De populariteit van Instagrampagina Cestmocro heeft ook een schaduwkant

Toen onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam (UvA) tieners interviewden over hun nieuwsgebruik op sociale media, sprong één naam eruit. „Op de vraag of ze nieuws volgden en hoe, werd Cestmocro opvallend vaak genoemd”, zegt Amber van der Wal, postdoctoraal onderzoeker.

Cestmocro (met het Franse C’est) noemde ook zangeres S10 (22), die Nederland vertegenwoordigde op het laatste Eurovisie Songfestival, toen het in televisieprogramma Dit Was Het Nieuws ging over waar ze haar nieuws haalt. „Ik vind dat iedereen dat zou moeten volgen. Het is best wel voor jongeren, je krijgt heel veel belangrijk nieuws binnen. (…) Dus ook wat er met de boeren of in Iran speelt.”

Het S10-fragment prijkt trots bovenaan de Instagrampagina van Cestmocro, die met ruim 933.000 volgers traditionele media als RTL Nieuws (532.000) of NRC (105.000) ruim verslaat op het platform. „Zonder cestmocro zelfs als de wereld vergaat zou ik het niet weten”, is een van de meest gelikete reacties eronder.

Verzinsel

Cestmocro plaatst zo’n vijf posts per dag met nieuws in een stijl die aan tabloidkranten doet denken, met veel beeld en koppen in dikgedrukte blokletters. In het tekstgedeelte wordt het nieuws in enkele alinea’s samengevat. Onderwerpen lopen uiteen van de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen tot meer oppervlakkig nieuws: zo plaatste de pagina een verhaal uit tabloidkrant The Mirror door over het huwelijk tussen een 19-jarige jongen en een 76-jarige vrouw – wat later een verzinsel bleek. Thema’s die veel terugkomen zijn (wereld)politiek, rampen, gender, islam, influencers, en voetbal.

Wie achter het eind 2017 gestarte kanaal zit(ten), is onduidelijk – Cestmocro wilde geen vragen beantwoorden voor dit artikel. Het begon als een pagina van een jonge Marokkaanse Nederlander, met memes, grappen, filmpjes en spreuken van vooral sociale media. Langzaamaan ging de pagina steeds meer nieuws delen, wat in het afgelopen jaar de hoofdmoot werd.

Cestmocro baseert zich voor het grootste deel op traditionele nieuwsmedia als NOS en RTL Nieuws. „In een tijdperk waarin veel jonge mensen vatbaar zijn voor fake news en niet meer zien wat echt is, vind ik het heel positief dat Cestmocro zich meestal op betrouwbare bronnen baseert, inclusief bronvermelding”, zegt eindredacteur Sheily Belhaj van NOS Stories, dat eveneens nieuws voor jongeren op Instagram brengt. Het is daar nipt de grootste met 985.000 volgers – maar Cestmocro groeit harder.

Cestmocro brengt nieuws vaak sneller dan kanalen als Stories. Ook omdat het behalve door reguliere media geverifieerd nieuws ook berichten doorplaatst die rondgaan op sociale media of bij tabloids. „Bij Stories zijn we meer gebonden aan journalistieke regels: checken of iets klopt, wederhoor vragen. En bij gevoelige onderwerpen zoeken we een deskundige die het goed kan uitleggen. Dat kost tijd.”

Misinformatie

Dat gaat bij Cestmocro soms ten koste van de feiten. In maart post Cestmocro over lessen relationele en seksuele vorming van kenniscentrum Rutgers voor de jaarlijkse Week van de Lentekriebels op basisscholen, waar dan veel ophef over is. De post is gebaseerd op een artikel van Hart van Nederland waarin een moeder suggereert dat kinderen in groep 1 over masturbatie leren. Dat klopte niet.

Cestmocro laat in zijn samenvatting van het stuk de nuances weg en voegt daarnaast een aantal beelden toe, zoals een foto van een leerkracht die plaatjes van vulva’s toont. Het gaat om een docent op de middelbare school, die niets met de Lentekriebels-week te maken heeft. Ook voegt het schermafbeeldingen toe van berichten van andere Instagramgebruikers waarin onder andere wordt beweerd dat kinderen tussen 4 en 6 over anale seks leren. Ook dat klopt niet. Verder zou Rutgers zich volgens de schermafbeeldingen met ‘pedo-activiteiten’ bezighouden.

„Dit is gwn pedofilie” is met 2.800 hartjes een van de meest gelikete reacties. Extremere comments spreken over onthoofding van Rutgers-medewerkers. Ook bekende Nederlanders en influencers reageren. „Koekoek”, zegt model Kim Feenstra. „Knettergek”, reageert MocroMaffia-acteur Walid Benmbarek. Politieke partijen Denk en FVD mengen zich, zoals ze dat op Cestmocro vaker doen. „We gaan kleuters toch niet op de basisschool leren dat ze hun geslachtsdelen moeten aanraken!”, zegt Denk (ruim duizend likes). Rutgers verzoekt de foto weg te halen, maar de vraag vervliegt tussen de drieduizend reacties. Na aandringen via een privébericht verwijdert Cestmocro de foto alsnog. „Dat is netjes, dat hebben veel andere kanalen niet gedaan”, aldus een woordvoerder van Rutgers. Protest tegen de misleidende teksten liet de organisatie zitten. „Er ging die week zoveel misinformatie rond, dat we keuzes moesten maken. Nu we hebben gezien hoeveel invloed Cestmocro kan hebben, hadden we het achteraf waarschijnlijk anders gedaan.”
Als Cestmocro fouten maakt, komt dat soms ook doordat de ‘traditionele’ media waarop het zich baseert het evenmin goed hebben. Zoals bij een post over de Dalai Lama: die zou een jongetje aan zijn tong hebben laten zuigen. Hoewel de spiritueel leider dat bizarre verzoek inderdaad deed, ging het jongetje er niet op in – maar zo brachten media waaronder de NOS het wel.

