Biden krijgt maar geen greep op ‘klein Venezuela’ aan de Amerikaanse grens

Rond middernacht gaat ‘poort 42’ in de grensmuur bij El Paso even open. Een groep migranten die aan de Mexicaanse kant had staan wachten, loopt kalm over de brug Amerika binnen – en meteen door naar de bus die de grenspolitie heeft neergezet. „Die gaan het asielproces in”, legt een waarnemer van een mensenrechtenorganisatie uit. In de lucht cirkelen twee drones, rond het hek warrelt zand en stof. Boven de aangrenzende ringweg 375 hangen matrixborden met de waarschuwing: ‘Let op onverwachts overstekende voetgangers’.

Het is bijna té rustig, had pastora Rosemary van de lutherse kerk Cristo Rey (Christus Koning) overdag nog gezegd. Afgelopen week waren er nog honderden rondzwervende migranten, net over de grens met Mexico gekomen en onzeker over het vervolg van hun reis. Uitgerekend op deze donderdag was het onwezenlijk rustig in El Paso, Texas, en kwam een bevriende priester niet meer dan vijftien Venezolanen tegen.

Een gekke week vond Rosemary het. Politieagenten begonnen ineens boetes uit te delen aan hulpverleners die bij de kerk Sagrado Corazón (Heilig Hart) pal aan de grens, als altijd eten en drinken hadden verstrekt aan migranten. Rosemary had haar waterflessen en snackzakjes uit voorzorg binnen in de kerk gezet. ’s Avonds reden of parkeerden overal langs de grensmuur – de muur die Donald Trump wilde en die er onder Joe Biden nog steeds staat – auto’s van de grenspolitie en patrouillewagens.

Vicepresident Harris zou de onderliggende oorzaken van migratie bestrijden, maar na één reis door Latijns-Amerika viel ze hierover stil

El Paso, Texas en de Verenigde Staten zetten zich deze week schrap voor de storm, al is nog niet helemaal duidelijk hoe die eruit zal zien. Donderdag hief de Amerikaanse regering alle noodmaatregelen op die waren genomen om de gevolgen van de coronapandemie te bestrijden. Een van die om middernacht opgeheven maatregelen was ‘Title 42’, waarmee de Verenigde Staten sinds 2020 alle migranten aan de grens kon weren met een beroep op de volksgezondheid. Dat Title 42 niet onbeduidend is geweest, blijkt wel uit het feit dat de grenspolitie deze bevoegdheid ruim 2,8 miljoen keer heeft gebruikt om mensen terug naar Mexico te sturen. Op een totaal van bijna 7 miljoen ‘ontmoetingen’ met migranten zonder verblijfspapieren.

Bij poort 42, hemelsbreed dertien kilometer van de belangrijkste grenspost, de Paso Norte, staan ’s nachts twee vloggers, petje achterstevoren op het hoofd, vloekend te filmen. „Kijk daar!” Hij richt zijn camera op een stok over het hek, richting Mexico. „Al die bussen met blauwe lichten! Die vervoeren migranten naar de grensposten.” Over de Vier Eeuwen-boulevard in Ciudad Juárez rijdt inderdaad een nachtelijk buskonvooi. „Niemand wil zeggen wat hier aan de hand is. Dude! Dit gaat over mijn veiligheid, over mijn land.”

Rond één uur gaat poort 42 weer op slot. Aan de Mexicaanse kant lopen tien, vijftien schaduwen, scherp afgetekend tegen het schijnwerperlicht, onverrichterzake weg.

De ellendigste plek van de reis

Donderdag kon je in El Paso allerlei scenario’s optekenen over wat er vanaf vrijdag zou gebeuren. „Morgen worden hier ineens 10.000 tot 15.000 migranten verwacht”, zei Domingo García, advocaat en voorzitter van mensenrechtenorganisatie League of United Latin American Citizens. Had hij van een districtsbestuurder gehoord. „Op een normale dag steken misschien 1.000 mensen over.” Gemeenteraadslid Isabel Salcido was naar de plekken gekomen waar de meeste camera’s stonden, om te zeggen dat de gemeente „alles op z’n plek heeft gezet” om een noodsituatie het hoofd te bieden – maar dat het fijn zou zijn als de federale overheid een handje wilde helpen.

„Je hoort steeds andere verhalen”, zegt pastoor Rosemary in de ‘kamer van de goede herder’ in Cristo Rey. „Bijvoorbeeld dat de regering-Biden weer wil teruggrijpen op het Remain in Mexico-beleid van president Trump.” Dat was een afspraak met Mexico, waarbij het buurland bereid was door de VS uitgezette migranten zonder geldige papieren, op te vangen. De Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden nam donderdag een wet aan waarin Remain in Mexico is opgenomen, net als de verdere bouw van de muur en het terugsturen van alleengaande minderjarige asielzoekers naar Mexico. „Ik heb hier heel veel mensen opgevangen”, zegt Rosemary. „Sommigen hadden acht landen doorkruist om naar de VS te reizen. Ze zeiden zonder uitzondering dat Mexico de ellendigste plek van de hele reis was.”

