De kroning van Charles is een ‘opvallend compromis’ tussen traditie en moderniteit

Bij iedere tweet van @RoyalFamily over de kroning verschijnt hij: de emoji in de vorm van de iconische St. Edward’s Crown uit 1661, die koning Charles III zaterdag op zijn hoofd krijgt. In het plaatje met pixelige edelstenen en hermelijn kan een subtiele boodschap worden gelezen: een kroning mag dan een historische gebeurtenis zijn, deze kroning wordt óók van deze tijd.

Hoewel „geworteld in een langdurige traditie”, aldus Buckingham Palace, zal de kroning „de huidige rol van de vorst weerspiegelen en naar de toekomst kijken”. Bovenal wordt de kroning diverser, bijvoorbeeld door andere religies dan alleen de Church of England te betrekken, zoals het jodendom, de islam, het boeddhisme en het hindoeïsme. Ook belangrijk, volgens Britse media, is dat het niet al te duur overkomt. De staat betaalt de rekening, en door de hoge inflatie liggen extravagante uitgaven extra gevoelig.

Een balanceeract is het gevolg. Want een emoji is makkelijke pr vooraf, maar de dag zelf is gebaseerd op tradities die wel duizend jaar teruggaan. Het Verenigd Koninkrijk is de enige Europese monarchie die nog zo’n ceremonie organiseert. Nederland bijvoorbeeld kent geen kroning, maar een inhuldiging.

Valt daar wel aan te sleutelen? Sommige elementen zijn „essentieel” zegt historicus David Crankshaw van King’s College London, die onderzoek doet naar kroningen met zijn British Coronations Project. „Daaromheen zit best wel flexibiliteit.” Binnen die mogelijkheden is de kroning „radicaal veranderd” ten opzichte van eerdere edities, vindt historicus en monarchie-expert Bob Morris, verbonden aan University College London.

Hoe is de vrije ruimte ingevuld? De kroning van koning Charles III en koningin Camilla in drie delen.

1. Van Buckingham Palace naar Westminster Abbey

Tegen half elf lokale tijd vertrekken Charles en Camilla met een koets van Buckingham Palace. Ze hebben gekozen voor comfort: in plaats van de 260 jaar oude Gold State Coach nemen ze de nieuwste koets in de koninklijke collectie, de zwart-gouden Diamond Jubilee State Coach uit 2012 met airconditioning en elektrische raampjes. Deze is speciaal gemaakt voor Elizabeth, toen ze 60 jaar koningin was. „Je zou deze keuze kunnen zien als een eerbetoon aan haar”, zegt historicus Crankshaw.

De vorig jaar overleden Elizabeth bleek decennia na haar kroning in 1953 nog levendige herinneringen te hebben aan de stokoude Gold State Coach, waarin zij van en naar Buckingham Palace reed. „Vreselijk” zei ze in 2018 tegen de BBC toen ze beelden terugzag van zichzelf in de koets. Vering heeft het gevaarte van 4.000 kilo niet, dus het was „niet erg comfortabel”.

Waar koetskeuze nog over pracht en praal gaat, is de volgende keuze wezenlijker: aangekomen bij Westminster Abbey, waar de kroningsceremonie plaatsvindt, zullen ook geloofsleiders en vertegenwoordigers van andere religies in een stoet de kerk inlopen. Aan het einde van de dienst hebben zij nog een keer een rol, als zij de koning groeten. Zo is de kroning niet langer exclusief christelijk.

Dit sluit aan bij Charles’ denken over religie. Behalve staatshoofd is hij ook hoofd van de Anglicaanse Kerk. In 1994 zei hij al eens dat hij zichzelf als koning eerder als defender of faiths zou zien, dan als defender of the Faith. Ook Elizabeth heeft zich in 2012 uitgesproken over de rol van de Anglicaanse Kerk. Die moet andere religies niet uitsluiten, maar heeft juist „de plicht om de vrije beoefening van alle religies in dit land te beschermen”.

