N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Cultuurbeleid Nadat Ruth Lasters in september al opstapte, vertrekken nu ook de overige stadsdichters van Antwerpen. Ze bekritiseren het culturele klimaat in de stad, met name het schrappen van culturele projectsubsidies.
De stadsdichters van Antwerpen bekritiseren in hun ontslagbrieven het culturele beleid van de stad.
Foto Peter Hilz/ANP/Hollandse Hoogte
Antwerpen is vanaf komende maandag stadsdichterloos. Nadat Ruth Lasters in september al haar ontslag indiende om een door de gemeente geweigerd gedicht, maakten ook de overgebleven stadsdichters zaterdag bekend hun opdracht terug te geven. In brieven en sociale mediaposts bekritiseren Yannick Dangre, Lotte Dodion, Lies Van Gasse en het duo Proza-K (Yves Kibi Puati Nelen en Cleo Klapholz) het culturele beleid van de stad – in het bijzonder het besluit om culturele projectsubsidies voor drie jaar stop te zetten.
Nadat Ruth Lasters in september terugtrad, overlegden de overige stadsdichters met het gemeentebestuur over de invulling van hun rol. “Om te kijken of het stadsdichterschap de kritische ruimte kan nemen die het vroeger had”, zegt Lotte Dodion aan Vlaamse omroep VRT. „Wat zijn de krijtlijnen van de vrije meningsuiting, hoe moet het verder?” Toen op die vragen ondanks bemiddeling van schrijversorganisatie PEN Vlaanderen geen bevredigend antwoord kwam, besloten de dichters collectief de stekker eruit te trekken.
‘Louter promo’
Het begon zo veelbelovend. Begin dit jaar maakte de havenstad bekend voor het eerst niet één, maar vijf stadsdichters aan te stellen, voor een periode van twee jaar. „Om de formule van poëzie in de stad te herdenken”, sprak de nu bekritiseerde schepen voor cultuur, Nabilla Ait Daoud (N-VA), destijds hoopvol. Een klein jaar later concluderen de dichters dat het experiment niet gewerkt heeft, en pleiten ze voor „een sterke woordkunstenaar die het gezicht van cultuur in Antwerpen kan redden”, aldus Proza-K.
Ruth Lasters trok haar conclusies al in september, toen haar gedicht Losgeld, over stigmatisering in het Vlaamse onderwijssysteem, niet als stadsgedicht werd erkend. Lasters is ook werkzaam als docent en realiseerde zich daags na de weigering in de Ikea niet te kunnen aanblijven, zo vertelde ze onlangs aan NRC. Ze mailde Ait Daoud: „Als de stad zelfs een onderwijsgedicht weigert dat de discriminatie van duizenden jongeren aankaart, is het voor mij zonneklaar dat de stadsgedichten louter als promo dienen voor de stad en niet als uiting van cultuur of literatuur.”
De overige stadsdichters hekelen nu, ieder op hun eigen wijze, het gebrek aan interesse en ondersteuning van het stadsbestuur. Yannick Dangre schrijft dat het ook hem „meermaals gebeurde dat de voordracht van een besteld stadsgedicht te elfder ure uit de ceremoniële gelegenheden werd geknipt”. Volgens Lies Van Gasse is de poëzie de grootse verliezer. „De stad dreigt te worden ingepakt in boekendozen”, schrijft ze op haar website.
Ait Daoud zei in het radioprogramma De Ochtend „akte te nemen” van het aangekondigde ontslag. Volgens de bestuurder is er niet genoeg tijd genomen om tot „nieuwe intentieovereenkomst” te komen. De beslissing om cultuursubsidies te schrappen heeft het stadsbestuur genomen „omdat we voor een heel zware besparingsronde staan”, aldus Ait Daoud.
Komende zondag treden de vertrekkende stadsdichters voor een laatste keer op in hun functie, op het Antwerpse literatuurfestival Crossing Border. Ze dragen dan onder meer hun afscheidsbrieven voor.
