Aljona Michailova en Odin Lund Biron als echtpaar Antonina Miljoekova en Pjotr Iljitsj Tsjaikovski.
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Kirill Serebrennikov, regisseur ‘Tchaikovsky’s Wife’ van Kirill Serebrennikov vertelt de pijnlijke geschiedenis van het mislukte huwelijk van de grote componist. „De Russen die dat willen zullen de film toch weten te vinden.”
Officiële delegaties uit Rusland waren niet welkom op het filmfestival van Cannes in mei 2022, drie maanden na het begin van de Russische oorlog tegen Oekraïne. Filmmakers uit Rusland zonder nauwe banden met het regime bleven welkom.
Regisseur Kirill Serebrennikov voldeed aan die voorwaarden: hij viel in ongenade bij het Poetin-regime, kreeg huisarrest opgelegd en week vervolgens uit naar het Westen. Toch was de selectie van zijn film Tchaikovsky’s Wife in Cannes omstreden. De film is namelijk gefinancierd door de prominente oligarch Roman Abramovitsj, die zich naast al zijn andere activiteiten opwerpt als mecenas voor de kunsten.
Tchaikovsky’s Wife is een op feiten gebaseerde film, die het droevige verhaal vertelt van componist Pjotr Iljitsj Tsjaikovski, die ondanks zijn homoseksuele geaardheid in een vlaag van verstandsverbijstering trouwt met een jonge vrouw, Antonina Miljoekova. Tsjaikovski komt er al snel achter dat hij een blunder heeft begaan. Zijn pogingen om zich aan het huwelijk te onttrekken zijn lang, pijnlijk en weinig verheffend. De homoseksualiteit van een held van de Russische cultuur zoals Tsjaikovski is in officiële kringen in Rusland een gevoelig onderwerp, dat niet of nauwelijks openlijk kan worden besproken.
Die verdomde politiek
Een uitgesproken politiek kunstenaar is Serebrennikov naar eigen zeggen niet en ook nooit geweest. „Voor mij zijn theater, muziek en film veel belangrijker dan die verdomde politiek”, vertelt de regisseur in Cannes. Toch viel hij in ongenade bij de Russische autoriteiten. „Waarschijnlijk is hun opgevallen dat ik een gloeiende hekel heb aan politiek. Ze zullen gedacht hebben: oké, dan haten wij jou ook. Meer zit er waarschijnlijk helemaal niet achter.”
De oorlog in Oekraïne vervult hem met afgrijzen. „Het is belangrijk dat we de juiste woorden blijven gebruiken. Dit is een oorlog, geen ‘speciale militaire operatie’. De oorlog is een pure catastrofe. Het menselijk leed is onbeschrijfelijk. Oorlogvoeren is onaanvaardbaar. We moeten dat blijven zeggen. Elke dag opnieuw.”
Met Tchaikovsky’s Wife heeft Serebrennikov toch geen politiek statement willen maken. „Elk kunstwerk heeft natuurlijk ergens een politieke en maatschappelijke dimensie. Maar dit is toch vooral een film over het conflict tussen twee mensen. De film gaat over hun ego’s, hun hypocrisie. Antonina Miljoekova had in haar hoofd van Tsjaikovski een idool gemaakt. Dat idool heeft haar vervolgens verpletterd.”
Serebrennikov blijkt opmerkelijk genoeg nog steeds zijn aarzelingen te hebben of hij Tsjaikovski een homoseksueel wil noemen. „Voor mij is dat niet de juiste term om Tsjaikovski te kunnen begrijpen. Tsjaikovski was een enorm complex persoon. Zijn seksuele voorkeuren waren specifiek voor hem. Zijn voorkeuren botsten frontaal met de maatschappelijke voorschriften en regels in de negentiende eeuw.
„Ook voor de hypocriete moraal in het Rusland van nu zouden zijn voorkeuren onacceptabel zijn met die idiote wet tegen zogeheten ‘homoseksuele propaganda’. In die wet worden pedofilie en homoseksualiteit compleet door elkaar gehaald. De wet is alleen bedoeld om mensen angst in te boezemen, om ze te marginaliseren, om ze het gevoel te geven dat ze niet normaal zijn. Maar om Tsjaikovski het etiket homoseksueel op te plakken is te gemakkelijk. Dat is misschien nog eens een onderwerp voor een nieuwe film.
Niets tussen Tsjaikovski en zijn muziek
„Tsjaikovski was in de eerste plaats een kunstenaar. Hij wilde muziek componeren en niets anders doen dan dat. Niets mocht tussen hem en zijn muziek komen. Antonina Miljoekova was een gepassioneerd iemand, die onderdeel wilde zijn van een groots en mythisch verhaal. Dat waren twee compleet verschillende manier van in de wereld staan. Tsjaikovski en Miljoekova begrepen werkelijk helemaal niets van elkaar.”
Dat Tchaikovsky’s Wife in Rusland zal worden uitgebracht, is uitgesloten, weet Serebrennikov. „Dat vind ik uiteraard heel pijnlijk. Maar we leven in de 21ste eeuw. Tegenwoordig is alles altijd te zien. De Russen die dat willen zullen de film echt wel weten te vinden, maar helaas alleen op een smartphone of een laptop, terwijl ik de film heb gemaakt voor de bioscoop.
„Tsjaikovski was bij uitstek een Russische Europeaan. Daarom wilde ik zo graag een verhaal over hem vertellen. Ik maak kunst om te laten zien dat we als mensen veel meer gemeen hebben dan we vaak denken, om te laten zien dat Rusland een onderdeel is van de Europese cultuur.
„Vervolgens begint een of andere idioot een oorlog en de hele wereld stort in elkaar. Dit is een oorlog van de 20ste eeuw tegen de 21ste eeuw. Van het ene op het andere moment is wat we de laatste jaren konden opbouwen vernietigd. We moeten helemaal opnieuw beginnen.’’
