Brussel wil strengere en geharmoniseerde aanpak van corruptie in EU-lidstaten

Met een nieuw actieplan wil Brussel de strijd aanbinden met corruptie – zowel binnen als buiten de Europese grenzen. Woensdag presenteerde Eurocommissaris Vera Jourová (Waarden en Transparantie) een serie voorstellen die de Europese aanpak van corruptie in alle 27 EU-landen tegelijk moet harmoniseren en versterken. Daarnaast wil de Europese Commissie ook een nieuw sanctieregime opstellen dat zich specifiek richt op het bestraffen van corruptieplegers in derde landen.

Jourová vergeleek corruptie tijdens de perspresentatie met kanker, waarbij de aanpak gericht moet zijn op preventie, „maar als dat mislukt ook op de gepaste behandeling”. Het belang daarvan wordt volgens haar door het Europese publiek sterk gevoeld: in een recente EU-peiling dacht 68 procent van de ondervraagden dat corruptie in zijn of haar land wijdverspreid is en geloofde slechts 31 procent dat het door de overheid effectief wordt aangepakt.

Daarom nu een actieplan, dat vooral inzet op het gelijktrekken van de definities en straffen van verschillende vormen van corruptie. Zulke EU-afstemming is er nu alleen voor omkoping, en niet voor bijvoorbeeld verduistering, nepotisme of machtsmisbruik. Dat alleen al de definities daarvan binnen Europa verschillen maakt een gecoördineerde, grensoverschrijdende aanpak ingewikkeld. En mede door verschillende definities van wat een misdaad is, lopen ook de maximumstraffen die daarvoor gelden flink uiteen: voor ‘verduistering’ bijvoorbeeld van drie maanden cel in Spanje tot vijftien jaar in Griekenland.

Harmoniseren

Met een nieuwe richtlijn wil Brussel dat harmoniseren. Zo definieert ze ‘verduistering’ als „het plegen, uitbetalen, toe-eigenen of gebruiken door een overheidsfunctionaris van goederen waarvan het beheer direct of indirect aan hem is toevertrouwd in strijd met het doel waarvoor het was bestemd”. De maximumstraf daarvoor zou tenminste vijf jaar cel moeten zijn.

Brussel wil ook een nieuw EU-netwerk tegen corruptie opzetten, waarin lidstaten, Commissie, justitie en ngo’s samenwerken

Brussel wil ook een nieuw EU-netwerk tegen corruptie opzetten, waarin lidstaten, Commissie, justitie en ngo’s samenwerken om het probleem beter te monitoren. Om corruptie te voorkomen en op te sporen worden lidstaten verplicht te investeren in bewustwordingscampagnes en de toegang tot overheidsinformatie voor onder meer journalisten verbeteren.

Woensdag presenteerde Commissie tegelijk ook een voorstel om het Europese sanctieregime uit te breiden, waardoor ook corruptie buiten de EU-grenzen kan worden aangepakt. Die aanpak lijkt wel wat op die in de zogeheten ‘Magnitsky-wet’, vernoemd naar de Rus die in 2009 onder verdachte omstandigheden stierf in een Russische cel, nadat hij een grote belastingfraudezaak onthuld had. Met die wet kunnen sancties worden opgelegd aan individuen die betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen. Ook corruptie moet in de toekomst kunnen leiden tot sancties, zoals het bevriezen van een bankrekening en de toegang tot de EU weigeren.

Lees ook: Eurocommissaris Vera Jourová gaapt niet meer als het over de rechtsstaat gaat

De corruptieaanpak komt voor Brussel op een ongemakkelijk moment, minder dan een half jaar na de onthulling van een flink corruptieschandaal in het Europees Parlement. „Ik ben ervan overtuigd dat dat een individuele zaak was”, zei Jourová woensdag, gevraagd hoe geloofwaardig de EU nog is bij het presenteren van deze plannen. Niettemin benadrukte ze dat het versterken van de rechtsvervolging van corruptie ook voor individuen in de EU-instellingen kan gelden. Daarnaast wil Jourová later deze maand met een langverwacht nieuw ‘ethisch orgaan’ komen dat de bestaande regels voor personen in de EU-instellingen verduidelijkt en aanscherpt.