Voor een premier die in tijden van grote onrust de maatschappelijke vrede moet zien te bewaren, koos Dick Schoof maandagavond na de ministerraad een opvallend harde toon. Hij veroordeelde de aanvallen op Israëlische voetbalsupporters in Amsterdam zonder aarzeling als een „antisemitische geweldsuitbarsting” en noemde de gebeurtenissen „Nederland onwaardig”. En snel daarna wees hij, zonder dat de precieze feiten van donderdagnacht bekend zijn, expliciet naar de afkomst van een deel van de mogelijke daders, „een specifieke groep jongeren met een migratieachtergrond”. Om daaruit te concluderen dat Nederland „een integratieprobleem” heeft dat om een krachtige aanpak vraagt.
Misschien wel voor het eerst klonk de doorgaans bedachtzame Schoof bijzonder stellig en scherp. Hij voelde zich daartoe mogelijk gedwongen door het feit dat hij een coalitie van rechtse partijen leidt, onder leiding van de PVV. Daaruit klonk de afgelopen dagen al onverzoenlijke taal: PVV-leider Geert Wilders vond het veroordelen van antisemitisme „niet genoeg” en eist dat de daders het land uit worden gezet. VVD-Kamerlid Ulysse Ellian vergeleek op X de daders, volgens hem „een groep niet-geïntegreerde Nederlanders”, met de Sturmabteilung (SA), een knokploeg uit nazi-Duitsland.
VVD-Kamerlid Ellian vergeleek de daders met de Sturmabteilung, een knokploeg uit nazi-Duitsland
Schoof wierp zich nadrukkelijk op als beschermer van de Joodse gemeenschap, die zich „in de steek gelaten voelt” en vond dat de daders van de agressie tegen de Maccabi-supporters „onaangepast” en „moreel volstrekt ontaard” gedrag vertonen. Schoof kon zich vinden in de woorden van VVD-staatssecretaris Jurgen Nobel (Integratie), die maandag zei dat islamitische jongeren „voor een heel groot deel niet onze normen en waarden onderschrijven”. Schoof had alleen twijfels over de term ‘heel groot’, zei hij.
Afgelopen dagen zwengelden verschillende partijleiders de discussie over integratie al aan. CDA-leider Henri Bontenbal zei op het partijcongres zaterdag dat de „falende integratie van sommige groepen Nederlanders” een crisis kan worden genoemd. VVD-leider Dilan Yesilgöz schreef op de partijwebsite dat het antisemitische geweld mede door de „mislukte integratie” kwam. Ze haalde een interview met oud-partijleider Frits Bolkestein uit 2002 aan, waarin hij zich al beklaagde over antisemitisme binnen groepen met een migratieachtergrond. Volgens Yesilgöz is het een taboe om integratie te problematiseren, hoewel het onderwerp sinds de Fortuyn-revolte van 2002 veelvuldig in Den Haag wordt besproken. „Als de VVD wijst op oververtegenwoordiging van mensen met een niet-westerse achtergrond in de criminaliteit en in de bijstand, is de reactie van links dat we stigmatiseren en moeten benoemen wat er goed gaat”, schreef ze.
Impliciet
Vanuit GroenLinks-PvdA klonk maandag de oproep aan andere partijen om niet verder te polariseren. Partijleider Frans Timmermans schreef in een blog dat in een rechtsstaat „iedere vorm van wangedrag wordt aangepakt en het wangedrag van de één nooit een excuus vormt voor wangedrag van de ander”. En hij voegde toe, impliciet wijzend naar Wilders en Yesilgöz: „Politici die het wangedrag van de daders van donderdagnacht afschuiven op Nederlandse moslims dragen niet bij aan de oplossing, maar vergroten het probleem.”
Premier Schoof schaarde zich duidelijk aan de kant van coalitiepartijen PVV en VVD, al ging hij minder ver. Schoof wilde desgevraagd tijdens zijn persconferentie niet te zeggen dat de integratie is mislukt, dat vond hij een „te grote uitspraak” waar hij nog goed over zou nadenken.
