Een kaars die naar tomatenketchup ruikt

Posted on May 4, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Reportage

Geurkaars We beleven de belle époque van de geurkaars. Klein, groot. Binnen, buiten. Ruikt naar: bloemen, pizza, Obama, orgasme.

Sandra Heerma van Voss

4 mei 2023

Leestijd 5 minuten

Over geurkaarsen kun je veel zeggen, maar niet dat ze nodig zijn. Welbeschouwd zijn kaarsen überhaupt al sinds de uitvinding van de elektrische gloeilamp in 1879 voor de meeste mensen zelden nog nodig. Toch horen ze er nog altijd bij. En hoe: met name de geurkaars heeft de laatste twintig jaar opmars gemaakt. Yogascholen, boetieks, kapsalons, massagesalons, restauranttoiletten – eigenlijk staan ze op elke plek waar je geacht wordt tot rust te komen en/of je welkom te voelen. En in ontelbare woningen, al dan niet nog in de verpakking. Want als je echt niet weet wat je iemand cadeau moet geven, is er altijd nog de geurkaars.

Het Parijse parfumhuis Rigaud komt de eer toe de geurkaars in zijn huidige vorm te hebben geïntroduceerd. In 1959 bracht Rigaud de Cyprès-kaars op de markt, met een geur die verwees naar mediterrane bossen. De kaars kwam in een glazen potje met een zilveren dekseltje, voor een veilig brandproces en een optimaal behoud van de geur. Via Vogue-hoofdredacteur Diana Vreeland óf, daarover verschillen de verhalen, een bezoekende president Charles de Gaulle, belandde de Cyprès in het Witte Huis, waar Jackie Kennedy hem in grote aantallen brandde tijdens diners en ontvangsten.

In Massachusetts smolt de zestienjarige Mike Kittredge intussen wat kleurkrijtjes om tot een kaarsje als kerstcadeautje voor zijn moeder. De winkel die uit dat idee ontstond, Yankee Candle, groeide uit tot miljoenenbedrijf en is een van de huidige marktleiders in geurkaarsen in de middenhoge prijsklasse.

We beleven de belle époque van de geurkaars, constateerde The New York Times in december vorig jaar, in een artikel met de kop ‘Why Is There a Candle for Everything?’ Er zijn inmiddels kaarsen verkrijgbaar die ruiken naar, of doen denken aan zo ongeveer alles, van exotische eilanden tot sigaretten, cannabis, de voormalige president Obama. In de VS steeg de verkoop van kaarsen van boven de 75 dollar in 2022 met 26 procent, en gingen de kaars-gerelateerde zoekopdrachten op verkoopplatform Etsy met 80 procent omhoog.

Volgens marktonderzoeker ReportLinker werd er in 2022 wereldwijd voor 534,7 miljoen dollar aan geurkaarsen omgezet, en zal dat bedrag in 2030 677,8 miljoen zijn: een jaarlijkse groei van 3 procent. In China wordt zelfs een groei van 5,1 procent verwacht.

Bij die groei speelt een veelheid aan factoren mee, maar zeker is dat de pandemie een gunstig effect heeft gehad. De lockdowns én het bij corona voorkomende reukverlies maakten mensen de afgelopen jaren niet alleen huiselijker, maar ook meer gespitst op geur. Toen in 2020 het openbare leven stilviel, ontstond in food-obsessed Amerika vraag naar kaarsen die herinneringen opriepen aan misschien voorgoed vervlogen etensgeuren, aldus The New York Times: een barbecue in de tuin, een pizzapunt. McDonald’s kwam met een rundvlees-, ketchup- en augurkenlijn.

TikTok

Social media heeft het voor kleine handelaars mogelijk gemaakt zelf een hype te creëren: de vijftienjarige Koby Lomax uit Virginia Beach begon in 2015 kaarsen met de geur en het uiterlijk van een bordje cereal te maken in zijn ouderlijk huis en verdiende vorig jaar 2,5 miljoen dollar met zijn bedrijf Ardent Candle, met dank aan Instagram en TikTok.

