AI hoort in de journalistieke beroepscode

Posted on April 19, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Kunstmatige intelligentie AI biedt de journalistiek veel mogelijkheden, maar richtlijnen zijn nodig, schrijven Daniëlle Arets, Jessy de Cooker en Bart Wernaart.

19 april 2023 om 17:13

Leestijd 3 minuten

In de richtlijn van de Belgische Raad voor de Journalistiek staan waarden als transparantie en redactionele verantwoording voor AI-producties centraal. Werk je als Belgische journalist met kunstmatige intelligente systemen die het nieuwsaanbod personaliseren of gebruik je ‘slimme’ systemen bij het maken van artikelen? Dan moet je volgens de nieuwste versie van de journalistieke code aan twee voorwaarden voldoen: jouw redactie moet transparant zijn over het gebruik ervan en de verantwoordelijkheid dragen voor de redactionele keuzes die leiden tot de inzet van kunstmatige intelligentie bij de garing, redactie, productie en verspreiding van nieuwsitems.

Het ANP omschreef vorige week in de nieuwe leidraad dat de redactionele processen beginnen en starten bij de mens, maar, zo stelt de leidraad, „het is aan de redactie of het relevant en nuttig is of AI-toepassingen bij redactionele of journalistieke producties ingezet worden. […] AI is, zoals het er naar uitziet, een hulpmiddel en geen vervanger.” Hiermee is het persbureau een van de eerste Nederlandse journalistieke organisaties die deze stap naar een AI-visie zet. In de Nederlandse Code voor de Journalistiek van de NVJ en Leidraad van Raad voor de Journalistiek wordt nog met geen woord gerept over de manier waarop journalisten verantwoord om moeten gaan met de inzet van AI. Daar moet verandering in komen.

Algoritmische transparantie

Kunstmatige intelligentie biedt de journalistiek veel mogelijkheden om sneller en ander onderzoek te doen. Neem bijvoorbeeld producties van De Groene Amsterdammer en Pointer waarbij meer dan een miljoen tweets zijn geanalyseerd om Twitter-aanvallen op Nederlandse politici in kaart te brengen. Dit type onderzoeksjournalistieke verhalen zijn meestal voorzien van uitgebreide verantwoordingen waarin de lezer uitleg krijgt over de inzet van AI en de journalistieke en technische keuzes.

Rond de inzet van kunstmatige intelligentie voor het personaliseren van nieuwscontent is de transparantie echter een stuk schaarser.

Transparantie rond AI-inzet kan helpen in het herstel van de verslechterde relatie tussen de nieuwsmedia en hun publiek. Volgens de Finse onderzoeker Lauri Haapanen van de universiteit van Jyväskylä kunnen nieuwsmedia zich door algoritmische transparantie onderscheiden van de sociale mediagiganten als Meta en Twitter.

De voortdurende afstemming met de samenleving over de vorming van de ‘vierde macht’ is crucialer dan ooit

Resultaten van AI-systemen zijn alleen vaak niet uit te leggen, ook niet door de programmeurs die ze zelf hebben gecodeerd. Voor AI-onderzoekers is het onvermogen om te onderscheiden wat machines doen als ze data verwerken of zichzelf nieuwe vaardigheden aanleren een centraal punt van zorg geworden. In ons land is de inzet van etnische profilering in algoritmes zoals in de Toeslagenaffaire daar een voorbeeld van.

Hier komen de journalistieke richtlijnen en codes om de hoek kijken. Voordat er daadwerkelijk verklaarbare AI-systemen zijn, is het een uitdaging om het werk van algoritmische systemen te verklaren en verantwoordelijk te houden.

Nuance

Tot die tijd zitten we in een overgangsperiode en is het noodzakelijk om aanvullende (en pragmatische) richtlijnen voor de inzet van kunstmatige intelligentie toe te voegen aan journalistieke codes. Journalisten gedragen zich, volgens onderzoeker Wayne Powell en de Britse journalist Mike Jempson, over het algemeen ook naar richtlijnen. Hun onderzoek wees uit dat redactionele richtlijnen en professionele ethische codes volgens journalisten de grootste impact hebben op hun journalistieke handelen.

Lees ook: AI in de journalistiek? Alstublieft: hier uw invalshoek

Wat zou er dan aangepast of toegevoegd kunnen worden? De Belgische RVJ en het ANP beschrijven gericht hoe de redactionele verantwoordelijkheid behoord te zijn en hoe redacties transparant horen te zijn rond hun AI-inzet.