Partijen eisen directe actie, maar de niet zo populaire waarheid is dat antisemitisme bestrijden een lange adem vereist
Integratie is doorgaans de term die wordt gebruikt om het inburgeringsproces van nieuwkomers aan te duiden, maar Schoof wilde het ook hebben over tweede- of derdegeneratiemigranten in Nederland. Hij sprak over problemen rond opvoeding, onderwijs en religie, waarbij hij expliciet islamitische weekendscholen noemde waar buitenlandse beïnvloeding zou plaatsvinden. En hij legde de schuld voor de geweldplegingen bij de ouders van de jongeren die daarbij betrokken waren. Die zouden hun kinderen moeten aanspreken, maar Schoof zei „niet zeker” te weten of zij dat wel doen.
Schoof gaat dinsdag op het Catshuis in gesprek met Joodse en maatschappelijke organisaties over de aanpak van antisemitisme. Later wil de premier ook met andere „religieuze gemeenschappen” in gesprek zei hij.
Nederlanderschap
Met zijn stevige taal op de persconferentie probeerde Schoof de controle terug te krijgen over het hoogoplopende politieke debat over het geweld in Amsterdam. Maar aan concrete acties ontbreekt het op dit moment. Justitieminister David van Weel (VVD) was al bezig met een nieuwe aanpak antisemitisme voor later dit najaar, die nu deze week al in het kabinet wordt besproken. Bij de ministerraad van vrijdag hoopt Schoof de eerste maatregelen te presenteren.
Waar partijen nu onmiddellijke actie eisen, is de niet zo populaire waarheid ook dat de bestrijding van antisemitisme een zaak van de lange adem is, bijvoorbeeld als het om dialoog- of onderwijsprogramma’s gaat.
Er lopen ook al veel initiatieven: zo behandelt de Tweede Kamer op dit moment een wetsvoorstel van Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) en Mirjam Bikker (ChristenUnie) dat zorgt voor een strafverzwaring bij antisemitisch gemotiveerde geweldsdelicten.
Mogelijk wil het kabinet een paar stappen verder gaan. Gevraagd naar het voorstel van Wilders om bij antisemitische delicten het Nederlanderschap in te trekken, zei Schoof dat dit „een van de oplossingsrichtingen” is waar het kabinet bij voldoende steun in de Tweede Kamer bereid is om naar te kijken. Het laat zien dat het verharde politieke klimaat zich zou kunnen gaan omzetten in een radicaal ander beleid.
Lees ook
Politie gepikeerd over kritiek op aanpak gewelddadigheden: ‘Politici moeten dempen in plaats van uitvergroten’
Wordt op het filmpje inderdaad een taxichauffeur mishandeld voor het Eden Hotel aan de Amstel, woensdagnacht? Of is het een Israëlische toerist, zoals de site Joods.nl op donderdagmiddag twitterde?
Eén fragment, twee onbevestigde lezingen. Het tafereel is slecht in beeld gebracht, maar wel duidelijk is dat tot twee keer toe iemand naar de grond wordt gewerkt. Er staan twee auto’s, een is een zwart busje met een blauw kenteken waarvan de deur openstaat.
Veel is nog onduidelijk over de werkelijke toedracht van het incident. Waar deed het zich voor? En wanneer? De politie is nog bezig met een onderzoek.
Wel wordt op sociale media uit de pro-Palestijnse hoek geregeld verwezen naar een RTL-bericht, dat de mishandeling zou bevestigen. De beelden uit het filmpje voor het Eden Hotel worden daarin gebruikt. Ilse Openneer, hoofdredacteur van RTL Nieuws, laat weten dat de politie „via een omweg het incident rondom een taxichauffeur bevestigde”. Joods.nl zegt nu niet te kunnen reageren over hoe is vastgesteld wie het slachtoffer is.
In een reportage van youtuber Salaheddine, die zondag online werd gezet, zeggen taxichauffeurs dat een collega inderdaad is mishandeld. Meerdere collega’s zelfs. Dat zou op het Rokin zijn gebeurd, dus niet bij het Eden Hotel, toen Maccabi-supporters in de nacht van woensdag op donderdag een Palestijnse vlag van een kraakpand trokken. Diezelfde nacht zegt een taxichauffeur in een filmpje van een dashboardcamera dat hij is belaagd. Te horen is dat hij scheldend verkondigt wraak te zullen nemen. Maar van mishandeling is hier geen sprake.