Tegelijkertijd is de ceremonie in de abdij grotendeels een echte Anglicaanse dienst. Deze uitkomst is een „opvallend compromis”, zegt emeritus geschiedenishoogleraar Philip Williamson van de Universiteit van Durham. Het valt hem op hoe weinig commentaar er is op het betrekken van andere religies. Want: „My goodness, dit is een enorme verandering.”

Binnen in de kerk wachten zo’n 2.200 gasten. Een bescheiden aantal in vergelijking met de ruim 8.000 mensen die waren uitgenodigd voor de kroning van Elizabeth. Ook bij de andere drie kroningen in de twintigste eeuw (1902, 1911 en 1937) waren ten minste een kleine zesduizend gasten. De uitnodiging is dit keer nog wel per post verstuurd, zij het op „gerecycled” papier.

Voor het eerst zijn onder deze gasten ook andere koninginnen en koningen van bevriende monarchieën. Eeuwenlang was het goed gebruik dat bijvoorbeeld de kroonprinses of -prins in hun plaats kwam. „Dat had te maken met een soort eerbied voor degene die gekroond zou worden”, zegt historicus Crankshaw. „Dat er geen mensen met dezelfde status kwamen.” Dat idee vindt Buckingham Palace nu duidelijk achterhaald. Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zullen er bijvoorbeeld zijn, kroonprinses Amalia is alleen op de pre-kroningsborrel de avond van tevoren.

Ook op de gastenlijst: verkozen buitenlandse (ex-)staatshoofden, prominente Britse politici, en andere royals – prins Harry komt, zijn vrouw Meghan blijft thuis. Ondanks deze optocht van bekende mensen probeert het paleis de indruk van een elite-feestje toch een beetje te vermijden: bijna een kwart van de uitnodigingen ging naar Britten die in de ogen van het paleis iets goeds doen voor de maatschappij, zoals vrijwilligers.

2. In Westminster Abbey

De ceremonie in Westminster Abbey is zeer religieus en wordt geleid door de aartsbisschop van Canterbury, Justin Welby. Hier is de ruimte om af te wijken van de tradities kleiner, al zijn in het verleden weleens dingen aangepast, zegt historicus Crankshaw. „Een preek was een vast onderdeel, maar in 1937 en 1953 hebben ze die laten vallen. Men had het gevoel dat de ceremonie te lang duurde.” Desondanks duurde die van Elizabeth drie uur. Die van Charles zal korter zijn, is de verwachting, al is de preek als onderdeel verrassend genoeg juist terug.

De ceremonie gaat zo: de aartsbisschop ‘presenteert’ Charles aan de aanwezigen (en, in de praktijk, aan de mensen die thuis meekijken), die vervolgens God save the King! roepen. Daarna volgt de kroningseed, een verplicht onderdeel volgens de Coronation Oath Act uit 1688. In deze eed verklaart de monarch onder andere dat hij of zij de Anglicaanse Kerk zal handhaven en beschermen. Aan deze eed is niets veranderd.

Dan volgt wat steevast omschreven wordt als het meest ‘heilige’ onderdeel: de zalving van Charles’ handen, borst en hoofd met heilige olie. Net als zijn moeder zal hij dan worden afgeschermd van publiek én camera’s, zodat dit een privé-moment blijft. Eigentijds detail: de heilige olie is plantaardig. Daartegenover staat dat het lepeltje dat wordt gebruikt zó oud is, dat men niet precies weet uit welk jaar het stamt – ergens in de 12de eeuw.

Daarmee is het lepeltje het oudste van de ‘regalia’, koninklijke objecten, beter bekend als de kroonjuwelen, die bij de kroning worden gebruikt. Na de zalving krijgt Charles er een aantal aangeboden, zoals de Sovereign’s Orb, een gouden bol die de monarch eraan herinnert dat hij zijn macht heeft gekregen van God, en de Sovereign’s Sceptre with Cross, die eraan herinnert dat zijn macht tijdelijk is.

