Wachten op de zondvloed met je kop in het zand

Posted on November 4, 2022 by admin

Illustratie Jesse Ceelen

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Essay | Klimaathandelen Politici en burgers willen graag ‘iets’ doen voor het klimaat. Maar liever niet iets dat het hele leven met alle verworvenheden op zijn kop zet. Het moet wel leuk blijven.

Paul Luttikhuis

4 november 2022 om 20:21

Leestijd 6 minuten

Sombere verhalen over de al maar opwarmende aarde vragen om een optimistische draai aan het einde, een teken van hoop, iets wat mensen in beweging brengt. Want ook al neemt de schade toe en dreigen klimaatdoelen verder uit beeld te raken, zonder handelingsperspectief praat je mensen alleen maar dieper de put in. Het gevoel dat het tij niet meer te keren is, kan leiden tot apathie. Of erger, tot een gevoel van ‘na mij de zondvloed’.

„Je moet niet alleen maar drama en angst oproepen”, zei omgevingspsycholoog Linda Steg, medeauteur van een overigens zeer verontrustend rapport van het klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC), vorig jaar in een interview in NRC. „Dan kunnen mensen lamgeslagen worden. Dan maak je ze bang, zonder dat je erbij vertelt wat ze er zelf aan kunnen doen. Veel mensen zijn dan geneigd de kop in het zand te steken.”

Opmerkelijk is dat wel. Want wie zich ook maar een beetje heeft verdiept in de gevolgen van de klimaatverandering en de risico’s waarmee toekomstige generaties worden opgezadeld, weet heel goed wat er moet gebeuren. En ook wat je er zelf, als individu, aan kunt doen.

Dit zou een bijsluiter bij elk klimaatverhaal kunnen zijn: „Mocht u na lezing van dit artikel behoefte voelen om zelf bij te dragen aan het voorkomen van klimaatverandering, kunt u het volgende overwegen: veel minder spullen kopen, minder en liefst helemaal niet meer vliegen, de auto de deur uit doen, vegetariër of nog liever veganist worden en kleiner gaan wonen. Wanneer u niet bereid bent over te gaan tot deze maatregelen tenzij buren, vrienden en kennissen hetzelfde doen, kunt u proberen de maatschappij bij te sturen via een actief lidmaatschap van een organisatie of politieke partij die zich inzet voor een stringent klimaatbeleid.”

Het probleem is alleen dat dit niet het handelingsperspectief is waar we op zitten te wachten – ikzelf ook niet. Veel mensen willen graag iets doen voor het klimaat, maar denken daarbij eerder aan afval scheiden, af en toe een vleesloze maaltijd, geen plastic zakken gebruiken en korter douchen. En niet aan veranderingen die ons hele leven op zijn kop zetten. Het moet wel leuk blijven.

In de ‘grote wereld’ is het niet anders. Politici en klimaatonderhandelaars krijgen vaak het verwijt dat ze te weinig maatregelen nemen om de klimaatcrisis af te wenden. Ook aan de vooravond van de klimaattop, die de komende twee weken plaatsvindt in het Egyptische Sharm el-Sheikh, zwelt de kritiek alweer aan: van de afspraken van vorig jaar op de klimaattop in Glasgow komt weinig terecht, rijke landen stellen nog steeds niet het geld beschikbaar dat ze jaren geleden al hebben toegezegd, enzovoort.

Het moet wel leuk blijven

Intussen is de wereldwijde CO₂-uitstoot ook na een kwart eeuw onderhandelen nog niet aan het dalen. Een jaar na het hoopgevende klimaatakkoord van Parijs uit 2015 stootten we meer kooldioxide uit dan ooit tevoren. Vorige week schreef de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) met nauwelijks ingehouden woede over „de zoveelste onheilspellende waarschuwing voor klimaatverandering”: de concentratie van de drie belangrijkste broeikasgassen – kooldioxide, methaan en lachgas – in de atmosfeer bereikte vorig jaar een nieuw record. Driekwart van alle energie wereldwijd wordt nog steeds opgewekt met fossiele brandstoffen. Zolang dat niet verandert, zal de temperatuur blijven stijgen.