De vraag is hoelang deze beschrijving bruikbaar blijft, gezien de enorm snelle technologische ontwikkelingen op AI-gebied. Een betere optie is misschien om vast te leggen dat de nieuwsconsument een blijvende stem moet hebben in de wijze waarop AI de journalistieke werken die ze lezen kan of mag beïnvloeden. De voortdurende afstemming met de samenleving over de vorming van de ‘vierde macht’ is crucialer dan ooit in een tijdperk waarin journalistieke autoriteit niet meer vanzelfsprekend is.

Door het publiek actief en blijvend te betrekken bij de inzet van AI stellen ze wellicht de vaak utopische of dystopische meningen over technologie bij en leidt het tot een genuanceerdere zienswijze op de zin en onzin van AI. Laten we daarbij niet de fout maken die al zo vaak gemaakt wordt met technologische ontwikkeling: achter gesloten deuren maken en testen, en voor het gevoel van velen ‘plotseling’ als een voldongen feit inzetten, om vervolgens pas een gesprek aan te gaan over de morele kant van deze technologie. Een journalistieke beroepscode kan een stok achter de deur zijn om dat te voorkomen.

‘Arcane’: kleurrijke animatie voor een volwassen publiek

admin
November 28, 2024
0

Drie jaar geleden maakte het eerste seizoen van de Netflix-animatieserie Arcane veel indruk. De duurste animatieserie ooit (250 miljoen dollar) won vier Emmy’s en recensenten waren lyrisch over de kleurrijke animatie en de kwaliteit van de stemacteurs, onder wie Hailee Steinfeld. Deze maand verscheen het langverwachte slotstuk na drie jaar productie. In een oogopslag is duidelijk dat de animatie nóg indrukwekkender is, maar de verhaallijnen, die voortbouwen op het kaartenhuis van het eerste seizoen, vertonen nog steeds dezelfde zwaktes.

Arcane speelt zich af in de fictieve stad Piltover die het toonbeeld is van innovatie en welvaart. Daaronder bevindt zich een armoedige stad waar ‘topside’ regelmatig mee in oorlog is: de Fissures, ofwel de ‘undercity’. De serie volgt de vriendschap van twee jonge wetenschappers in topside, Jayce en Viktor, die proberen een door hun ontdekte natuurkracht, de arcane, te gebruiken om het volk te helpen. Tegelijk volgen we in de Fissures twee zussen, Violet (of ‘Vi’) en Powder (Ofwel ‘Jinx’), die vroeg in de serie bruut van elkaar gescheiden worden en vervreemden van elkaar.

Door de vijandigheden tussen de steden komen personages constant tegenover elkaar, of juist naast elkaar te staan. Violet en Powder vinden elkaar aan tegengestelde kanten in het conflict en proberen elkaar achtereenvolgens zowel te redden als te vernietigen. Jayce en Viktor raken op gespannen voet met elkaar als de door hen ontwikkelde technologie, die bedoeld was voor welvaart en vrede, wordt ingezet als wapen tegen de undercity. De undercity zet op zijn beurt een kracht-versterkende drug in. In een constante wapenwedloop monden de ambities van de personages herhaaldelijk uit in het misbruik van wapens en krachten waarvan de gevolgen uit de hand lopen. De overwegingen en emoties die achter deze acties schuil gaan zijn voor de kijker voelbaar, en maken de serie intellectueel prikkelend.

Vermijdbare cliché’s

De centrale thema’s van de serie over broeder-en zusterschap, en de keerzijden van ambitie en wetenschappelijke vooruitgang resulteren in een indrukwekkend staaltje schrijfwerk. Toch onderneemt de serie soms meer dan hij overtuigend kan uitwerken, hierin vertoont seizoen twee dezelfde zwaktes als seizoen een. De introductie van vergetelijke personages met weinig impact voelt soms als tijdverspilling. Daarnaast vervalt het verhaal soms in vermijdbare cliché’s. Een enkele keer sluiten scènes slecht aan op de personages en voelen ze geforceerd. Verder verlopen verhaallijnen soms haastig en rommelig.