Wij knijpen hun economie af en zijn verbaasd dat hier honderdduizenden Venezolanen aankloppen

Dominco García Mensenrechtenadvocaat

Het zou heel goed kunnen dat de grote oversteek al in de afgelopen weken heeft plaatsgevonden, van migranten die niet wilden wachten op de dag waarop het systeem weer zou veranderen. „Het zal wel wat chaotisch worden”, had president Biden voorspeld. Voor de Democratische president is de toeloop op de grens een politieke tegenslag. Hij houdt staande dat hij „op dag één” van zijn presidentschap een nieuwe migratiewet heeft voorgesteld, maar dat de Republikeinen die blokkeren. Feit is dat Biden allerlei wetten heeft kunnen doorvoeren, maar dat hij op geen enkel vlak van het migratiebeleid vooruitgang heeft geboekt. Zijn vicepresident zou de „onderliggende oorzaken” van migratie bestrijden – lees: de armoede in Latijns-Amerika. Kamala Harris heeft één reis naar die regio gemaakt en daarna is ze onzichtbaar en onhoorbaar gebleven op dit terrein.

De Republikeinen spinnen er garen bij. Migratie is een thema dat sterk leeft bij hun achterban en ook bij de onafhankelijke kiezers die vaak de doorslag geven bij verkiezingen. De impopulaire Biden wordt volgens recente peilingen op geen enkel punt zo gewantrouwd als op dit thema. Zijn minister van Binnenlandse Veiligheid probeert de indruk te wekken dat het probleem van de snelle toename van migratie – de grenspolitie ‘ontmoette’ in 2022 bijna 2,4 miljoen migranten zonder papieren; in 2019 waren dat er 850.000 – weliswaar groot en complex is, maar dat de regering greep op de zaak aan het krijgen is.

Lees ook: De president heeft een trein beloofd – de jungle van de jaguar moet wijken

Nu Title 42 van de baan is, worden illegaal overstekende migranten uitgezet op grond van Title 8. Die maatregel is strenger dan de coronanoodwet. Wie voorheen zonder papieren werd aangehouden, werd over de grens gezet, maar kon het de volgende dag opnieuw proberen. Title 8 dicteert dat wie wordt aangehouden zonder papieren, voor vijf jaar het recht verspeelt om in de VS asiel aan te vragen. Of dat veel uitmaakt voor de tienduizenden migranten die zich alleen al in Ciudad Juárez hebben verzameld, is de vraag. Zouden zij zich een goed beeld kunnen vormen van de snel veranderende omstandigheden aan de grens?

Ze krijgen voortdurend misleidende informatie van mensensmokkelaars, zegt Rosemary. „Ik hoorde vertellen dat de priester van de katholieke Heilig Hart-kerk voor geldige papieren zou kunnen zorgen. En die informatie zouden de migranten van míj hebben gekregen.” Ze zegt dat de politie strenger is geworden en dat er deze week dertig mensen met vervalste papieren zijn aangehouden.

Overal in het centrum van El Paso lopen mensen rond met een okergele postenvelop. Daar zitten de papieren in die ze krijgen na hun eerste gehoor bij de immigratiedienst. Hebben ze die papieren, dan kunnen ze legaal door de VS reizen tot hun asielverzoek wordt behandeld. En dat kan jaren duren. „Sinds kort verkopen de mensensmokkelaars valse papieren in dezelfde kleur envelop voor 40 dollar. De migrant die daarmee wordt aangehouden, wordt uitgezet en komt het land voorlopig niet meer in.”

Ochtendrituelen

Vrijdag wordt El Paso wakker met de gewone ochtendrituelen. Aan de voet van de Paso del Norte verzamelen zich in de schemering auto’s en mensen die wachten op arbeidsmigranten. Brommertjes komen over de brug gereden, met scherp geknal van de tweetaktmotor en een walm van mengsmering. Beelden van bewakingscamera’s die de lokale zender 48 Telemundo doorzendt, laten een normaal drukke dag aan de grensovergangen zien.

Voor de Heilig Hart-kerk staan twee rijen. De ene is van burgers van El Paso en komt voor de voedseluitdeling die om negen uur, na de mis, begint. De andere rij kruipt van onder witte Rode Kruis-dekens vandaan, schudt een zak kleurrijke cornflakes in een kommetje en poetst de tanden bij een provisorisch waterpunt. Dat zijn de migranten die afgelopen nacht over de grens zijn gekomen.

„Klein Venezuela”, noemen de taxichauffeurs de stoepen rond de kerk. Venezolanen zijn veruit de grootste groep onder de huidige migranten. Mensenrechtenadvocaat Domingo García had naar de sancties van de Amerikaanse regering tegen het dictatoriaal-linkse regime van president Maduro gewezen. „Wij knijpen hun economie af en zijn verbaasd dat hier honderdduizenden Venezolanen aankloppen.”

Een van hen staat met zijn vrienden zijn spullen bij elkaar te zoeken. Wat wil hij? „Verder!” Waarheen? „Naar Miami!”