Niet uniek

Van de 18- tot 24-jarigen blijft 35 procent op de hoogte van het nieuws door Instagram, volgens onderzoek uit 2022. Uit tientallen interviews van UvA-onderzoeker Van der Wal met 14- tot 17-jarigen bleek dat ‘actuele informatie’ een van de belangrijkste redenen is dat zij Instagram gebruiken. „In een van de groepjes ging het erover dat hun ouders mopperen dat ze de krant niet lezen, maar dat ze het op Instagram zien en het dan veel eerder weten dan hun ouders.”

Cestmocro verdient geld met reclame. Binnen dit verdienmodel hangen de inkomsten af van het bereik – bereik dat op Instagram groeit met reacties, likes en shares.

En gender en seksualiteit roepen véél reactie op, ziet ook Sheily Belhaj bij NOS Stories: „Op plek één van meest controversiële onderwerpen staat bij ons transgender personen, dan non-binaire personen, dan homoseksualiteit en dan feminisme.” Pas daarna volgen volgens Belhaj onderwerpen als racisme. Cestmocro lijkt hier op in te spelen door nieuws over deze onderwerpen ruimschoots aandacht te geven. Waar NOS Stories haat en misinformatie uit de comments verwijdert, lijkt op Cestmocro niet gemodereerd te worden. Organisaties voelen zich geroepen in te grijpen. Zoals mensenrechtenorganisatie Amnesty op een bericht over homoseksualiteit in Oeganda: „Lieve lhbtqia+’ers in de comments: laat je niet ontmoedigen door de reacties. Je bent niet alleen.”

Geruststelling

De reacties op Cestmocro zijn niet alleen naargeestig. Er wordt ook op normale toon gediscussieerd. Ook humor speelt een grote rol. Zoals wanneer het account een bericht plaatst over een nieuw ontdekt zwart gat, met daarbij een geluidsfragment van hoe zo’n zwart gat klinkt – een soort knorrend geluid. „Slide 2 is iedereens buik tijdens ramadan”.

Maar is het onderwerp gevoeliger, dan loopt het uit de hand, iets waar de volgers het ook met elkaar over hebben. Als begin april in een reactie een aanval op lhbt+-jongeren bejubeld wordt, reageert iemand: „Commentsectie is altijd zo gestoord hier. Cestmocro gaat natuurlijk weer goed op de engagement”. Een ander zegt: „Cestmocro begon als een stem voor jongeren met een migratieachtergrond maar is uitgegroeid tot een polariserend [sic] hub van misleidende titels, fake news en homo/transfobie, echt zonde van de potentie die het had (…)”. Weer een ander houdt het korter: „Totale randdebielen in de comments”.

De reacties op Cestmocro weerspiegelen een tegenreactie op „bewegingen die de afgelopen jaren zijn gegroeid die als woke worden bestempeld, als verzamelnaam voor allerlei groepen mensen die aan het emanciperen zijn”, zegt Nugah Shrestha van Instagrampagina Politieke Jongeren (146.000 volgers). Zijn pagina richt zich op dezelfde doelgroep als Cestmocro, maar dan met een progressieve insteek. Shrestha denkt niet per se dat de reacties op Cestmocro aantonen dat onder jongeren een extra conservatieve wind waait. „Nederland is gewoon best een conservatief land. Je leest ook in de grote kranten elke dag wel een veroordeling van ‘woke’. Jongeren zijn gemiddeld iets progressiever, tegelijkertijd zouden FVD, VVD en SGP relatief veel zetels krijgen als alleen jongeren zouden stemmen.”

Sheily Belhaj ziet bij Cestmocro jongeren met een islamitische achtergrond „samensmelten” met autochtone conservatieve Nederlanders. Groepen die vroeger tegenover elkaar stonden. „Nu kunnen beide zich vinden in het anti-‘woke’ en -lhbt+-zijn. Je ziet ook dat FVD relatief populair is onder jonge moslims.”

Volgens onderzoeker Amber van der Wal zijn de reacties op Cestmocro niet representatief voor Nederlandse jongeren, zeker niet waar die doorschieten in haat of homofobie. „Een deel van de jongeren denkt zo, maar mijn indruk is dat een zwijgende meerderheid daar niet achter staat. Een deel van onze geïnterviewden zei: ik reageer niet als ik het er niet mee eens ben, want dan krijg ook ik die bagger over me heen.”

Het merendeel van haar geïnterviewden volgde ook andere nieuwspagina’s, zoals NOS Stories. Dat Cestmocro zich, ondanks dat het zich vaak op betrouwbare media baseert, niet dezelfde journalistieke normen hanteert, beseffen tieners volgens Van der Wal wel. „Een van hen zei: ‘Het is niet normaal hoe snel dit soort accounts zijn, ze zijn eerder dan het echte nieuws.’ Waarop een ander zei: ‘Bij de NOS moeten ze een hele uitzending maken en is het illegaal als je nepnieuws verspreidt.’ Dat vond ik treffend. Ze hebben de verschillen echt wel door.”