Wat is Discord, de chatapp waarop de geheime documenten van het Pentagon werden gevonden?

Discord De dit weekend gelekte Pentagondocumenten werden verspreid op chatapp Discord. Wat ooit een gamerplatform was is uitgegroeid tot een vrijplaats waar sommige gebruikers elkaar proberen te „overtreffen in hun grofheid en gewaagdheid”.

De stand van Discord op de Game Developers Conference 2023 in San Francisco.
De stand van Discord op de Game Developers Conference 2023 in San Francisco. Foto AP

Dit weekend doken geheime documenten van het Pentagon op, die onder meer de posities van Oekraïense frontlinietroepen verraden. ‘Top secret’ informatie die nu definitief op het internet staat. Het is waarschijnlijk het schadelijkste Amerikaanse veiligheidslek sinds inlichtingendienstenmedewerker Edward Snowden tien jaar terug illegale internationale surveillancenetwerken van zijn overheid blootlegde. Toen was het een spion met een moreel kompas die zijn onthullingen verspreidde. Dit Pentagonlek komt uit een excentriekere hoek; het werd verspreid in niche gemeenschapjes in de chatapp Discord. Wat is Discord, en hoe kwamen de Pentagongeheimen juist hier terecht?

Discord werd in 2015 door de Amerikaan Jason Citron opgericht als een platform waar gamers via tekst, beeld en geluid live met elkaar spreken, om gametactieken te delen maar ook voor de gezelligheid. Die gesprekken vinden plaats binnen servers. Sommige zijn openbaar, anderen kun je alleen betreden op uitnodiging of als je bijvoorbeeld een vragenlijst invult. Binnen de gamegemeenschap was Discord groot met zijn 14 miljoen gebruikers in 2019, maar daarbuiten zeker niet. Tot de coronapandemie, toen de interesse explodeerde. Het aantal maandelijkse gebruikers vertienvoudigde, en de waarde werd in 2022 geschat op 15 miljard dollar. Discord-servers zijn nu ook gewijd aan bijvoorbeeld muziek, programmeren of politiek. De gemiddelde leeftijd lag in 2021 volgens het Institute for Strategic Dialogue rond de 15 jaar.

Het overgrote gedeelte van de berichten op Discord is onschuldig, maar onder meer cyberpesten, racisme, wraakporno, antisemitisme en extremisme zijn aanhoudende problemen in de afgeschermde krochten van de website. Modereren is voor Discord een uitdaging, vertelt universitair hoofddocent mediawetenschappen David Nieborg van de Universiteit van Toronto. Hij doet onder meer onderzoek naar games en online platformen. „Hoe meer real-time wordt gedeeld, hoe lastiger het is om in te grijpen.” Omdat op Discord veel in real-time in gesloten groepen wordt gecommuniceerd, is het lastiger voor de website om te modereren dan voor een open internetforum als Reddit, aldus Nieborg.

Eclectisch geheel

Dat maakt het platform aantrekkelijk voor ideeën die het daglicht niet verdragen. De witte tiener die vorig jaar tien zwarte Amerikanen vermoordde in de stad Buffalo, publiceerde zijn moordplannen een half jaar lang op een privéserver op Discord. Dertig minuten voor zijn aanslag verstuurde hij een uitnodigingen naar andere gebruikers. De Amerikaanse Capitoolbestorming werd deels via Discord, maar ook op fora als Reddit en 4chan besproken. Twee dagen ná de bestorming verbood Discord zeven grote pro-Trump Discord-server. De Nederlandse alt-rightbeweging Erkenbrand was ook actief op Discord.

In een hoekje van het eclectische geheel dat Discord heet, bestond een servertje genaamd ‘End of Wow Mao Zone’, waarin fans van de middelgrote YouTuber WowMao samenkomen. WowMao, die zegt een twintigjarige Brits-Filipijnse student te zijn, maakt drukke, grappig bedoelde ‘memevideo’s’ vol videocompilaties en psychedelische beelden. Alhoewel de onderwerpen vaak (geo)politiek ingestoken zijn, is een coherente boodschap ver te zoeken. Een video over de Benelux van WowMao bestaat bijvoorbeeld goeddeels uit dronken Nederlanders die van fietsen vallen. WowMao is naar eigen zeggen een grappenmaker, geen extremist. Zijn Discordserver modereerde hij maar weinig.