Dus ontbreekt het ook politici niet aan een handelingsperspectief: stop met het gebruik van kolen, olie en gas, laat de vervuiler betalen, maak autorijden onaantrekkelijk, voorkom groei van de luchtvaart, bied ruimte aan akkerbouw ten koste van veeteelt, leg de industrie strenge uitstootnormen op, verplicht burgers hun huis te isoleren. Maar politici doen liever hetzelfde als de meesten van ons: een uitweg zoeken uit deze crisis die niet ten koste gaat van verworvenheden. Ook voor hen geldt: het moet wel leuk blijven.

Op het eerste gezicht is er één belangrijk verschil tussen politici en burgers. Wat individuen doen is, tot nu toe althans, vrijwillig. Maar landen hebben zich gecommitteerd aan internationale afspraken over klimaatbeleid, dus politici móéten wel. Toch is dat verschil minder groot dan het lijkt. Dat komt door een wonderlijk aspect van internationale klimaatafspraken: landen hebben een gezamenlijk einddoel vastgesteld, maar niet afgesproken wie voor welk deel daarvan verantwoordelijk is. Dat maakt het vrij gemakkelijk om onder allerlei beloftes uit te komen.

Dat is dus precies wat er in de praktijk gebeurt. Wetenschappers becijferden dit voorjaar dat de temperatuurstijging op aarde met de huidige beloftes beperkt kan blijven tot iets onder de twee graden Celsius. Niet genoeg, maar altijd nog beter dan de drie graden waar we nu op af koersen. Een van de auteurs noemde het onderzoek, dat werd gepubliceerd in het tijdschrift Nature, „goed nieuws, maar tegelijk slecht nieuws”. Het goede nieuws is dat landen zichzelf steeds strengere doelen opleggen, het slechte nieuws dat ze die onvoldoende omzetten in concreet beleid.

Dit Nature-onderzoek gaat nog uit van een opwarming van bijna twee graden Celsius. Maar in het Klimaatakkoord van Parijs heeft de wereldgemeenschap vastgelegd dat de opwarming „ruim onder de twee graden” moet blijven en „liefst onder de 1,5 graad”.

Het goede nieuws: dat landen leggen zichzelf strengere doelen op. Het slechte: ze zetten die onvoldoende om in beleid

De planeet is sinds de industriële revolutie al 1,1 °C opgewarmd en je hoeft alleen maar naar de hittegolven, bosbranden, opgedroogde rivieren en overstromingen van de afgelopen zomer te kijken om de gevolgen te zien van die nog min of meer veilig geachte opwarming. „Al die afzonderlijke gebeurtenissen zouden nog toeval kunnen zijn”, zei klimaatwetenschapper Heleen de Coninck onlangs in haar oratie bij haar aantreden als hoogleraar aan de Universiteit Eindhoven. „Maar gezamenlijk vormen ze een patroon: klimaatverandering is aan de gang, het komt door de menselijke uitstoot van broeikasgassen, en hoe hoger de temperatuurstijging, des te groter de ellende.”

Politici moeten zich dus niet alleen aan hun beloftes gaan houden. Ze moeten nog veel meer doen dan ze hebben beloofd. En vooral heel veel sneller. Twee weken geleden legde Hans Mommaas, scheidend directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), in een interview in NRC uit wat dit alleen al voor Nederland betekent: „In 2030 willen we 55 procent minder CO₂ uitstoten dan in 1990. Met de hakken over de sloot is het in 2020 gelukt 25 procent minder te halen. Daar hebben we dus dertig jaar over gedaan. En nu moeten we in acht jaar 30 procent of meer gaan halen.” Dat „grenst aan het realiseerbare”, schreef het PBL eufemistisch.