Mekki Aulad Ahmed van de Branchevereniging Beroepschauffeurs Ondernemers, zegt tegen Salaheddine dat hij beelden heeft van ernstige misdragingen door Maccabi-fans. Die werden volgens hem gemaakt door chauffeurs , maar hij deelt ze alleen met de politie. Niet met Salaheddine, ook niet met NRC. Hij kent de beelden bij Eden Hotel, maar wil niet zeggen of die met een taxichauffeur te maken hebben.
Lees ook
Politie gepikeerd over kritiek op aanpak gewelddadigheden: ‘Politici moeten dempen in plaats van uitvergroten’
Misverstand
Kort nadat de gewelddadigheden in volle hevigheid losbarsten, in de nacht van donderdag op vrijdag, staan de beelden van de mishandelingen van Maccabi-aanhangers al online. Over de heftige beelden, die daders en medeplichtigen vaak zelf hebben gefilmd, bestaat in principe geen misverstand, maar online worden ze aangevuld met onbevestigde taferelen of beelden van niet-gerelateerde geweldsincidenten.
Zo bestond ook al direct een misverstand over de beelden die de eerste confrontatie laten zien na de wedstrijd. Bij het verlaten van Amsterdam Centraal Station gaat het mis voor het Victoria Hotel. Aanvankelijk werd dit door diverse media geduid als een aanval van een lokale knokploeg. Duidelijk is inmiddels, dankzij uitleg van de maker en ondersteunende beelden van youtuber Bender, dat hier klappen werden uitgedeeld door leden van de harde kern van Maccabi. Echter, volgens Maccabi-fans werden hun ‘kwetsbare groepen’ opgewacht, zo zeiden ze tegen Het Parool. „We schoven onze sterksten naar voren”, zei één van hen.
Voor een hotel aan de Vondelstraat filmt iemand van buiten naar binnen en post beelden met de tekst ‘Why hiding?’
Duidelijk is dat mensen bij hotels werden aangevallen. De Telegraafsprak vrijdagochtend mensen die in een hotel aan het Damrak hebben geschuild. Een Engelse toerist vertelde indringers naar buiten te hebben gejaagd. Binnen zaten doodsbange Israëliërs. Ook bij een hotel aan de Vondelstraat filmt iemand van buiten naar binnen en post beelden met de tekst „Why hiding?” en smileys die huilen van het lachen.
Eén beeld dat de suggestie wekte van binnendringende jongemannen werd gemaakt bij de ingang van het Marriott-hotel aan de Stadhouderskade. Door sommige X-accounts werd dit geduid als aanvallers die op zoek waren naar Israëliërs. Marriott stelt maandag in een verklaring echter dat dit angstige gasten waren die „vluchten voor hun veiligheid”. Er zijn geen aanvallers binnen geweest, volgens een woordvoerder.
Dat een ‘insider’ hielp om Maccabi-supporters te lokaliseren, bleek een nacht eerder toen tientallen mannen uit Amsterdam de confrontatie zochten bij Holland Casino. Dit zou te maken zou hebben met de vermeende mishandeling van een taxichauffeur. Een beveiliger, zo bevestigde het casino vrijdag, had zich in een appgroep met betrokken geweldplegers gemengd. Hij zal niet meer worden ingehuurd.
Bijlmer
Ten minste één van de zeer excessieve beelden die de wereld overgaan, komt niet uit de nacht van donderdag op vrijdag. Dat is die van de mishandeling op station Bijlmer Arena vorig jaar, waarbij een man de rails op wordt geschopt. Het rechts-radicale account Visegrad24 herstelt zich na het delen van deze video in een latere post, maar stelt ook dat het de boodschap over gewelddadige immigranten onderstreept. Een bus met Maccabi-supporters verwart het account namelijk met „bendes migranten uit het Midden-Oosten”.
Dr. Eli David, volgens de eigen bio een van de „top-100 van de meest invloedrijke mensen op X met bijna 750.000 volgers”, deelt de beelden ook, maar komt daar niet op terug. Ook verspreidt hij beelden van een bestuurder die iemand opzettelijk aanrijdt, naar aanleiding van een tweet van Joods.nl. Die beelden zijn volgens verschillende mensen die reageren ongerelateerd. Opvallend is dat boven in de opname „20u geleden uit Foto’s” staat, terwijl Joods.nl ze om half elf ’s ochtends op donderdag deelt.