Op die inmiddels opgeheven server spraken zijn fans elkaar constant. Over WowMao-video’s, maar ook over hun persoonlijke leven, films en politiek. Op 1 maart werd een serie foto’s van papieren documenten gedeeld, zo reconstrueerde onderzoeksjournalistiek platform Bellingcat. De WowMao-fans kletsen er nietsvermoedend overheen. Maar vanaf dat moment worden de documenten verder verspreid via Discord en andere platformen, totdat ze op 5 april opduiken in Russische Telegramkanalen, waar ze de blik vangen van de Amerikaanse krant The New York Times. The Times peutert van anonieme Amerikaanse overheidsfunctionarissen los dat de paperassen waarschijnlijk echt zijn, en onthult de geheimen. Dat de vertrouwelijke informatie meer dan een maand rondzwierf op Discord en andere platformen, is volgens Nieborg niet gek: hoe zouden de verspreiders moeten weten wat ze eigenlijk in handen hebben? Ook moderatiealgoritmes slaan van zulke documenten niet op hol.

De Amerikaanse overheid deed dat vanzelfsprekend wel, toen het artikel van The Times verscheen. De FBI opende een onderzoek naar de lekkers en verspreiders van de documenten, en het Pentagon beperkte het aantal medewerkers dat toegang heeft tot dergelijke informatie. De woordvoerder van de Amerikaanse Nationale Veiligheidsraad zei maandag met een zweem van wanhoop in zijn stem: „We hebben geen idee wie hierachter zit, we hebben geen idee wat het motief is én we weten niet wat nog meer gelekt is.”

Alles voor de lol

Sindsdien beginnen de contouren van de oorsprong van het lek zich af te tekenen. Een WowMao-Discorder lijkt de documenten van een ander nóg obscuurder servertje te hebben gekopieerd. Volgens de Amerikaanse krant The Washington Post zaten daarin zo’n twintig leden, en werd de server geleid door een gebruiker die zei bij een Amerikaanse legerbasis te werken. Deze serverleider deelde maandenlang geheime documenten van zijn werk om indruk te maken, zo verklaarde een lid van de server aan The Post. De anonieme gebruiker, een tiener, zei tegen krant: „Als je geheime documenten hebt, wil je er tenminste een beetje mee pronken om te laten zien dat je de big guy bent.”

Volgens mediawetenschapper Nieborg is die verklaring helemaal niet zo onwaarschijnlijk. „Een deel van de gebruikers van dit soort platforms neemt een haast nihilistische houding aan. Alles is voor de lol, en ze proberen elkaar te overtreffen in hun grofheid en gewaagdheid.” Volgens Nieborg is het initiële lekken en het verspreiden van de documenten mogelijk dan ook niet gedaan als politieke sabotagepoging, maar als internetmachogedrag. Dat juist Discord de brandhaard is voor het verspreiden van de documenten, ziet Nieborg als meer bewijs van die these: „Als dit lek politiek gemotiveerd is, zou het verspreiden via Discord frappant zijn. Dan ligt een serieus platform als WikiLeaks veel meer voor de hand.”

Zijn de Pentagonlekken reden om internetfora aan banden te leggen? Nieborg vindt van niet. Stoer doen is van alle tijden, zegt hij. „In de trant: kijk mijn vader werkt bij de politie, dit is zijn pistool.” Dat de schaal en consequenties nu groot zijn, wil Nieborg niet afschuiven op Discord. „Volgens mij moet de Amerikaanse overheid zich afvragen hoe levensgevaarlijke documenten in de eerste plaats openbaar worden. Dat geopenbaarde informatie vervolgens ook verspreid wordt, is een randvoorwaarde voor de open democratie die de Verenigde Staten, net als Nederland, hebben.”