Toch slaagt de serie erin de meeste verhaallijnen en thema’s tot een bevredigend einde te brengen. In dat einde lijkt de serie zich bewust van zijn eigen gebreken. Een van de mooiste lessen van de serie uit zich in een uitspraak van Viktor die, na een ingrijpende poging om middels de wetenschap al het leed in de wereld op te lossen, zegt: „There is no price to perfection, only an end to pursuit.”

Arcane overstijgt de kinderlijke reputatie van het tekenfilm-genre met beeldschone animatie en diepe verhaallijnen. Een opvallend kenmerk van de serie is de grote hoeveelheid artiesten die met hun nummers veel gevoel aan de serie geven, van Sting en Imagine Dragons in het eerste seizoen, tot Stromae, Twenty One Pilots en Linkin Park in seizoen twee. Voor sommigen zal de combinatie aan uiteenlopende animatie-en muziekstijlen teveel van het goede zijn. Voor wie juist zoekt naar een creatieve mix van beeld, verhaal en geluid, is Arcane iets dat je niet kan missen.

Franse boeren bedreigen milieuclubs in reeks betogingen tegen overheidsbeleid

admin
November 28, 2024
0

Woedende Franse boeren hebben zich de afgelopen uren in woord en gebaar gericht tegen de overheid, die in hun ogen te weinig doet aan de te lage inkomens en hoge regeldruk. Als uiting van de onvrede lieten de boeren op verschillende plekken aarde, banden, mest, stro, vossenhuiden en een kop van een zwijn achter. Volgens Franse media moesten milieubelangenclubs, overheidsgebouwen en een onderzoeksinstituut het ontgelden.

Deze week staan de acties in het teken van „alles wat het leven van de boer hindert”. Daarmee willen verschillende boerenactiegroepen, met soms uiteenlopende belangen, een zo algemeen mogelijk actiepunt verdedigen. Milieuactivisten zijn kritisch op de Franse politie, die onvoldoende zou optreden tegen de bedreigingen en agressie. Donderdag zijn meerdere aangiften gedaan tegen het geweld.

Vrijhandelsakkoord

Franse boeren voeren sinds vorige week actie, bijvoorbeeld door snelwegen te blokkeren. Naast de eerdergenoemde redenen speelt ook onvrede een rol over het ophanden zijnde vrijhandelsakkoord tussen de Europese Unie en verschillende Zuid-Amerikaanse Mercosur-landen. Dat regelt onder meer lagere importheffingen tussen de EU en Zuid-Amerikaanse landen. Franse boeren vrezen oneerlijke concurrentie van Zuid-Amerikanen, die goedkoper kunnen verbouwen én met minder milieunormen te maken hebben.

Ook in de Franse politiek is de consensus dat het Mercosur-verdrag nadelig uitpakt voor de boeren in eigen land. De Franse president Emmanuel Macron heeft zich eerder al uitgesproken tegen de handelsafspraken. Deze week schaarden zowel de Assemblée Nationale als de Senaat zich achter de regering door zich er ook tegen uit te spreken.

Binnen de EU heeft Frankrijk echter weinig medestanders — en het land kan een deal niet in z’n eentje blokkeren. De Europese Commissie hoopt volgende maand al een akkoord te sluiten. De komende weken probeert Frankrijk andere landen nog voor zich te winnen, maar de kans dat het plan sneuvelt is klein.

Milieuclubs

Naast woede over het EU-handelsverdrag en de landelijke overheid, richten boeren zich ook op milieuclubs, die eveneens kritisch zijn op het voorgenomen handelsakkoord. In Parijs verzamelden zich zo’n honderd betogers bij het nationale onderzoeksinstituut voor landbouw; daarbij oproepend tot oplossingen om de landbouwindustrie te redden in plaats van kritische rapporten te publiceren. In de stad Manche presenteerden andere betogers een poster met de tekst „laat ons met rust”.

Franse boeren demonstreerden begin dit jaar ook al wekenlang. In reactie daarop kondigde de Franse regering tientallen maatregelen aan om de boerenstand tegemoet te komen. Maar de meeste beloften zijn nog niet waargemaakt — gevolg van het plotselinge aftreden van de regering afgelopen juni. Bij de onvrede speelt ook mee dat de boeren dit jaar lijden onder vogelgriep en extreme regenperioden, of juist droogte op andere plekken.