In een opiniestuk in NRC laten vijf Nederlandse wetenschappers die betrokken waren bij de laatste IPCC-rapporten weten dat „de deur naar een mondiale opwarming van minder dan 1,5 °C nog op een kiertje” staat. Maar dat die deur ieder jaar dat we op de oude voet doorgaan, verder sluit. Anderhalve graad vraagt, aldus de auteurs, om een ‘systeemtransformatie’ waarmee vandaag nog moet worden begonnen. Het Nederlandse klimaatbeleid „lijkt te impliceren dat we voor het doel van CO₂-neutraliteit gewoon wat meer en wat sneller moeten doen wat we al deden”, schrijven de wetenschappers. „En dat is een illusie.”

Voorbeelden van wat er moet gebeuren noemen ze ook. Kort samengevat komt het hierop neer: „de bouwstenen en onderliggende principes veranderen van alle systemen waarop onze samenleving en economie zijn gebouwd. Zoals industrie, energie, infrastructuur, landbouw en stedelijke inrichting.”

Dat klinkt nog vrij abstract. De Coninck is in haar inaugurele rede explicieter: „We moeten kijken naar wat leidt tot hardnekkige emissies, en die onderdelen zoveel mogelijk elimineren. Dat omvat bijvoorbeeld gedrag van individuen, en wat we waarderen in het leven. […] Als we onze systemen niet veranderen, blijft emissiereductie tegen de stroom in zwemmen.”

Onderdelen van het maatschappelijk leven elimineren! Ons gedrag veranderen en afscheid nemen van dingen die we als individu juist zo waarderen! Daarmee zijn we terug bij maatregelen die ons hele leven op zijn kop zetten, terug bij ons eigen gedrag, terug bij een handelingsperspectief waar de meesten van ons nou juist niet op zaten te wachten – misschien nog wel in theorie, maar niet als de gevolgen ons echt gaan raken.

Uit opiniepeilingen blijkt keer op keer dat in de meeste landen een ruime meerderheid van de bevolking voorstander is van strenger klimaatbeleid. Maar is dat nog steeds zo, als dat strenge beleid grote gevolgen heeft voor onze manier van leven?

We verwijzen graag naar een overheid die klimaatvriendelijke keuzes zou moeten stimuleren. Maar zodra de overheid ons zachtjes die kant op wil duwen, zijn er altijd wel critici die vrezen dat de keuzevrijheid in het geding komt. Je kunt mensen toch moeilijk verbieden om een gehaktbal te eten. We vinden dat de zwaar vervuilende industrie eerst maar eens orde op zaken moet stellen voordat wij als individuele CO₂-kleinverbruikers dat doen. Maar heeft Ben van Beurden, directeur van grootvervuiler Shell, niet een klein beetje gelijk als hij met de beschuldigende vinger naar zijn klanten wijst, die geheel vrijwillig bij hem komen tanken? En trouwens, als Shell geen benzine meer verkoopt dan doen Esso of BP dat wel en schiet het klimaat er weinig mee op.

En natuurlijk wijzen we erop dat andere landen niet van die vergaande maatregelen nemen en zo profiteren van ‘onze’ bereidheid om dat wel te doen. Dat zal ook op de klimaattop in Sharm el-Sheikh volop gebeuren. Met als gevolg dat we over twee weken kunnen concluderen dat de onderhandelaars maar weinig zijn opgeschoten. Niet vanwege een gebrek aan handelingsperspectief, maar vanwege een gebrek aan handelingsbereidheid. En dus niet alleen bij die onderhandelaars, maar net zo goed bij onszelf.

Vorige week verscheen de Nederlandse vertaling van Het klimaatboek, waarin de jonge Zweedse klimaatactivist Greta Thunberg tientallen wetenschappers, publicisten en activisten vroeg om iets uit te leggen over klimaatverandering. Aan het einde van het boek heeft Thunberg het over hoop. „Voor mij is hoop niet iets wat je wordt geschonken, maar iets wat je moet verdienen, moet creëren”, schrijft Thunberg. „Ze kan niet passief worden verkregen door aan de zijlijn te staan en te wachten tot iemand anders iets doet. Hoop is actie ondernemen, buiten je comfortzone stappen.”