Grote luxemerken bleven niet achter. In november 2021 zag de Amerikaanse Harper’s Bazaar ‘The Rise of the Fashion Candle’. Gucci, Versace en Celine hebben allemaal kaarsen aan hun catalogus toegevoegd die het merkgevoel ook in geur en design moeten evenaren – wat iets anders is dan het kopiëren van een eigen parfum; het Spaanse modehuis Loewe kwam bijvoorbeeld met een geurkaars in een terracotta potje die naar tomaat ruikt. Huid reageert anders dan kaarsenwas op dezelfde geur-elementen, zegt Remco Verbooij, brand director van Skins Cosmetics, een Nederlandse keten met twintig vestigingen. „En niet alle parfum-ingrediënten zijn geschikt om aan was toe te voegen en te verhitten. Daarbij: wil je dat je huis hetzelfde ruikt als jijzelf?”

Skins begon in 2000 met de verkoop van het toen nog niche Franse merk Diptyque, en breidde sindsdien het geurkaarsenaanbod uit met kleinere merken uit onder meer Parijs, Zweden en New York.

Diptyque startte in 1961 als boetiek met stoffen en bijzondere objecten aan de Boulevard Saint-Germain in Parijs. De naam verwees naar de twee diagonale delen waarin de etalage van het winkelpand was opgedeeld. Twee jaar later bracht Diptyque z’n eerste geurkaarsen uit: Aubépine (meidoorn), Cannelle (kaneel) en Thé (thee). Logo, belettering en verpakking zijn sindsdien nauwelijks veranderd.

Tom Ford

Smaakmakers als modeontwerper Tom Ford, die in zijn jaren als creatief directeur van Gucci (1994-2005) Diptyques Figuier (vijgenboom)-geur gebruikte om alle Gucci-winkels en -kantoren in dezelfde sfeer te hullen, zorgden voor buzz. De koninklijke bezegeling kwam in 2018, tijdens de huwelijksplechtigheid van Prince Harry en Meghan Markle: de hele Saint George-kapel was in Diptyque-aroma’s gehuld. Het rook er fris en bloemig, was het gerucht, wat opgewonden online speculatie teweegbracht over welke geur het nu precies geweest was. Baies (zwarte bessen), volgens sommigen; bij een kort, thuis gefilmd tv-optreden van Meghan in 2022 viel duidelijk Tubereuse (tuberoos) te lezen op het glaasje achter haar.

Tegendraadser zijn de kaarsen die wellnessgoeroe Gwyneth Paltrow in samenwerking met parfumeur Heretic toevoegde aan haar merk Goop: ‘This smells like my vagina’ en ‘This smells like my orgasm’ waren mede dankzij de overvloedige media-aandacht in no time uitverkocht, net als de opvolger, ‘Hands off my vagina’: een kaars als politiek statement, om Goops pro-choicestandpunt in de abortuskwestie duidelijk te maken.

En zo is er voor iedereen iets. Ikea biedt geurkaarsen aan vanaf 60 cent, Hema vanaf 4 euro. De Italiaanse juwelier Buccellati verkoopt een kleine kaars voor 1.600 euro (wél in een zilveren bakje). Bij wellnessketen Rituals, waar je het deksel van een potje geurkaars ter plaatse kunt laten graveren, beginnen de prijzen bij 22,90 euro. Een gemiddelde geurkaars van Diptyque kost 56 euro.

Prijziger merken bieden complexer geurcombinaties, en de kaarsen zijn van duurzamere materialen gemaakt. De duurdere kaarsen hebben bovendien meestal een laag paraffinegehalte of zijn helemaal gemaakt van soja- of bijenwas, twee milieuvriendelijker alternatieven. Sojawas is zelfs helemaal vegan, verspreidt minder schadelijke stoffen, smelt sneller en laat geen nare vlekken achter. Als de geur van de kaars dan ook vooral is samengesteld uit etherische oliën en de lont gemaakt is van katoen zijn de risico’s op benauwdheid of irritatie tot een minimum beperkt.

Diptyque verkoopt bij Skins nog altijd het beste, met klassiekers Baies en Figuier voor de lente en de zomer, en Ambre (amber) en Feu de Bois (houtvuur) voor de koude maanden. Vrouwen kopen de meeste geurkaarsen, vertelt een verkoopmedewerkster in het filiaal in Rotterdam: mannen willen ze soms voor zichzelf, maar vaker als cadeau voor een vrouw, en laten zich dan graag adviseren.