Tv-recensie | Logisch toch, dat ook de sigarettenfabrikant een rookvrije samenleving wil?

admin
November 28, 2024
0

‘En toch doe je het”, zei de interviewer. De tiener die net nog braaf redenen had opgedreund waarom e-sigaretten slecht voor je zijn, kreeg nu een schuldbewuste blik in zijn ogen. Met zijn handen weggestopt in de zakken van zijn zwarte hoodie had hij gesproken over lood. Giftige chemicaliën. Schadelijke effecten. Maar ja… De jongen nam nog een flinke hijs van z’n vape. „Het kan mij eigenlijk niks schelen.” Aan de rand van het schoolplein glimlachte hij ongemakkelijk in zijn eigen wolkje rook.

Het aantal jonge nicotinegebruikers is in vier jaar tijd verviervoudigd, benadrukte Medialogica (HUMAN) woensdagavond. Daarmee raakt de rookvrije samenleving die de overheid nastreeft verder uit zicht. Hoewel: grote tabaksproducenten als Philip Morris International zeggen zelf óók toe te willen naar een rookvrije samenleving. Zij definiëren ‘rookvrij’ alleen net even anders. Waar de overheid inzet op een toekomst zonder nicotineverslavingen, proppen tabaksproducenten nog altijd nictotine in hun alternatieven voor ‘gewone’ sigaretten, die bovendien veel minder onschadelijk blijken te zijn dan de producenten aanvankelijk beweerden.

Onthutsend was het interview met Ole Heil, de oud-woordvoerder van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport die nu voor Philip Morris International werkt als ‘directeur externe zaken Nederland’. Ja, Philip Morris produceert ook nog ‘gewone’ sigaretten, beaamde Heil. Maar het bedrijf moedigt rokers vooral aan om over te stappen op (door Philip Morris geproduceerde) „minder schadelijke alternatieven”. Met nicotine. Zijn woorden werden afgewisseld met die van emeritus hoogleraar geneeskunde Robert Jackler (Stanford University), die uitlegde hoe tabaksproducenten al sinds de jaren dertig consumenten vertellen dat ze het beste met hun gezondheid voorhebben – vooral Philip Morris. „Zij liepen voorop bij het veranderen van het beeld door te benadrukken: díé jongens waren fout. Wíj zijn nu verantwoordelijk bezig.” En dat werkt nog ook. Advertorials van Philip Morris vinden geregeld hun weg naar nieuwsplatforms als Euractiv, die goed worden bezocht door Europarlementariërs.

Zo maakte Medialogica heel inzichtelijk hoe de tabaksindustrie steeds nieuwe trucjes verzint om mensen aan de nicotine te houden. En om nieuwe generaties aan de nicotine te krijgen. E-sigaretten (vapes) met toegankelijke smaakjes als watermeloen en karamel zijn onder tieners in hoog tempo ingeburgerd. Die smaakjes zijn inmiddels verboden, maar ze zijn nog makkelijk online te bestellen en worden op sociale media aangeprezen door betaalde (jonge) influencers, die graag voordoen hoe je je rook in mooie cirkeltjes blaast. Op sommige vapes kun je zelfs spelletjes spelen, liet de scholier in de zwarte hoodie zien aan een verbaasde conciërge. „Eerst neem je een trekje, en dan kun je yahtzeeën. Niet normaal.” Waar haalde de jongen die dingen vandaan? „Die koop je gewoon via mensen die je kent”, zei hij. „Via Snap.”

Screenwashing

In Australië hebben ze binnenkort misschien minder last van die rol van Snapchat in het verspreiden van nicotine (en van andere vermeende negatieve effecten van sociale media). Daar werd woensdag een wet aangenomen om sociale media te verbieden voor kinderen tot zestien jaar. Bedrijven als TikTok en Instagram zijn het daar zelf natuurlijk niet mee eens. Die willen juist onderdeel zijn van de oplossing. In EenVandaag (AVROTROS) werden een paar van de maatregelen doorgenomen die die bedrijven onlangs aankondigden: tijdsloten, bevoegdheden voor ouders. „Experts noemen dat ‘screenwashing’”, zei presentator Whitney Janssen, „het als verantwoord presenteren van schermgebruik door techbedrijven terwijl dat gebruik ik feite verslavend werkt en dus onverantwoord is.” Klinkt bekend. Een bedrijf dat je verslaving in stand houdt heeft nooit écht het beste met je voor.

Luister naar