Mogelijk biedt het feitenrelaas van het Amsterdamse college van B en W, dat uiterlijk dinsdagochtend wordt verwacht, meer helderheid – bijvoorbeeld rond de taxichauffeur. Maandagmiddag liet de politie hier geen informatie over los.
Lees ook
Op 7 oktober verdedigde de Amsterdamse VVD Halsema nog, nu legt partij de schuld voor ‘Jodenjacht’ bij ‘links stadsbestuur dat heeft weggekeken’
Tweede Kamerlid Senna Maatoug (GroenLinks-PvdA) is midden in haar twee uur durende betoog als ze haar bril afzet en die op de papieren stapel voor zich legt. Ze pauzeert in een scherp relaas over het belastingplan van het kabinet, waarin zij en haar collega-Kamerlid Luc Stultiens een grotere economische visie missen. „Eigenlijk”, liet Maatoug zich net ontvallen, „is dit onverantwoord”.
De Tweede Kamer spreekt en stemt deze week in de grote debatzaal over het Belastingplan voor 2025 – de wetten waarin de overheid regelt hoe het voor het komende jaar belastingen int. Een pakket van elf wetten is dat dit jaar, goed voor 425 miljard euro aan inkomsten en honderden pagina’s aan wettekst en uitleg óver de wettekst. Die teksten gaan over wie op welke manier belasting betaalt. Hoeveel btw je betaalt op cultuur, sport en hotels. Hoe hoog de eerste schijf in de inkomstenbelasting is. En voor welke tarieven je belasting betaalt op aandelen.
Aan het debat van deze week gingen lange sessies in commissiezaaltjes vooraf. De fiscaal woordvoerders van de Tweede Kamer hielden een technisch overleg met ambtenaren en twee voorbereidende mondelinge overleggen met het kabinet, die in totaal meer dan een etmaal duurden. Midden in die voorbereidende overleggen vertrok staatssecretaris van Fiscaliteit, Folkert Idsinga (NSC) na vragen over zijn beleggingen.
Voor het algemeen belang heeft niemand de capaciteiten om effectief te lobbyen
Waarom is dit proces onverantwoord?
Luc Stultiens: „Elk jaar opnieuw denk je: waar zíjn we aan begonnen. Het zijn te veel wetten over de héle inkomstenkant van de overheid, die behandelen we in een paar maanden tijd. Bovendien krijgen we meestal op het laatste moment allerlei brieven met wijzigingen. Het is heel lastig om overzicht te houden in die chaos.”
Senna Maatoug: „Wij kunnen dit met zijn tweeën doen, omdat we een grote fractie zijn, en dan lukt het nét om alles gelezen te hebben. Kleine fracties met leden die bredere portefeuilles hebben en meer debatten moeten voeren in een week, kúnnen alles niet eens lezen. En wat het proces trouwens nog extra onverantwoord maakt, is dat de staatssecretaris is vertrokken en wij niet weten wie de nieuwe staatssecretaris wordt.”
Maatoug (35) en Stultiens (31) zijn beiden Tweede Kamerlid voor GroenLinks-Pvda. Ze werkten eerder allebei voor het ministerie van Financiën. Beleidseconoom en politicoloog Maatoug behandelde drie andere Belastingplannen als Kamerlid, wiskundige Stultiens is sinds 2023 Kamerlid en bestudeerde in het verleden acht belastingplannen, als financieel medewerker van GroenLinks.
Wat is het gevaar dat jullie hierdoor zien ontstaan?
Maatoug: „Ik zie een patroon als ik de wetsgeschiedenis induik. Problemen die na verloop van tijd aan het licht komen, belastingconstructies waar geld mee wordt weggesluisd, zijn vaak langs het parlement geglipt omdat ze in een groot belastingplan werden gestopt. Als ik dan terug zoek hoeveel discussie erover is geweest, dan blijkt die amper gevoerd, omdat het pakket zo groot is.”
