‘De Europese defensie-industrie moet overschakelen op de stand oorlogseconomie’

De Europese Commissie wil 500 miljoen euro vrijmaken voor de productie van munitie én lidstaten de mogelijkheid bieden om geld uit andere Europese fondsen aan te wenden voor de munitiebedrijven. Het is de bedoeling dat lidstaten en private financiers samen nog eens ruim 500 miljoen op tafel leggen als co-financiering.

„De Europese defensie-industrie moet overschakelen op de stand ‘oorlogseconomie’”, zei de Franse Eurocommissaris Thierry Breton. Het plan, de Act in Support of Ammunition Production (ASAP), dat hij deze woensdag presenteerde, moet nog goedgekeurd worden door parlement en lidstaten. Breton zei te hopen dat hij het nog voor de zomer rond krijgt. Dat zou naar Brusselse maatstaven snel zijn, ook al staat het Engelse acroniem van het voorstel voor: ‘zo snel mogelijk’.

Gebrek aan munitie is een van de knelpunten van het Oekraïense leger, en door de EU niet in een handomdraai op te lossen omdat de defensie-industrie als reactie op de afgenomen vraag is gekrompen. De EU lanceerde in maart, na een noodkreet uit Kyiv, een drie-stappenplan om de schaarste aan te pakken.

Gesteggel

Er werd 1 miljard euro gereserveerd voor lidstaten die onmiddellijk granaten uit eigen voorraad doorschuiven naar Kyiv en de rekening daarvoor deels kunnen indienen in Brussel.

Daarnaast werd nog eens 1 miljard gereserveerd voor de gezamenlijke aankoop van granaten. In Brussel is weken gesteggeld over de vraag of die inkoop geheel ten goede moet komen aan Europese fabrikanten. Een aantal landen vindt dat Europees geld in Europa besteed moet worden, andere hoofdsteden vinden het belangrijker dat er snel geleverd wordt aan Oekraïne. Over die kwestie bereikten de EU-ambassadeurs woensdag een compromis.

Het derde deel van het munitieplan voorziet in het verhogen van de productiecapaciteit in Europa op de middellange termijn. Dat is goed voor Oekraïne, maar ook voor de eigen veiligheid. Gezamenlijke inkoop en de verhoogde productie moeten lidstaten ertoe verleiden hun eigen voorraad aan te spreken. Ze weten immers dat ze die voorraden op afzienbare termijn kunnen aanvullen.

Het gaat om 155 en 152 millimeter granaten en later mogelijk om raketten

Het gaat in eerste instantie om zware 155 millimeter granaten waar veel vraag naar is en om granaten van 152 millimeter die in Sovjet-geschut passen dat nog door Oekraïne wordt gebruikt. Op termijn zou het ook kunnen gaan om raketten.

Commissaris Breton heeft in de afgelopen weken de Europese munitie-industrie in kaart gebracht. Elf EU-lidstaten produceren granaten. Na het einde van de Koude Oorlog zijn de fabrieken weliswaar fors afgeslankt, maar de structuur is in essentie nog aanwezig. De industriële basis is volgens Breton zelfs breder dan in de VS.

Het gaat er nu vooral om de capaciteit snel te verhogen. Daartoe moeten vooral bestaande productielijnen uitgebreid worden en hier en daar een productielijn toegevoegd worden aan een al bestaand industrieel complex. En er moet snel werk gemaakt worden van scholing, want veel bedrijven klaagden dat ze niet genoeg personeel kunnen vinden.

Wapenindustrie

De munitie-industrie, leerde Breton tijdens de pandemie, reageert weliswaar uit zichzelf op stijgende vraag uit de markt, maar doet dat niet snel genoeg. Het is niet genoeg om in een noodsituatie contracten te sluiten, je moet de industrie ook helpen, zei hij.

Wapenleveringen worden betaald uit een fonds dat buiten de begroting staat, de Europese Vredesfaciliteit

De financiering van Europese defensieplannen is niet eenvoudig. De EU-verdragen staan financiering van wapenindustrie niet toe. Europese wapenleveringen worden daarom betaald uit een fonds dat buiten de begroting staat, de Europese Vredesfaciliteit. Het is nog onduidelijk in hoeverre lidstaten Europees geld dat eigenlijk voor iets anders bestemd was kunnen doorsluizen naar de defensie-industrie.

Bij elkaar opgeteld legt de EU dus 3 miljard euro op tafel om het munitietekort van Oekraïne aan te pakken. Oekraïne verbruikt meer granaten dan het Westen kan produceren, zei NAVO-chef Jens Stoltenberg afgelopen winter. Kyiv zei dit jaar 1 miljoen granaten nodig te hebben.