N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Saim Sadiq Regisseur Het genuanceerde Pakistaanse drama ‘Joyland’ maakte afgelopen jaar een zegetocht langs festivals. Regisseur Saim Sadiq werd plots het gezicht van de nieuwe generatie in Pakistan.
Saim Sadiq noemt zichzelf tijdens het Zoom-gesprek vanuit Los Angeles meerdere malen een positief, misschien zelfs wat naïef mens. Amper vier jaar geleden studeerde de 32-jarige regisseur af aan de filmafdeling van de Columbia University. Sindsdien heeft zijn hele leven in dienst gestaan van zijn speelfilmdebuut Joyland, over Pakistaanse echtgenoot Haider die zijn conservatieve familie ontvlucht in het burlesquetheater van trans vrouw en danser Biba.
„Als je van de opleiding afkomt wil je maar één ding: je eerste film maken”, lacht hij. „Medio 2021 waren we op het punt beland dat we nét genoeg geld hadden om te gaan draaien. We stapten op een rijdende trein: vanaf dat moment was ‘we stoppen’ geen optie meer. Op die energie en adrenaline hebben we alle hobbels genomen die we tegenkwamen. Ik zal nooit meer zo ongedwongen en brutaal de besluiten kunnen nemen die mij door deze draaiperiode heen sleepten.” Zo moest de onervaren regisseur met een krap budget plots een scène met vijfhonderd figuranten in goede banen leiden.
Sadiq wilde een verhaal vertellen over onvervulde verlangens, over de botsingen van generaties in Pakistan. En over dat mensen ondanks hun verschillen altijd méér met elkaar gemeen hebben dan ze denken. „Uiteindelijk maakt ieder mens dezelfde zoektocht: wat verlang ik in het leven, wat maakt mij gelukkig? Het antwoord kan uiteraard verschillen. Maar die gezamenlijke vraag is sowieso wat ons bindt.”
De regisseur koos er bewust voor om de intieme scènes tussen Haider en Biba niet heel expliciet in beeld te brengen: „Het voelde voor mijzelf niet goed om te expliciet te worden, ook omdat dan vermoedelijk daar de nadruk op zou komen te liggen. Als maker vind ik het ook veel spannender om dat hele voortraject van fysieke intimiteit in beeld te brengen.”
Minder bewust besloot Sadiq naar eigen zeggen dat een van de personages een trans persoon moest zijn. „Ik wilde nergens dat aspect van Biba accentueren”, legt hij uit. „Bepaalde groepen proberen te doen alsof trans personen anders zijn dan niet-trans personen en proberen ze te ontmenselijken. Een manier om dat tegen te gaan is door te tonen dat ze er gewoon zijn – niet alleen in hun eigen bubbel, maar dat ze net zo goed als ieder ander onderdeel uitmaken van de maatschappij.”
De maker vindt het lastig te duiden met welk van de drie hoofdpersonages – naast Biba en Haider vormt Haiders echtgenote Mumtaz het derde perspectief in de film – hij zich het meeste vereenzelvigt. „Allemaal bevatten ze elementen van wie ik ben en wat ik voel”, peinst hij. „Ik vond het heel lastig om de hoofdpersonages allemaal letterlijk hun eigen stem te geven. Toen een vriend de eerste versie van het script las, zei hij: ze praten alle drie vooral als Sadiq.”
Geen boegbeeld
Ondanks de lyrische ontvangst op het festival van Cannes – de film won de Queer Palm en de Juryprijs van Un Certain Regard – dreigde de censuur de release van Joyland in Pakistan te dwarsbomen. Volgens de eerste beoordeling zou de film „verwerpelijk materiaal” bevatten en „in strijd zijn met de fatsoens- en moraliteitsnormen” van het land. De cast ontving zelfs bedreigingen. Na ingrijpen van premier Sharif werd het verbod door de meeste deelstaten teruggedraaid: de vrijheid van expressie was belangrijker.
De affaire maakte van Sadiq opeens een prominent gezicht van de nieuwe generatie in Pakistan die pleit voor meer veranderingen en bijvoorbeeld wil dat queers en vrouwen meer gelijke rechten krijgen. Een onderwerp dat ook aan bod komt in Joyland. „Het is heel tof dat leeftijdgenoten de film zo massaal omarmen”, knikt hij. „Maar ik ben er huiverig voor om mij te laten toe-eigenen. Ik volg mijn eigen stem, ik kan niet garanderen dat mijn volgende film wéér past in de boodschap van deze beweging. Misschien maak ik hierna wel iets waarin juist veel oudere Pakistani zich herkennen.”
Lees hier de recensie van ‘Joyland’
Sadiq heeft er inmiddels bijna een jaar aan festivals en vertoningen voor jury’s op zitten – hij is nu in Los Angeles om de Amerikaanse uitbreng voor te bereiden. De maker leerde naar eigen zeggen veel van het kijken naar zijn film mét publiek. „Ik dacht bij het schrijven en draaien nooit aan de reacties van de kijkers”, legt hij uit. „Het is heel gek om de emoties te observeren die de beelden soms opwekken. Er waren festivals waar publiek mij na de film snikkend in de armen viel, heel surrealistisch. Maar mensen lachen soms ook op momenten die ik zelf nauwelijks grappig vind – humor is blijkbaar een nog meer cultuurgebonden emotie dan ontroering.”