Stultiens: „Doordat het zo snel gaat, krijgen bovendien bepaalde lobbyisten meer ruimte. Academische experts, vakbonden, ngo’s hebben geen tijd en capaciteit om Kamerleden in korte tijd goed te adviseren. Daartegenover zie je de Zuidas, waar veel meer geld is en veel meer expertise om de belangen die zij vertegenwoordigen te verdedigen. Vanuit die hoek worden lange uitleggen gestuurd met vragen, suggesties en amendementen.”
Maatoug: „Maar dat zijn lobbyisten met specifieke belangen. Voor het algemeen belang, de schatkist en de werkende Nederlander, heeft niemand de capaciteiten om effectief te lobbyen. Het is eng als alle expertise bij een kleine groep mensen zit, die ook nog eens maar één deel van de belangen vertegenwoordigen en dat er geen andere kant is.”
De meeste belasting wordt betaald door werkenden, veel minder door bedrijven. En die verhouding wordt steeds oneerlijker
Stultiens: „Gevolg is dat er daardoor te weinig maatschappelijke discussie is en mensen niet weten op welke manier de overheid aan geld komt: de meeste belasting wordt betaald door werkenden, veel minder door bedrijven. En die verhouding wordt steeds oneerlijker. De coalitiepartijen geven belastingcadeau’s aan beleggers en buitenlandse aandeelhouders met bijvoorbeeld een vrijstelling van een dividendbelasting als een bedrijf eigen aandelen koopt. Voor werkenden gaat de belasting omhoog door bijvoorbeeld de verlaging van de belastingkorting die de meeste mensen jaarlijks krijgen.”
U merkt weinig boosheid bij Nederlanders over de manier waarop lasten verdeeld worden, zei u tijdens het belastingoverleg voorafgaand aan het debat deze week. Waarom lukt het u niet om dat debat aan te zwengelen?
Maatoug: „In alle eerlijkheid is dat ook een vraag waar ik veel over nadenk. Wat meespeelt: de ingewikkeldheid schrikt af. Als ik constructies ontdek waarmee belasting wordt ontweken dan heb ik drie zinnen nodig om het uit te leggen. Andere onderwerpen zijn gemakkelijker over te brengen.”
Stultiens: „Bovendien is het ook voor het kabinet fijner om te praten over die behapbaardere onderwerpen, zoals pestbordjes bij azc’s, regenboogpaden. Dan gaat het niet over de vraag: wie betaalt de rekening? Maar als jij mensen vraagt op straat ‘Vind jij het eerlijk dat hoe rijker je bent, hoe lager je effectieve belastingdruk is?’, dan vindt niemand dat een goed idee.”
Hoe verloopt een verantwoorde behandeling van het Belastingplan volgens jullie?
„Echt niet alle wetsvoorstellen hadden nu in één keer behandeld hoeven worden. Sommige wetten hadden best een paar maanden eerder of later gekund. Of in een apart debat. Maar als je het op één grote hoop gooit in een korte tijd, met veel maatregelen in één wet dan krijg je minder kritische vragen van de oppositie.”
Dat geldt bijvoorbeeld voor de btw-verhoging. Die wil het kabinet niet in een aparte wet behandelen, terwijl de Raad van State dat wel adviseert, onder meer omdat de maatregel omstreden is. Maar het kabinet legt dat advies naast zich neer. De manier waarop geld opgehaald wordt, door btw te verhogen, hangt samen met lastenverlichtingen op andere punten in de plannen. Daarom dient het kabinet het in als één geheel, zegt minister van Financiën Eelco Heinen (VVD).
Budgettaire samenhang is geen mooi argument, maar in de huidige politieke werkelijkheid misschien wel nodig om een compromis door de Kamer te loodsen.
Maatoug: „Niet alle wetten hangen samen met de begroting. In het pakket zit nu ook het belastingplan voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Daar hebben we nu geen rondetafelgesprekken over kunnen voeren, daar kunnen we nu niet rustig bij stilstaan, omdat we het meenemen in het grote pakket.”
„Daarnaast is er die andere kant. Waarom voegt het kabinet maatregelen samen? Zodat plannen niet worden weggestemd. Maar dat zorgt er óók voor dat lelijke, technisch niet kloppende en niet goed uitgewerkte maatregelen erdoorheen glippen.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2022/11/web-0511buiantwerpen.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/10/data90672241-8198e6.jpg)
