N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
Verkiezingsdata BBB-leider Caroline van der Plas maakte haar partijnaam de afgelopen verkiezingen waar: niet alleen boeren en bewoners van het platteland stemden op haar partij. Dat blijkt nu de uitslagen per stembureau bekend zijn.
Klik op de afbeelding voor een mobiele versie van de kaart
Bijna de helft van de stemmen bij de Provinciale Statenverkiezingen op BBB kwam uit stedelijke gebieden. Dat blijkt uit een NRC-analyse van de stemresultaten per stembureau, verzameld door de Stichting Politieke Academie. 48 procent van de stemmen werd uitgebracht op stembureaus in matig tot zeer stedelijk gebied gelegen waren. Dat zijn wijken met meer dan duizend adressen per vierkante kilometer.
Tot nu toe was de uitslag alleen bekend op gemeentelijk niveau. De uitslag per stembureau geeft een gedetailleerder beeld waar BBB de verkiezingszege boekte. Zo werd in Alkmaar op gemeentelijk niveau BBB de grootste, maar verschilde dat sterk per stembureau: bij stembureaus in de stad Alkmaar werd BBB vaak niet de grootste, bij stembureaus in het landelijke gebied juist wel.
In de stad
Zo ging in wijkcentrum De Goossenmaat in het Overijsselse Almelo, in een zeer sterk stedelijke wijk in een sterk stedelijke gemeente, bijna een derde van de stemmen naar BBB. Ook in de Wijk- en Speeltuinvereniging De Zwolsewijk in het Overijsselse Deventer – een sterk stedelijke buurt in een sterk stedelijke gemeente – stemde een derde voor BBB. Ook vanuit het Drentse Hoogeveen, het Overijsselse Haaksbergen en het Brabantse Boxtel gingen er relatief veel stemmen vanuit stedelijk gebied naar BBB.
In andere stedelijke gemeenten kwamen veel BBB-stemmen juist uit de niet-stedelijke buurten. Zo ging in vijf van de 21 stembureaus in de Limburgse gemeente Venray, matig stedelijk, meer dan de helft van de stemmen naar BBB. Alle vijf die stembureaus stonden in niet-stedelijke buurten. Bij de stembureaus Loef Vredepeel en Hoefslag Veulen gingen zelfs meer dan 2 op de 3 stemmen naar de BoerenBurgerBeweging.
Wantrouwen
„Dit is wat je krijgt als het vertrouwen zakt”, licht politiek analist Joost Smits van de Stichting Politieke Academie toe. „Er wordt steeds gewezen op stikstof, maar dit gaat over veel meer dan het stikstofprobleem. Mensen vinden de politiek onbekwaam. Ze hebben te maken met hoge energieprijzen, de Toeslagenaffaire, of kunnen geen huis vinden. Wantrouwen ten opzichte van de overheid en politiek, samen met dit soort grote problemen – dat motiveert stemmers. Ook in de stad.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data99068358-4b0dd0.jpg)
BBB deed niet eerder mee aan Statenverkiezingen, de achterban is alleen te vergelijken met de Kamerverkezingen in 2021. Ten opzichte van die verkiezingen is de achterban het meest is toegenomen in stedelijk gebied, blijkt uit onderzoek van Smits. Van alle stemmen die op BBB werden uitgebracht, was het aandeel uit stedelijke gebieden twee keer zo groot ten opzichte van de uitslag van 2021. In zeer sterk stedelijk gebied – zowel de Amsterdamse binnenstad als het Zuid-Hollandse Vlaardingen en Zoetermeer – is dat zelfs drie keer zoveel. „De partij deed het in 2021 helemaal niet goed in de stad, dus daar was ruimte voor groei”, zegt Smits. „En Caroline van der Plas heeft een duidelijk verhaal. Bovendien wil BBB meebesturen en is er weinig trammelant.”
Bedreiging voor het CDA
Een van de verliezers van deze Statenverkiezingen is het CDA: nergens haalde de partij meer dan 16 procent van de stemmen. Het stemmenaandeel van BBB groeide juist op plekken waar voorheen CDA en ChristenUnie werd gestemd. „BBB is een traditioneel conservatieve partij. Als zij zo doorgroeien, dan kunnen ze het CDA gaan vervangen”, voorspelt Smits. „Maar dan moeten ze dit wel volhouden; het kan ook allemaal uit elkaar spatten voordat het Kerstmis is.”
BBB deed het in 2021 niet goed in de stad, dus daar was ruimte voor groei
Joost Smits politiek analist
Frontvrouw Caroline van der Plas heeft altijd aangegeven te willen meebesturen. Volgens Smits moeten de onderhandelaars in de provincies niet vergeten dat de meeste politici het land oprecht beter willen maken. „Coalities met VVD, PvdA, Groenlinks en BBB zouden een goed breed draagvlak geven – in de stad en op het platteland. Zo’n coalitie kan rekenen op brede steun.” In Overijssel en Zuid-Holland zijn deze partijen al met elkaar in gesprek. De tijd zal leren of BBB ook met linkse partijen gaat samenwerken, én andersom.