Is dat handelingsperspectief genoeg?

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 5 november 2022

Wat vindt NRC | Terecht veel vragen en zorgen over nieuwe werkinstructie IND

admin
September 24, 2024
0

Nederland gaat vaker ‘nee’ zeggen tegen asielzoekers. Dit vloeit voort uit een nieuwe methodologie die de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) sinds deze zomer hanteert. Tot voor kort moest de dienst, vaak onder druk van de rechter, zelf goed onderbouwen waarom een asielzoeker geen recht heeft op bescherming. Nu ligt er, op verzoek van de politiek, een nieuwe werkinstructie waarin de bewijslast vooral bij de asielzoeker wordt gelegd. Die moet, zo meldde NRC maandag, nu zelf het overtuigende bewijs leveren waarom zijn of haar leven in gevaar is. Asielzoekers die al langer in de EU verblijven moeten eveneens overtuigend kunnen uitleggen waarom ze niet al eerder elders een asielverzoek hebben ingediend.

Volgens Vluchtelingenwerk gaat het om „de grootste beleidswijziging in tien jaar tijd”. De gevolgen zijn nu al merkbaar. In de afgelopen weken zouden asielzoekers uit Syrië, Afghanistan en Jemen, landen die voorheen als evident onveilig golden, tegen afwijzingen aan zijn gelopen. Omdat ze dus niet kunnen bewijzen dat hun land van herkomst voor hen persoonlijk onveilig is, en de IND niet langer heel precies hoeft te bewijzen dat het daar wél veilig is.

Snapchat is populair onder jonge kinderen. En onder de mensen die misbruik van hen willen maken

admin
September 23, 2024
0

Vrijdag werd een 26-jarige man uit Enkhuizen aangehouden. Hij wordt verdacht van het misbruiken van een minderjarige en van het bezitten van grote hoeveelheden kinderporno. Die zou hij hebben verzameld via contact met honderden kinderen in Nederland, via Snapchat. Daar zou hij zich hebben voorgedaan als meisje en jonge jongens beelden van zichzelf hebben laten maken, die hij vervolgens zou hebben opgeslagen.

1Wat is Snapchat?

Snapchat is een socialemediaplatform met 850 miljoen actieve gebruikers. Een belangrijk verschil met concurrenten als X, TikTok, Facebook en Instagram is dat de foto’s, video’s en berichten, oftewel Snaps, die gebruikers sturen door de ontvanger maximaal tien seconden kunnen worden bekeken. Gebruikers kunnen Snaps zowel privé als in groepschats versturen, maar ook toevoegen aan hun zogeheten Story, waar de inhoud 24 uur zichtbaar blijft voor contacten.

Via een populaire functie, Snap Map, is te zien waar contacten zich fysiek bevinden, op een kaart. Deze functie staat standaard aan en dat vinden kinderen leuk, want zo kunnen ze zien waar hun vrienden uithangen.

Ceci Mourkogiannis, vice-president bij Snap Inc., laat zien hoe locaties worden gedeeld in Snapchat.

2Heeft Snapchat een probleem?

Ja. Bij Helpwanted, de hulplijn die mensen kunnen bellen als online ongewenst materiaal van hen wordt verspreid, stond Snapchat in 2023 op nummer één, op de voet gevolgd door Instagram. De cijfers over het eerste halfjaar van 2024 bevestigen dat beeld. Het gaat vaak om jongeren die materiaal zien langskomen waarvan ze hoopten dat het privé bleef.

Kinderen zouden zich veiliger kunnen wanen op Snapchat, omdat beelden daar in principe snel verdwijnen. Maar er zijn er allerlei trucs om dat te voorkomen. Je neemt gewoon een screenshot. Of filmt het met een ander apparaat. Degene die een beeld online zet, zou een melding moeten krijgen als een ander een screenshot maakt, maar er zijn apps die ervoor zorgen dat zo’n melding níét verschijnt.

3Waarom is Snapchat populair onder jonge kinderen?

