N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Economie en recht Een vrouw maakte bij de mediator afspraken met haar ex over hun echtscheiding. Wat kon ze verwachten van haar advocaat, die ze op de valreep het convenant voorlegde?
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/04/data99726720-4d028e.jpg)
Illustratie Sophie van de Mars
De zaak
Een stel ging na vijftien jaar huwelijk uit elkaar. Hij was ondernemer. Hoe moest de echtscheiding worden geregeld? De vrouw had twee gesprekken met haar advocaat en ging toen, zonder advocaat, met de man naar een mediator.
Het echtpaar was op huwelijkse voorwaarden getrouwd: wat een echtgenoot aan het begin van het huwelijk bezat, bleef zijn of haar eigendom, maar vermogen dat ze tijdens het huwelijk opbouwden, zouden ze onderling verrekenen.
In de onderhandelingen bij de mediator namen ze tot uitgangspunt dat bepaalde dingen buiten de verrekening bleven. De vrouw hield het Spaanse appartement; de man hield het bedrijf, een boot en een paar garageboxen. De waarde van deze zaken speelde dus in de verdere verdeling geen rol. Dat kwam ook als uitgangspunt bovenaan in het convenant te staan.
Toen de afspraken rond waren en er over vijf dagen getekend zou worden, stuurde de vrouw het concept van het echtscheidingsconvenant aan haar advocaat: „Graag hoor ik van jou of alles correct is.” De advocaat maakte een opmerking over de echtscheidingskosten. „Verder in orde”, schreef hij.
Jaren later stelde de vrouw de advocaat aansprakelijk. Haar nieuwe advocaat had gezegd dat ze op grond van de huwelijkse voorwaarden recht zou hebben gehad op verrekening van de zaken die de man had gehouden, waaronder dus zijn bedrijf. Dat scheelde volgens haar vier ton. Daarover had de advocaat haar moeten informeren, stelde ze.
Volgens de advocaat zou hij indertijd alleen maar kijken of ze niets hoefde te betalen en of ze het appartement in Spanje kon houden. In het convenant stond duidelijk welke vermogensbestanddelen buiten de verdeling werden gehouden – dat was dus bekend. Vanwege zijn beperkte rol vond hij dat hij de cliënte niet op de gevolgen van de huwelijkse voorwaarden hoefde te wijzen.
De uitspraak: aansprakelijk
Bij de rechtbank Amsterdam kreeg de advocaat in eerste instantie gelijk. Met zo’n ruime vraag – „alles correct?” – op het laatste moment kon de vrouw niet verwachten dat de advocaat het hele convenant met alle financiële gevolgen tegen het licht zou houden. Temeer daar er expliciet stond wat buiten de verdeling bleef en er een mediator en een jurist bij de mediation betrokken waren.
Maar in hoger beroep oordeelt het Amsterdamse gerechtshof dat de advocaat wél aansprakelijk is. Als een advocaat adviseert, moet hij zorgen dat zijn cliënt goed geïnformeerd kan beslissen. Het bedrijf stond niet op de lijst met zaken die de man bij aanvang van het huwelijk al bezat. Dat het buiten de verdeling viel, was dus niet vanzelfsprekend. Bij de advocaat had een belletje moeten gaan rinkelen: klopten de veronderstellingen in het convenant wel?
De advocaat had daarover vragen moeten stellen en moeten checken of de vrouw wist wat haar rechtspositie was. Ook als zij alleen naar de kosten en het Spaanse appartement had gevraagd. En ook als het de advocaat bekend was dat ze niet het onderste uit de kan wilde. Een zorgvuldig advocaat zorgt dat de cliënt de kennis heeft om een goede beslissing te nemen, en daarin was de advocaat tekortgeschoten. Hoe groot de schade is, moet nog in een vervolgprocedure blijken.
Het commentaar
Zo, dat is duidelijk: als je in algemene termen aan je advocaat vraagt of een convenant in orde is, mag je ervan uitgaan dat hij alles bekijkt en je vertelt wat voor je positie van belang is, ook al is het één voor twaalf. Dat je water bij de wijn doet in een mediation, is niet gek. Maar je moet wéten wat je weggeeft, en daar moet de advocaat die je adviseert voor zorgen.
Tenzij de advocaat zelf grenzen trekt, zegt Carla Smeets, echtscheidingsadvocaat en mediator bij SmeetsGijbels advocaten. „Het is natuurlijk niet leuk als iemand vijf dagen voor de deadline met zo’n vraag komt, maar het gebeurt en dan moet je iemand toch beschermen. Een verrekenbeding kan het heel ingewikkeld maken, vooral als er een bedrijf in het spel is. Mis je als advocaat informatie en krijg je te weinig tijd, dan moet je desnoods zeggen dat je het niet voor je rekening kunt nemen.”
En de mediator, moet die mensen niet vertellen wat hun rechten zijn? Smeets: „Als het een advocaat/mediator is die werkt volgens de gedragsregels van de vFAS, de vereniging van familie- en erfrechtadvocaten en scheidingsmediators, zal die mediator ook informatie moeten geven over de juridische kant van de zaak. Maar er zijn ook mediators die geen jurist zijn, zij begeleiden alleen het proces. Dat lijkt hier het geval te zijn geweest. Je moet dus tevoren goed kijken wat je kunt verwachten. En laat je vooral goed informeren voordat je ook maar iets afspreekt.”
Hoe groot de schade in deze zaak is, moet nog blijken. Smeets: „Je kunt aan de uitspraak niet zien of de vrouw echt de helft van het bedrijf had kunnen claimen. Dat hangt af van de formulering van het verrekenbeding. En misschien had de man bijvoorbeeld veel minder alimentatie kunnen betalen als hij de waarde van het bedrijf had moeten verrekenen.”