De eeuwenoude regalia worden gecombineerd met iets nieuws: de koning krijgt sommige van deze objecten aangereikt door vrouwen. Dat is voor het eerst, zegt historicus Williamson. En niet alleen vrouwen van de Anglicaanse Kerk. Zo mag de conservatieve politicus Penny Mordaunt, de leider van het Lagerhuis, het Sword of State naar de koning brengen.

Tijdens de daadwerkelijke kroning krijgt hij misschien wel het beroemdste kroonjuweel op zijn hoofd: de zware St. Edward’s Crown (2,2 kilo). Daarna wordt hij, met kroon op, verplaatst van de zeven eeuwen oude Coronation Chair naar de troon. In dit geval: geen nieuwe, maar de troon die gemaakt werd voor de kroning in 1937.

Hierin ondergaat Charles het laatste gedeelte van de ceremonie, dat ook flink is omgegooid. Normaal gesproken zou de Britse aristocratie hier hun eer aan de koning bewijzen, maar in een poging de kroning te democratiseren mag iedereen meedoen met deze zogeheten Homage. De aartsbisschop vraagt de inwoners in alle vijftien landen waar Charles staatshoofd van wordt te zeggen dat ze hem „trouw” zullen zijn.

Het is een nieuw onderdeel dat nog veel vragen oproept – gaan mensen dat dan tegen de televisie zeggen? Hiernaar gevraagd begint historicus Bob Morris te lachen. „Ik weet het ook niet!” Hoewel hij in grote lijnen positief is over de kroning-nieuwe stijl, vindt hij dit een „heel eigenaardig idee”.

Na Charles wordt ook nog Camilla gekroond, in een veel hoger tempo. Zij recyclet een oude kroon uit 1911. Voorheen kreeg de vrouw van de koning een speciaal voor haar gemaakte kroon, maar Camilla niet, uit oogpunt van „efficiëntie en duurzaamheid”.

3. Terug naar Buckingham Palace

Voor de terugweg nemen Charles en Camilla wél plaats in de hobbelige Gold State Coach. Al is het maar voor een kort ritje: ze rijden een route van twee kilometer, tegenover acht kilometer in 1953. Met deze keuze worden waarschijnlijk de meeste kosten bespaard, omdat een veel kortere route beveiligd hoeft te worden.

Deze terugtocht, de Coronation Procession, was voor de Britten eeuwenlang dé kans om de gekroonde monarch te zien, vertelt historicus Crankshaw. „Mensen hadden geen idee wat er gaande was in de Abbey, dus dit vonden ze een belangrijk onderdeel.” Nu iedereen de kroning live kan volgen, is zo’n openbare parade voor de zichtbaarheid minder nodig.

Behalve korter is de processie ook relatief ingetogen. Achter de koets van Elizabeth volgde een parade van 16.000 mensen, onder wie 12.000 militairen. Britse, maar er waren ook duizenden militairen uit Gemenebest-landen en landen die toen nog deel uitmaakten van het Britse Rijk. Wie van de zijlijn toekeek, moest driekwartier blijven staan om iedereen voorbij te zien trekken. Nu lopen er ‘maar’ 4.000 militairen mee. Deze kleinere schaal past beter bij de nieuwe wereldorde, vindt Bob Morris. „We zijn geen wereldmacht meer.”

Aangekomen bij Buckingham Palace verschijnen Charles en Camilla met de familie nog op het balkon, om te zwaaien. Hier worden de nieuwe familieverhoudingen mogelijk nog even pijnlijk duidelijk. De grote vraag: zullen Charles’ zoon Harry en broer Andrew er ook op staan? Harry trad in 2021 zelf terug als lid van het koninklijk huis en verhuisde naar Californië, Andrew raakte vorig jaar zijn koninklijke titels kwijt na een kindermisbruikschandaal. Volgens de Britse tabloids is het balkon alleen voor working royals. Maar zeker is dat niet: @RoyalFamily heeft hier zelf nog niets over getwitterd.

Lees ook dit profiel van de aartsbisschop van Canterbury: De man die koning Charles kroont, heeft kritiek op de groeiende Britse ongelijkheid