Onder de sociale media is Snapchat als het ware het instapmodel. Het is gemakkelijk te gebruiken en je kunt je eenvoudig registreren, zonder bijvoorbeeld een mobiel telefoonnummer te hoeven invoeren. Dat maakt het extra aantrekkelijk voor basisschoolleerlingen, die vaak nog geen mobiel hebben, maar wel met hun vrienden willen chatten. Het is hun alternatief voor WhatsApp.

Of je liegt over je leeftijd (‘Ben je ouder dan dertien?’) wordt niet gecontroleerd. Ook dat draagt bij aan de populariteit op basisscholen.

Volgens Snapchat waren er in 2023 vijf miljoen actieve gebruikers in Nederland, die de app zo’n veertig keer per dag openen. Volgens het jaarlijkse socialemediaonderzoek van consultancy Newcom gaat het om ongeveer 3,9 miljoen Nederlanders. De meerderheid van de gebruikers is jonger dan 25.

Ceci Mourkogiannis, vice-president bij Snap Inc, laat zien hoe het delen van locaties werkt in Snapchat.

4En waarom is het populair onder misbruikers?

Wat Snapchat voor kinderen zo eenvoudig maakt, maakt het ook eenvoudig voor mensen die kinderen via het platform willen misbruiken. Ze kunnen zich eenvoudig registeren en gemakkelijk voordoen als iemand anders.

Dat er veel jonge kinderen op zitten, maakt het bovendien zeer aantrekkelijk voor kwaadwillenden. „Als dat is wat je lusten bevredigt, is Snapchat een soort supermarkt waarin je heel gemakkelijk toegang hebt tot je doelgroep,” zegt Harry Hol, werkzaam bij Bureau Jeugd en Media. Via Snapchat heb je bovendien meteen toegang tot vrienden van vrienden,” legt hij uit. „Kwaadwillenden sturen honderden uitnodigingen en als ze er maar eentje geaccepteerd krijgen, hebben ze meteen toegang tot veel meer kinderen.”

Hij heeft vooral een probleem met Snap Map. „Je bent tot op de vierkante meter te vinden op het moment dat je via Snapchat contact met iemand hebt. Zo maak je het wel heel gemakkelijk voor mensen die kwaad in de zin hebben.”

5Wat doet Snapchat om misbruik te voorkomen?

Berichten worden met behulp van detectietechnologie gescand op bloot. Jaarlijks worden miljoenen meldingen van mogelijk misbruik gecontroleerd. In bijna de helft van de gevallen die de medewerkers van Snapchat verwijderen, gaat het om seksuele inhoud. Seksuele uitbuiting van kinderen is een aparte categorie. Dat betreft 4,5 procent van de gevallen.

Ouders kunnen tegenwoordig toezicht houden op het account van hun kind, zonder de berichten in te zien, vertelt een woordvoerder van Snapchat via e-mail. „We hebben het Family Center ontworpen. Dat weerspiegelt de wijze waarop ouders met hun tieners in de echte wereld omgaan, waar ouders weten met wie hun tieners bevriend zijn en wanneer ze samen zijn, maar hun privégesprekken niet afluisteren.”

Over leeftijdsfraude zegt de woordvoerder te hopen dat het probleem van leeftijdsverificatie uiteindelijk in samenwerking met de rest van de sector wordt opgelost.

6Verbieden dan maar, dat Snapchat?

Hol: „Dan komt er wat anders voor in de plaats.” Hij benadrukt dat sociale media voor kinderen ook heel positieve kanten hebben. „Als jij in een streng christelijke omgeving opgroeit en je bent queer, dan is dit een levenslijn.”

Het belangrijkste is dat ouders met hun kinderen praten over de risico’s, omdat die nog te goedgelovig zijn. „Het is heel gek wél te waarschuwen dat je niet met vreemde mensen op straat mee moet gaan die je snoep aanbieden, maar het niet te hebben over de online wereld.” Een tip die hij daarbij altijd geeft: „Maak duidelijk dat ze geen straf krijgen als er iets raars gebeurt, zodat ze zich veilig voelen om te melden. Jij bent niet de dader als je een foto aan iemand geeft die ermee aan de haal gaat.”