Een potje moet een ‘accessoire’ zijn

Véronique Jager van My Store aan de Haagse Denneweg wil van een onderscheid tussen mannen en vrouwen niets weten. Jager houdt zich al meer dan dertien jaar exclusief met de verkoop van geurkaarsen bezig, en is nu zover dat ze ook de grootste scepticus tot een aankoop kan verleiden. „Bij een nieuwe klant let ik op persoonlijkheid, uitstraling, en ik stel vragen. Om wat voor huis of kamer gaat het? Wat voor levensstijl houdt de klant erop na?”

Een open keuken, sigarettenrook of een grote hond thuis vragen vooral om sterke tegengeuren; carrièretijgers hebben baat bij iets kalmerends. „Een meneer die zeker wist dat hij niet van zoet hield, liep hier weg met een doosje Cupcake Candles.” De cupcakes zijn onderdeel van het ‘food en spices’-segment van het Amerikaanse Yankee Candle.

Om de meeste waar voor z’n geld te krijgen, doet de koper er goed aan de bijgeleverde instructies te volgen: zet de kaars in een goed geventileerde ruimte, laat hem niet alleen, en laat hem bij de eerste sessie eerst over de hele breedte smelten, zodat geen kuiltjes of opstekende randen ontstaan. De lont moet in het midden blijven en regelmatig worden getrimd, want lange lonten walmen. Diptyque verkoopt speciale lontknippers en kaarsendovers.

Accessoire

Voor de nabije toekomst voorspelt Remco Verbooij van Skins een verdere verfijning en verduurzaming van het aanbod. Merken als het Franse D’Orsay bieden al navulbare glazen houders en losse kaarsen aan. Daarmee wordt de vormgeving nog belangrijker: een potje dat je blijvend in huis haalt moet ook een „accessoire” zijn, aldus Verbooij, „een sieraad”.

Nu de geurkaars zoveel gewoner is geworden speelt het verhaal eromheen ook een steeds grotere rol, zegt Verbooij. De kaarsen van D’Orsay refereren aan het tijdstip van een amoureuze ontmoeting: 13.30. Au même endroit (Op dezelfde plaats), 02.45. Enfin seuls (Eindelijk alleen). Het Londense August & Piers vernoemt zijn kaarsen naar menstypen: Socialite, Libertine, Saint.

Wie wil imponeren, kan het ook in volume zoeken. Rond de 300 euro betaal je voor een joekel van een Diptyque-kaars (1,5 kilo), geschikt voor binnen en buiten, in een aardewerken pot die later als plantenbak gebruikt kan worden. Rituals verkoopt een nog vier keer zo zware kaars, in een glimmende goudkleurige emmer (259 euro). En ze zetten eveneens in op de buitenkaars: wie de Amsterdamse flagshipstore binnenloopt, stuit direct op een tafel vol ‘outdoor scented candles’ in witte glazen potten. De limited edition M’Gouna belooft je van je Nederlandse achtertuin naar de Marokkaanse Rozenvallei te transporteren. „Een avontuur waar je 35 uur lang van kunt genieten.”

Beeld NRC.

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 6 mei 2023.

Hoe in 1896 zes studenten met succes het werk van Van Gogh voor zes dagen naar Groningen haalden

admin
November 26, 2024
0

Van 21 tot en met 26 februari 1896, zes dagen lang, hield het Groninger Museum van Oudheden één van de grootste Van Gogh-tentoonstellingen ooit. In een bovenzaal van het toen net geopende museum kon je 102 schilderijen, één lithografie en 25 tekeningen zien van de in die tijd nog vrij onbekende Van Gogh. Ze hingen kris kras boven, onder en naast elkaar, de meeste waren niet ingelijst, titels zoals wij die kennen hadden ze nog niet. Voor een portret dat Henri de Toulouse-Lautrec in 1887 van Van Gogh had gemaakt, lag een krans: Vincent van Gogh (1853-1890) was nog maar zes jaar eerder overleden.

