Mensenrechtenadvocaat Oksana Pokaltsjoek: „Geloof me, we hebben in Oekraïne een zeer sterke mensenrechtengemeenschap”
Foto Max Smolyar
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Oksana Pokaltsjoek Een omstreden persbericht door het hoofdkantoor van Amnesty in Londen over Oekraïense schendingen van het oorlogsrecht was vorig jaar aanleiding voor het aftreden van de directeur van de organisatie in Oekraïne.
„Oekraïense gevechtstactieken brengen burgers in gevaar” en „schenden het internationaal oorlogsrecht”, schreef Amnesty International vorig jaar augustus in een persbericht. Op de verklaring werd in Oekraïne en daarbuiten kritisch en met ongeloof gereageerd.
Eén dag na het verschijnen van het persbericht, waar zij niet bij betrokken was, zegde mensenrechtenadvocaat Oksana Pokaltsjoek haar „favoriete baan” op als directeur van het Oekraïense Amnestykantoor. Meerdere Oekraïense collega’s volgden.
In de acht maanden daarna wachtte Pokaltsjoek op een evaluatie en op een telefoontje van het hoofdkantoor in Londen. Ze wilde weten of ze te bruusk had gereageerd. Tot afgelopen week een onafhankelijke juridische evaluatie van het verslag uitlekte in The New York Times. Conclusie: het persbericht was „te stellig” en „onzorgvuldig geformuleerd”.
„Ik was echt geschokt toen ik me door dit artikel realiseerde dat het kantoor in Londen besloot deze informatie voor ons, de voormalige werknemers, te verbergen”, zegt Oksana Pokaltsjoek. „Ik dacht zelfs dat het een vergissing was. Ik dacht zeker te weten dat ze contact met me zouden opnemen.”
Het hoofdkantoor in Londen heeft geen contact met u opgenomen?
„Nee, uit het kantoor van de secretaris-generaal heeft niemand contact met ons opgenomen. Dat zou normaal zijn geweest. We moeten praten, oplossingen vinden en de gemeenschappelijke basis vinden. Ja, misschien gewoon ‘sorry’ zeggen. ‘Je had gelijk, Oksana, we hebben een fout gemaakt.’ Die erkenning is erg belangrijk. Dit is het moment dat de lessen worden geleerd.
„Ik heb heel lang op deze evaluatie gewacht. Ik ben zo onzeker geworden over mezelf. Over waar ik sta als persoon, als voorvechter van de mensenrechten. Of mensen de informatie die ik deel nog wel accepteren. Pas als er geëvalueerd is kan ik mijn werk doen zoals vroeger. Ik heb het nodig dat dit wordt afgesloten.
„Ik ken mensen in Amnesty-kantoren over de hele wereld die ongelofelijk goed werk doen. Al die vriendelijke en slimme mensen die hun best doen voor internationale solidariteit en die de principes van Amnesty uitdragen. Maar er is echt iets mis met de leiding.”
Volgens de juridische evaluatie had het persbericht geen onderliggend document met een juridische analyse. Zag u deze handelswijze vaker bij Amnesty?
„Nee, ik heb dit nog nooit meegemaakt. Ik heb zeven jaar bij Amnesty gewerkt. We werkten aan supergecompliceerde kwesties omdat de oorlog in Oekraïne al in 2014 begon. De basis onder dit werk was altijd goed. Documentatie, databases, analyses, consultatie met partners en overheden. Soms waren we heel laat met een rapport, maar dat was dan omdat we supercorrect wilden formuleren.”
Heeft u concrete aanwijzingen dat het verslag beïnvloed is door Russische desinformatie?
„Nee, dat heb ik niet. De tekst van het rapport werd wel aangehaald door Rusland in de VN-Veiligheidsraad. Het is dus andersom, het rapport gaf veel steun aan de Russische propaganda en werd daar aangehaald op hoog niveau.”
Ik ben zo onzeker geworden over mezelf. Over waar ik sta als voorvechter van de mensenrechten.
Volgens het persbericht positioneerden Oekraïense militairen zich te dicht bij burgers. Hoe kijkt u daar tegen aan?
„Er is een methodologie om daarachter te komen, met veldmissies en onderzoek. Je kunt niet zomaar kijken of een Oekraïense of Russische tank bij een school staat. De vraag is: welke maatregelen hebben de militairen getroffen? Welke andere opties waren er? Zijn er evacuaties geregeld? Je moet het per zaak bekijken en heel veel vragen beantwoorden. Je kunt geen generiek oordeel vellen dat er sprake is van overtreding van het oorlogsrecht.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data89118911-ee2333.jpg)
Lees ook: Oekraïners zijn woedend op Amnesty International
Hoe gaat het met het Oekraïense onderzoek naar de verdenkingen van oorlogsmisdaden gepleegd door de eigen militairen? Oekraïne heeft beloofd onderzoek te doen een aantal zaken. Wordt dit serieus genomen?
„Ik denk het wel. Het grootste probleem is dat er een tekort is aan onderzoekers, rechters, aanklagers en forensisch onderzoekers. Er is gewoon niet genoeg capaciteit. De openbaar aanklager heeft momenteel meer dan 80.000 onderzoeken lopen naar oorlogsmisdaden. Zaken als seksueel geweld, moord, deportatie, verdwijningen, raketaanvallen. Het is massaal.
„De openbaar aanklager heeft gezegd voorrang te geven aan het geweld van Russische zijde. Dit betekent niet dat ze het geweld dat de Oekraïense strijdkrachten plegen, terzijde schuiven. Als mensenrechtenactivisten pushen we ze om het onderzoek te doen, maar er zijn gewoon niet genoeg mensen. Geloof me, we hebben in Oekraïne een zeer sterke mensenrechtengemeenschap. We gaan erop toezien. Oekraïne kan niet anders dan dit serieus nemen.”