Lang niet elk stuk vlees bereikt het bord. Maar hoeveel dierenlevens worden er precies verspild?

admin
September 23, 2024
0

Voedselverspilling is erg. En vleesverspilling is misschien wel het ergst. Vlees is duur, vlees heeft een grote ecologische voetafdruk, en voor vlees zijn dieren gedood. Dieren eten zonder ze te doden, lukt sowieso niet. Maar als je twee drumsticks in de kliko kiepert, is de kip echt helemaal voor niets gestorven, en is het graan dat die kip at ook voor niets geteeld.

Meestal praten we over kilo’s en procenten als het over verspilling gaat. Nederlanders verspillen thuis per persoon zo’n 33 kilo voedsel per jaar, 7 procent daarvan is vlees. Maar hoeveel dieren we weggooien? Geen idee. En misschien leggen we die link ook liever niet. Wie wil er aan het hele varken denken als-ie een half braadworstje weggooit?

Het was daarom tamelijk confronterend om te lezen dat 18 miljard varkens, runderen, schapen, geiten, kalkoenen en vooral kippen in 158 landen in 2019 nooit het bord bereikten. 18 miljard. Ter vergelijking: vorig jaar werden in Nederland bijna 15 miljoen varkens geslacht en 492 miljoen vleeskuikens.

De Duitse studente Juliane Klaura wilde voor haar masterscriptie in cijfers vatten wat normaal onzichtbaar blijft: de verloren dierenlevens achter de kilo’s, om zo de link te leggen tussen verspilling en dierenwelzijn. Ze keek naar cijfers van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) over de vleesproductie in 2019 en gebruikte een rekenmethode uit 2011. Conclusie: 77 miljoen ton vlees ging in 2019 verloren of werd verspild. Dat komt overeen met 52 miljoen kilo eetbaar vlees, zonder bot, en dat zouden omgerekend 18 miljard dieren zijn.

Wat in haar paper uit 2023 het meest opvalt: in de rijkere landen, waar de verspilling het grootst is, werd vlees vooral aan het einde van de rit weggegooid: door supermarkten, restaurants en bij mensen thuis. In de armste landen, in sub-Sahara Afrika, is het verlies relatief veel groter door ziekte of sterfte van dieren bij boeren en tijdens transport.

„Kip heeft de grootste impact”, zegt Klaura. Dat klinkt paradoxaal, want kip belast het milieu minder dan varken. Maar Klaura doelt op dierenlevens. Je kunt een verloren kip in de berekening minder zwaar laten wegen dan een voor niets gestorven varken of koe, maar dan is kip nog steeds verreweg het meest verspilde dier.

Grote cijfers blijven plakken. Een derde van al het voedsel wordt verspild, meldde de VN in 2011. Dat cijfer was nogal grof, maar hielp wel om landen in beweging te krijgen. De helft minder verspilling bij consumenten en retailers in 2030, dat werd wereldwijd het doel. Achttien miljard dieren is ook een getal dat je niet snel vergeet. Maar wat zegt het?

Moreel ongemak

„Vlees eten en verspillen gaat samen met een groot moreel ongemak”, zegt Toine Timmermans, een Wageningse onderzoeker die in Nederland Samen tegen Voedselverspilling leidt, een coalitie van bedrijven, organisaties en overheden. En in dat opzicht is het belangrijk dat Klaura dit aansnijdt, zegt hij. Maar als Timmermans naar de laatste VN-cijfers kijkt, krijgt hij een genuanceerder beeld, dat zich moeilijk in aantallen dieren laat vatten. „Het tellen in dierenlevens wekt de suggestie dat er hele dieren worden weggegooid. Dat gebeurt zelden.”