Hoe Van Gogh naar Groningen kwam heet de tentoonstelling die dit weekend opent in het Groninger Museum (een ander museum in een ander gebouw). Het antwoord op die vraag kostte zeven jaar onderzoek in diverse archieven, briefwisselingen en fotocollecties, maar luidt uiteindelijk simpelweg: zes studenten vonden dat hun stad niet alleen met oudheden, maar ook met hedendaagse kunst kennis moest maken. Zij zorgden dat Van Gogh ‘naar Groningen kwam’.

„Kennis van beeldende kunst was destijds in Groningen nog maar schraal te verkrijgen”, constateerde één van hen, de later beroemde historicus Johan Huizinga. Willem Leuring, indertijd student geneeskunde, verstuurde de brief met het verzoek om schilderijen te mogen tentoonstellen. „Alles wat Vincent maakte [is] prachtig, prachtig”, schreef hij aan Johanna van Gogh-Bonger in Bussum. Als weduwe van Vincents broer Theo beheerde zij Van Goghs nalatenschap, honderden schilderijen lagen opgeslagen in haar huis.

Al met al kwamen er dankzij de zes studenten in twee jaar tijd acht tentoonstellingen, waaronder nóg een Van Gogh-tentoonstelling, nu met tekeningen en aquarellen. Daarna viel het vriendengroepje uit elkaar, de meesten waren tegen die tijd afgestudeerd. Dankzij hen was er tussen 1895 en 1897 in het Groninger Museum van Oudheden behalve voor Van Gogh, ook aandacht voor de modern-zwierige dierenprenten van lithograaf Theo van Hoytema, voor ‘hedendaagsche Fransche prentkunst’, voor de art-nouveaukunst van Johan Thorn Prikker en voor het symbolisme van Jan Toorop.

Entrée f 0,25

En alles deden de zes studenten zelf. Christiaan van Valkenburg, hij studeerde voor psychiater, noteerde dat ze de muren bespanden „met een gepast lijkend kleedsel, [we] hingen de schilderijen op en maakten de omgeving zoals [wij] vonden dat het hoorde”. Ze adverteerden in de Nieuwe Groninger Courant: ‘duur der expositie 6 dagen, entrée f 0,25’. En ze hadden succes. „Er komen sedert Zondag meer dan drie honderd menschen daags”, schreef Willem Leuring op 25 februari enthousiast aan Johanna Van Gogh-Bonger.

Maar zo eenvoudig als het klinkt – zes studenten organiseren acht tentoonstellingen – is het antwoord op de vraag ‘hoe Van Gogh naar Groningen kwam’ nou ook weer niet. Dat maak je op uit de gelijknamige catalogus, eigenlijk meer een spannend boek: het leest als een ontdekkingsreis. Conservator Mariëtta Jansen is de belangrijkste auteur van Hoe Van Gogh naar Groningen kwam, in 2017 kreeg ze voor haar onderzoek een Conservatoren Stipendium van het Cultuurfonds.

Aan het einde van de 19de eeuw, kom je te weten, kwam ‘de moderne tijd’ naar Groningen. Letterlijk, met een stadspark (Noorderplantsoen), villabuurten (Ubbo Emmiussingel), een nieuw treinstation (1896), een modern ziekenhuis (1903) en nieuwbouw voor het museum. In 1894 opende het Groninger Museum van Oudheden aan de Praediniussingel, met grote ramen in het dak zodat er veel licht zou vallen in de zalen op de eerste verdieping.

Ook kwam er in 1876, met mogelijk nog grotere gevolgen voor de stad, een ‘Wet op het Hoger Onderwijs’. Dankzij die wet was de universiteit niet meer gebonden aan een vastgesteld aantal hoogleraren – en groeide ze uitbundig. Waren er in 1870 nog 146 studenten ingeschreven in Groningen, in 1890 waren het er al 465.

Johan Huizinga in zijn studeerkamer in Groningen, ca. 1895-1897

Met een foto van zo’n student – als blow up te zien op de tentoonstelling – begint het boek. Het is Johan Huizinga, hij zit in zijn studentenkamer. Op het behang boven zijn bureau heeft hij een litho geplakt van Theo van Hoytema, Pauw. De kleurige Pauw (1895) maakt nu deel uit van de collectie van het Amsterdamse Rijksmuseum, op de tentoonstelling hangt het origineel naast de foto.

