Krimp Schiphol vertraagd: KLM wint kort geding tegen staat

Het kabinet mag het aantal vliegbewegingen (starts en landingen) voor Schiphol voorlopig niet verminderen. Dat volgt uit een uitspraak van de voorzieningenrechter van de rechtbank Noord-Holland.

Het vonnis is een streep door de plannen van minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) om de geluidhinder van de luchthaven terug te brengen. Dat plan loopt nu vertraging op.

KLM en andere luchtvaartmaatschappijen hadden het kort geding aangespannen tegen de Nederlandse staat en Schiphol. De rechter vindt dat de staat niet de juiste procedure heeft gevolgd. Dit betekent dat Schiphol voor het komende seizoen, vanaf november 2023, het maximaal aantal vluchten niet mag verminderen tot 460.000. Nu zijn het er nog 500.000.

Het vonnis van woensdag volgt twee dagen nadat Schiphol eigen plannen heeft gepresenteerd om de overlast terug te dringen en het werk op de luchthaven te verbeteren. Zo moeten er minder nachtvluchten komen (10.000 minder, ofwel een derde), zijn privéjets op termijn verboden en is er straks geen plek meer voor de meest lawaaiige toestellen. Anders dan de aangekondigde krimp van het kabinet zijn dat meer ‘operationele voorstellen’ die de directie van Schiphol (per november 2025) denkt te kunnen doorvoeren zonder uitgebreid belanghebbenden te hoeven consulteren. De luchtvaartmaatschappijen betwijfelen dat.

Volgens de rechter heeft de staat zich met de invoering van de voorgenomen krimp niet gehouden aan de Europese regels. De staat kan het aantal vliegbewegingen op een luchthaven alleen verminderen na het doorlopen van een zorgvuldig proces. Zo dienen eerst verschillende maatregelen in kaart te worden gebracht die de geluidhinder kunnen verminderen. Ook moet de staat alle belanghebbenden raadplegen. Volgens de rechter is vermindering van het aantal vliegbewegingen pas toegestaan als duidelijk is dat andere maatregelen om de geluidhinder te beperken onvoldoende werken.

Lees ook: Luchthaven Schiphol moet krimpen en dat is voor het eerst

Herrie

Het kabinet wil de geluidhinder rondom Schiphol aanpakken. Zo moet een „nieuwe balans” ontstaan tussen de omgeving en de luchthaven. Minister Harbers wilde dat bereiken in drie stappen. In de eerste plaats wilde hij niet langer gedogen dat luchtvaartmaatschappijen de afspraken over geluid schenden. Sinds 2015 werd dat in bepaalde gevallen oogluikend toegestaan. Als een toestel gebruikmaakte van een start- of landingsbaan die per saldo de minste herrie veroorzaakte dan werd een lokale overschrijding toegestaan. Dat ging met name om de Polderbaan en de Kaagbaan.

Die geluidregels lagen nog niet vast in een luchthavenverkeersbesluit (LVB), maar er leek wel zicht op snelle legalisering van die regels. Rechters gedoogden daarom veel overschrijdingen, ook al klaagden omwonenden over de vliegherrie.

Rappe verankering van die nieuwe afspraken in de wet raakte echter steeds meer uit het zicht. Dat komt met name door de stikstofproblematiek. Op advies van toezichthouder ILT (de Inspectie Leefomgeving en Transport), die in november 2021 alarm sloeg, wilde Harbers het gedogen staken.

Drie sporen

In plaats van het gedogen heeft het ministerie een ‘experimenteerregeling’ opgetuigd. Deze tijdelijke afspraak is stap één van de drietrapsraket naar minder vliegherrie. Harbers wilde die invoeren zonder Europese regels voor de capaciteitsbeperking op luchthavens, maar dat vonden KLM en andere luchtvaartmaatschappijen niet kunnen. De rechter honoreert hun opvatting nu.

In de tweede plaats wil de minister het maximumaantal vliegbewegingen van 440.000 verankeren in een nieuw luchthavenverkeersbesluit. In zo’n LVB staat wat mag en niet mag op een luchthaven. Schiphol hanteert nu een (gedoogd) maximum van 500.000. Die 440.000 zouden moeten gelden vanaf november 2024.

Voor een nieuw LVB heeft Schiphol wel een natuurvergunning nodig. Daar wordt al maanden over gesoebat. Voor een vergunning heeft de luchthaven voldoende ‘stikstofruimte’ nodig. Schiphol heeft boerderijen uitgekocht en stikstofrechten ervan overgenomen. Een besluit over de natuurvergunning wordt later dit jaar verwacht.

Het derde spoor – vanaf circa 2027 – is opstellen van nieuwe regels met heldere grenzen voor geluid en de uitstoot van CO₂ en andere schadelijke stoffen. Het idee is dat Schiphol alleen mag groeien als het binnen die grenzen blijft.

De voorzieningenrechter oordeelt dat sprake is van een complexe afweging van de belangen van omwonenden, de inwoners van Nederland die willen reizen, de economie, de luchtvaartmaatschappijen, Schiphol en het milieubelang. „Deze kortgedingprocedure is daarvoor niet geschikt”, aldus de rechter. „De staat moet die afweging maken in de procedure die het Europese recht voorschrijft.”

In een reactie op het vonnis van woensdag stelt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat: „Ons streven blijft om een nieuwe balans te bereiken tussen het belang van de omwonenden en de leefomgeving aan de ene kant, en het economische belang van Schiphol voor Nederland aan de andere kant.” Het ministerie gaat de uitspraak bestuderen en zich beraden op mogelijke vervolgstappen.

KLM stelt in een verklaring op de website: „We werken liever samen dan dat we elkaar tegenkomen in de rechtszaal. Het kort geding was helaas nodig omdat we duidelijkheid nodig hadden van de rechter; begin mei moet de capaciteit voor aankomende winter worden vastgesteld. Die duidelijkheid is er nu.” Capaciteit betekent hoeveel vluchten de maatschappij vanaf Schiphol kan uitvoeren.

De luchtvaartmaatschappij herhaalt dat het bedrijf betere manieren heeft om geluid en CO₂-uitstoot te beperken dan botweg het aantal vliegbewegingen te beperken. KLM noemde eerder onder meer het inzetten van nieuwe toestellen die stiller en schoner zijn dan oudere. Omwonenden twijfelen aan dergelijke maatregelen. Een geluidsreductie van pakweg 10 decibel helpt weinig als de vliegtuigen in drommen blijven overkomen, stellen zij.

Milieuorganisaties Natuur & Milieu, Milieudefensie, Natuur en Milieufederatie Noord-Holland en Greenpeace reageren teleurgesteld op het vonnis. „Grote vervuiler KLM deelt hiermee een klap in het gezicht uit aan omwonenden, het klimaat en de regering die het bedrijf heeft gered van een faillissement”, stellen zij. „Deze uitspraak zorgt misschien voor uitstel, maar de krimp van Schiphol gaat er komen. Dit is het moment voor een koerswijziging en weer te luisteren naar wat er nodig is voor een veilige toekomst op deze planeet.”