De Food Waste Index van dit voorjaar laat zien hoe lastig het is om uit totaal verschillende data eenduidige cijfers te halen. Veel landen hebben onvolledige data, en overal gelden andere definities van wat ‘eetbaar’ is en wat je wel of niet als verloren of verspild voedsel kunt zien. Wat in het ene land als oneetbaar geldt – denk aan varkensoortjes of kippenklauwen – is in andere landen een delicatesse.

„Het beeld dat consumenten in Afrika geen voedsel verspillen, klopt niet”, zegt Timmermans. Huishoudens in landen met hogere inkomens verspillen per jaar gemiddeld maar zo’n 7 kilo voedsel meer dan huishoudens in landen met lagere inkomens – hoewel over de allerarmste landen geen data is. Het grote verschil zit niet tussen landen, maar tussen steden en platteland. Voedselverspilling is een grootstedelijk probleem.

Het klopt dat kleine boeren in ontwikkelingslanden vaak meer van hun opbrengst verloren zien gaan dan boeren in rijkere landen. En dat in warme landen meer voedsel weggegooid wordt dan in koude, waar het minder snel bederft. Maar in de moderne vleesindustrie, zegt Timmermans, gaat maar heel weinig verloren. Zelfs het laatste restje spiervezel dat van de botten wordt gespoten wordt verwerkt, Nederlandse varkensoortjes gaan naar China. „Slachterijen zijn heel goed in staat om alle onderdelen te verwaarden.”

Waar fabrikanten lange tijd huiverig waren om ‘separatorvlees’ op het etiket te zetten, omdat consumenten geen ‘pink slime’ of ‘spuitvlees’ in hun eten blieven, ziet Timmermans nu een ommekeer. Albert Heijn bijvoorbeeld mengt sinds kort eiwit uit runderbloed door het gehakt, en zet dit prominent op de verpakking. Zo maken ze gehakt met 10 tot 20 procent minder vlees en brengen ze de CO₂-belasting omlaag. En het is ook nog goedkoper.

De supermarkten hebben in zes jaar tijd de verspilling in de winkel gehalveerd. Bij verse vis en vlees daalde die naar 1,4 procent. Door beter te voorspellen wat klanten kopen, vlees slimmer af te prijzen, in te vriezen of aan voedselbanken te geven. „Alle makkelijke dingen zijn nu gedaan”, aldus Timmermans.

Voedselzekerheid bereik je niet met meer productie. De winst zit in minder voedsel produceren en dat beter verdelen

Toine Timmermans
Samen tegen Voedselverspelling

De kontjes van vleeswaren

Moeilijker is het om de verspilling en het verlies terug te dringen bij boeren, slachters en vleesverwerkers. Enerzijds omdat het begin van de keten minder georganiseerd is in de strijd tegen verspilling. Maar ook, zegt Timmermans, omdat verspilling van eetbaar vlees in de industrie al minimaal is. „Er is nog wel wat afsnijverlies bij het verpakken – de kontjes van vleeswaren – maar ook daar wordt aan gewerkt.”

Dit jaar komt de vleesindustrie voor het eerst met cijfers. Die zijn summier, maar laten wel zien dat vooral veel rund- en kalfsvlees vernietigd wordt (21 procent). Dat gaat over ‘reststromen’ die volgens de wet niet voor menselijke consumptie gebruikt mogen worden. Vlees dat nu wordt afgekeurd en vernietigd, stelt de industrie, zou met andere regelgeving wél verwerkt kunnen worden, bijvoorbeeld in diervoeder.

Het stoort Timmermans dat consumenten en supermarkten in westerse landen vaak als grote verspillers worden neergezet. De écht ongemakkelijke waarheid, zegt hij, is niet dat mensen te veel verspillen, maar dat er te veel voedsel geproduceerd wordt. „Voedselzekerheid bereik je niet met meer productie. De winst zit in minder voedsel produceren en dat beter verdelen. Om klimaatverandering te beperken, moeten we niet alleen minder verspillen, maar vooral minder dierlijke producten consumeren. Er is nu al genoeg om 12 miljard mensen te voeden.”

Luister naar

Related Posts