Op een andere uitvergrote foto, afkomstig uit het archief van studentenvereniging Vindicat atque Polit, zie je een dinerend gezelschap hoogleraren met in hun midden Jan Toorop. De in die tijd al gevierde kunstenaar logeerde ter gelegenheid van de aan hem gewijde tentoonstelling „een week of langer” (Huizinga) bij geneeskundestudent Willem Leuring aan de Herestraat. In een hoek van de foto staan een paar studenten, misschien zijn ze van het vriendengroepje. De foto is in 1896 gemaakt ‘door een onbekende fotograaf’, waarschijnlijk Leuring.

**Jan Toorop**, rechts aan tafel zittend, en de hoogleraren Pet, Land en Reiger in 1896

‘Doodelijk blauw’

Er was kortom in de stad een atmosfeer ontstaan waarin wetenschap en kunst floreerden – en elkaar wederzijds beïnvloedden. Johan Huizinga bijvoorbeeld, volgde op zaterdagmiddag tekenlessen bij Academie Minerva. En hij niet alleen: veel notabelen betaalden contributie om de kunstopleiding te ondersteunen, in ruil daarvoor kregen hun kinderen teken- en schilderlessen.

En dan waren er nog de lessen ‘practische aesthetica’ van H.P. Bremmer, later een belangrijk adviseur van Hélène Kröller-Müller bij het samenstellen van haar collectie. Zijn lessen werden gevolgd door hoogleraren en hun vrouwen – vaak werden ze gehouden bij één van hen thuis – van wie er veel vervolgens ook kunstwerken aanschaften. Hoogleraar plantkunde Moll kocht een aantal Van Goghs, waaronder voor duizend gulden Tuin te Arles uit 1888 (tegenwoordig in bezit van het Haagse Kunstmuseum). Je ziet een stukje van het schilderij op een foto van de woonkamer van de familie, Jan Willem Moll en zijn gezin woonden aan de Nieuwe Kijk in ’t Jatstraat.

Maar met foto’s alléén maak je geen tentoonstelling over schilderkunst. Waar nog bij komt dat er in de archieven weliswaar veel materiaal is opgedoken, maar geen foto’s van de acht tentoonstellingen. Dus hoe doe je het dan wel?

Dat is gebeurd met bruiklenen uit dertig musea en een stuk of tien particuliere collecties. Werken van Toorop, Thorn Prikker, Van Hoytema (en vele anderen) hangen in verschillende, aan hun stijl gewijde zalen: symbolisme, decoratieve kunst, art nouveau. In vitrines zie je tegelijk waar de wetenschap mee bezig was, krullerige, bijna kunstige boomstronken uit de colleges plantkunde, een projector toont glasdia’s van de colleges esthetica. Je kijkt je ogen uit, de kunstwerken zijn prachtig en het mooie van deze opzet is: de context dringt zich niet op, maar spreekt door de extra lagen van foto’s en voorwerpen bijna vanzelf.

Vincent van Gogh, **Zelfportret** (1887)

En Van Gogh?

Indertijd waren schilderijen te zien die later beroemd zouden worden: zonnebloemen, sterrennachten, de bekende slaapkamer. Omdat ze geen titels hadden, werden ze in de catalogus aangeduid als ‘tuin’, ‘landschap’, ‘wanhoop’ of ‘arbeider’. Van de 102 werken uit 1896 zijn zo’n 60 geïdentificeerd, soms ook doordat kranten erover berichtten. Zo werd een schilderij op de tentoonstelling omschreven als „zeer hard geel, bijna schreeuwend geel; daarboven een hemel van een pijnlijk doodelijk blauw, en uit den storm van het koren vliegen eenige zwarte raven omhoog”. Dat was ongetwijfeld Korenveld met kraaien (1890).

Kunstkring De Ploeg

Want dat is het laatste verhaal van deze ontdekkingstocht: de Groninger kunstkring De Ploeg, bekend van expressionistische, contrastrijke schilderijen, heeft in de eerste paar jaar van zijn bestaan de invloed ondergaan van de Van Gogh-tentoonstelling uit 1896. Of preciezer, want de schilders van de in 1918 opgerichte De Ploeg waren te jong om er zelf geweest te zijn: waarschijnlijk werden ze meegesleept door het enthousiasme van hun leraar aan de Academie Minerva, F.H. Bach. „Dit werk is bij goede bestudeering, een tegengif voor zooveel smaakbedervende, zwakke kleurprentjes, welke vaak als schilderijen te slikken worden gegeven”, schreef Bach in 1896 in een ingezonden brief in de Nieuwe Groninger Courant nog voor de tentoonstelling was afgelopen.

