Gemeenten breken met China

Nederland-China Jarenlang hadden Nederlandse steden vriendschapsbanden met evenknieën in China. Daar stoppen vele gemeenten nu mee.

Mozaïek voor de treinverbinding tussen Tilburg en Chengdu.
Mozaïek voor de treinverbinding tussen Tilburg en Chengdu.

Foto Merlin Daleman

De Chinese zusterstad is niet meer zo populair bij Nederlandse gemeenten. De afgelopen twee jaar zegden zeker acht gemeenten en twee provincies hun formele vriendschap met een Chinese evenknie op. Dat is ongeveer een kwart van alle bestuursorganen die samenwerkingen hebben met Chinese overheden. Veel andere gemeenten zetten hun samenwerking op een lager pitje, bereiden een definitieve breuk voor of hebben de vriendschap al zo laten verwateren dat van samenwerking amper nog sprake is. Dat blijkt uit een inventarisatie van NRC.

‘Zustersteden’ of ‘vriendschapsbanden’ zijn veelal formele samenwerkingen tussen steden, bijvoorbeeld op het gebied van handel en culturele uitwisseling, door bijvoorbeeld handelsmissies te organiseren naar de regio’s of steden waarmee wordt samengewerkt.

Onder meer Breda, Tilburg, Eindhoven en Arnhem hebben vriendschappen opgezegd nadat gemeenteraden zich ertegen uitspraken. Zij verwezen veelal naar de onderdrukking van de Oeigoeren, die door de Chinese overheid worden vervolgd en in kampen opgesloten. „We moeten de beginselen van democratie, de rechtsstaat, vrijheid van pers en meningsuiting eerbiedigen”, zegt de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch, die in 2021 brak met de Chinese miljoenenstad Wuhan. „Door een relatie met een Chinese stad te vergoelijken roep je de schijn op dat niet te doen.”

Voor onder meer Weert en Capelle aan den IJssel is het uitblijven van economische voordelen reden om de banden te verbreken. Gemeenten die hun banden zeggen te „heroverwegen” willen zich vaak richten op meer vriendschappen met Europese steden.


Lees ook: Hoe ASML een speelbal werd in het politieke conflict tussen de VS en China

De opgezegde vriendschappen zijn een concreet voorbeeld van de politieke ‘ontkoppeling’ tussen het Westen en China, zegt Clingendael-expert Ties Dams, die onderzoek deed naar de banden tussen Nederlandse en Chinese steden. Nederland wil haar „afhankelijkheid van China afbouwen” en staat volgens hem onder „grote geopolitieke druk om China te ontkoppelen”. Wel bezoekt de Chinese vicepresident Han Zheng dezer dagen Nederland.

Voor China dienden de samenwerkingen vooral een geostrategisch doel

Handelsmissies

De vriendschappen kwamen veelal aan het begin van deze eeuw tot stand. Nederlandse bestuursorganen zagen in het opkomende China kansen voor lokale ondernemers, en organiseerden handelsmissies naar Chinese miljoenensteden. Als uitvloeisel daarvan werden vaak formele samenwerkingen vastgelegd. Gemeenten zagen daarin vaak vooral een humanitair doel: Chinese steden werden vooruitgeholpen en wederzijds begrip werd bevorderd.

Voor China dienden de samenwerkingen een geostrategisch doel, zegt Dams: het versterken van de eigen economie en staat. De samenwerkingen met Europese steden worden vanuit een centrale organisatie gecoördineerd, die gelieerd is aan de Chinese overheid. Chinese steden die zich op specifieke ontwikkelingen wilden toeleggen, zoals de glastuinbouw, zochten samenwerking met Nederlandse gemeenten die daar sterk in zijn. Dams: „Door de overheid geprioriteerde industrieën komen naar voren in de stedenbanden.”


Lees het achtergrondverhaal: De Chinese zusterstad is uit de gratie geraakt

Dankzij die samenwerkingen kregen Chinese overheden en bedrijven geregeld een uitgebreide blik achter de schermen bij Nederlandse overheidsorganisaties en bedrijven, onder meer bij de chip-industrie rondom Eindhoven. „Dat gebeurde niet noodzakelijkerwijs geniepig, maar vaak open en bloot.”

Stedenbanden pag. 4-5