Jan Wiegers, Jan Altink, Johan Dijkstra en George Martens van De Ploeg: ook zij schilderden zonnebloemen in een vaas, er hangen een stuk of zeven bij elkaar. „Van Goghs Veertien zonnebloemen, een schilderij dat in 1896 nog in Groningen had gehangen, kwam in 1924 in de National Gallery in Londen terecht. In Johanna Bongers’ ogen was dit een offer dat ze had moeten brengen, ‘a sacrifice for the sake of Vincent’s glory’. Het is verleidelijk om deze verkoop in verband te brengen met de vele schilderijen van zonnebloemen die de leden van De Ploeg rond deze tijd schilderden”, valt te lezen in de catalogus.

F.H. Bach brak als kunstenaar niet door, zijn naam is onbekend gebleven. Wel ontwierp hij de vijf tegeltableaus in de centrale hal van het nieuwe station, je ziet ze als je aankomt met de trein. En Van Gogh? Die kwam niet verder dan het treinstation van Hoogeveen, voor een verblijf van drie maanden in Drenthe. Groningen heeft hij nooit bezocht.

Jan Altink, Zonnebloemen (1925)

Jan Altink, Zonnebloemen (1927)

Foto’s: Particuliere collectie

Tv-recensie | Laat quizmarathondeelnemers af en toe even op hun rug liggen en naar de wolken kijken

admin
November 26, 2024
0

„Laat de mensen maar leven, als ze dat willen, en daarna doodgaan, ieder op zijn beurt”, schreef Wisława Szymborska in 2002. „Zij, de wolken, hebben met heel dat vreemde gedoe niets te maken.” De woorden van de Poolse dichteres stonden aan het eind van Even lucht (EO) in de wolken geschreven, als een wijsheid die de korte documentaire in perspectief moest plaatsen. De afgelopen twintig minuten waren gevuld geweest met beelden van mensen die op hun rug in de achtertuin, op een grasveld of naast een kippenhok lagen. Op verzoek van de documentairemakers namen ze daar de tijd om midden op de dag hun blik omhoog te keren. Met hun ogen op de wolken vertelden ze waar hun gedachten nu naartoe gingen.

Bij de jonge deelnemers richtten die gedachten zich vooral op de toekomst en alle angsten en verlangens die daarbij kwamen kijken, terwijl de oudere deelnemers veelal terugblikten op het verleden: soms tevreden, soms met spijt. De thema’s die de wolkenkijkers bezighielden varieerden van behapbaar en concreet tot beangstigend groot. Latrelaties en terminale ziektes, vliegvakanties en klimaatverandering. Ik kwam er niet over uit of ik dat troostrijk of juist beangstigend vond: het idee dat je die dromen en zorgen met zo veel mensen deelt. En dat het de wolken die aan je voorbijtrekken uiteindelijk worst zal wezen hoe veel van je dromen en nachtmerries werkelijkheid worden.

Omdat maandag me wat vroeg leek voor een existentiële crisis ruilde ik de wolken in voor SBS6 (in jargon noemen we dit ook wel een ‘vibe shift’). Daar is sinds vorige week iedere avond Lotto De Quizmarathon (Talpa) te zien – of, in de woorden van presentator Rob Kamphues: „Het grootste quizevenement uit de Nederlandse tv-geschiedenis”, bestaande uit „zo’n 32 uur lang alleen maar quizen, quizen en nog eens quizen, met een selectie van de meest fanatieke quizfanaten .” Die quizfanaten nemen de uitdaging ontroerend serieus en worden behandeld als ware artiesten. Niet alleen kunnen ze backstage gebruikmaken van „speciale faciliteiten”, waaronder een ijsbad, een hometrainer en een doos Trivial Pursuit; ze mochten van tevoren ook een rider (wensenlijst) inleveren met „etenswaar die goed is om supergefocust de 32 uur durende marathon door te komen.” Zo kan het dat ze tussen de quizrondes door met een verhit hoofd de coulissen inlopen terwijl ze dingen zeggen als: „Het is nu tijd voor de hummus.”

Spijtig is het wel dat de marathon is opgeknipt en uitgesmeerd over meerdere weken. Dat geeft je als kijker de gelegenheid om je avond na avond iets slechter te voelen over je groeiende ongeduld. Want geef toe: je kijkt niet voor de triviafeitjes. Je kijkt omdat je wil zien hoe lang het duurt voor de hummus uitwerkt en de eerste uitgeputte quizfanaat van de hometrainer dondert.

Slaaptekort

Misschien dat de bedenkers van het format voorvoelden dat veel kijkers om die reden pas bij de laatste afleveringen aanhaken, als het slaaptekort van de kandidaten het best zichtbaar wordt. Dat dat de reden is voor het extra drama-element dat ze hebben toegevoegd: de kandidaten delen zich steeds op in twee teams, en aan het eind van elke ronde stemt het verliezende team een van de eigen leden weg. Het weggestemde lid mag dan weer zelf een ander teamlid aanwijzen om het tegen op te nemen in een duel. Wie verliest, vertrekt.

Al dat gehannes met messen in ruggen leidde in aflevering één al tot betraande oogjes bij de weggestemde deelnemer. Zo’n deelnemer zou je eigenlijk ook even buiten op zijn rug moeten leggen, vind ik. Voor een beetje perspectief. „Laat de mensen maar quizzen, als ze dat willen”, zou je tegen hem moeten zeggen; „en daarna weggestemd worden, ieder op zijn beurt. Zij, de wolken, hebben met dat hele vreemde gedoe niets te maken.”

Wat vindt NRC | De bezuinigingen op het hoger onderwijs zijn kortzichtig

admin
November 26, 2024
0

Studenten, onderzoekers, docenten en hoogleraren. Vakbonden, het bedrijfsleven, ondernemers en gemeenten. Maandagmiddag op het Malieveld verenigd met één boodschap: kabinet, doe het niet. Bezuinig niet op de toekomst van Nederland.

Want daar komt het kortzichtige plan op neer dat minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, NSC) deze week in de Tweede Kamer presenteert. Zijn ministerie levert komend jaar 430 miljoen euro in, een bedrag dat oploopt tot 1,9 miljard euro in 2028. Basis- en middelbare scholen ontkomen niet aan bezuinigingen, maar de grootste klappen vallen in het hoger onderwijs.

Er wordt minder geld gegeven voor internationale studenten, startersbeurzen voor jonge onderzoekers worden afgeschaft, en twee fondsen waaruit wetenschappelijk onderzoek wordt betaald, worden gekort (het Fonds Onderzoek en Wetenschap) en opgeheven (het Nationaal Groeifonds). Studenten die – in de ogen van het Rijk – te lang doen over hun studie, worden beboet. Wie de nominale studieduur met één jaar overschrijdt, moet deze zogenaamde langstudeerboete van 3.000 euro per jaar betalen.

Het is makkelijk om de demonstranten weg te zetten als elitaire drammers die – in een tijd dat er op veel meer wordt bezuinigd – hun hobby’s willen voortzetten. Dat is allesbehalve waar.

Neem de langstudeerboete. Die raakt juist eerstegeneratiestudenten, van wie de ouders niet naar het hbo of de universiteit gingen. Vaak zijn zij degenen die extra tijd nodig hebben. Het raakt studenten die naast hun studie mantelzorger zijn of vrijwilligerswerk doen – waar de samenleving juist behoefte aan heeft. Het raakt studenten die door ziekte vertraging oplopen.

Het maakt dat het hbo of een universitaire opleiding onbetaalbaar wordt voor degene die geen rijke ouders heeft. En het maakt vooral dat het hoger onderwijs een leerfabriek dreigt te worden, voor een generatie die al grote mentale druk ervaart.

Terwijl hoger onderwijs uit méér dan studiepunten alleen bestaat. Wetenschappelijk onderzoek gedijt bij zelfontplooiing, de maatschappij bij leraren, artsen, economen – en ja, ook bij politici – die zich in hun jonge jaren tot zelfstandige denkers en burgers hebben kunnen ontwikkelen.

Luister naar