Scholen worstelen met gebedsruimtes voor leerlingen – ‘bij ons wordt niet aan religie gedaan’

Verschillende middelbare scholen in Nederland worstelen met islamitische leerlingen die op school willen bidden. Er worden steeds vaker petities gestart voor een gebedsruimte, terwijl sommige scholen het bidden juist helemaal proberen te verbieden. Het leidde tot situaties waarbij er stiekem op de gang of onder trappen werd gebeden, of buiten onder een brug in de winter. Dat blijkt uit een rondgang van NRC.

De groeiende vraag naar gebedsruimtes wordt herkend door de vereniging voor het openbaar onderwijs VOS/ABB. „Schoolbesturen weten niet altijd wat zij daarmee aan moeten”, zegt de koepelorganisatie. „Bij sommige directeuren heerst de angst voor kleine moskeetjes in scholen.”

Gebedsruimtes bestaan al langer in het hoger onderwijs, maar de laatste tijd is er ook meer vraag naar in het voortgezet onderwijs. Alleen willen directies er vaak niet aan.

Zoals op de Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn, waar vorig jaar een petitie werd gestart voor een bidruimte, die 250 keer online werd ondertekend. Ook de imam van een nabijgelegen moskee bemoeide zich ermee en riep de school op een gebedsruimte in te richten, vertelt rector Wouter Abrahamse. Hij besloot er niet aan mee te werken. In een interne nieuwsbrief schreef Abrahamse dat „actieve geloofsbelijdenis niet thuishoort” op een openbare school. Ook was hij beducht voor „druk” op islamitische leerlingen om deel te nemen aan de gebeden.

Omdat dit leidde tot onvrede onder een groepje leerlingen, is er besloten tot een compromis: de leerlingen mogen nu tussen de lessen door „naar de nabijgelegen moskee fietsen om daar te bidden”, zegt Abrahamse.

Ook andere scholen weten zich geen raad met islamitische leerlingen die het gebed op school willen verrichten. Drie leerlingen van het Lyceum Schravenlant in Schiedam vertellen aan NRC hoe biddende scholieren daar „lastiggevallen” worden door docenten.

Het conflict begon toen de school een petitie van de leerlingenraad voor een gebedsruimte naast zich neerlegde. „Op onze school wordt sinds haar oprichting in 1869 niet actief aan religie gedaan. Dat is een bewuste keuze”, zegt rector Wiclef Poesiat. Actieve geloofsbelijdenis past volgens de rector niet bij een openbare school.

Sinds het verwerpen van de petitie bidt een groepje van zo’n twintig scholieren stiekem op de gangen van het Lyceum Schravenlant, vertellen havisten Imane (achternaam bekend bij NRC) en twee medeleerlingen die anoniem willen blijven. Terwijl docenten over de gangen patrouilleren, zet het groepje leerlingen daar een systeem tegenover waarbij iemand onder de trap ‘de wacht’ houdt terwijl de rest bidt.

In het afgelopen voorjaar ging dat mis, vertelt Imane. Een lerares wandelde door de gang, zag haar geknield op een bidkleedje zitten en zou geprobeerd hebben het bidden te stoppen. „De docent zwaaide met haar handen vlak voor mijn ogen en vroeg waarom ik niet reageerde. Daarna sjorde ze het gebedskleed onder mijn knieën vandaan en trok aan mijn arm.”

Rector Poesiat zegt dit incident niet te kennen, maar bevestigt wel dat er soms stiekem in de gangen wordt gebeden. „In het kader van de veiligheid mogen leerlingen zich in pauzes niet ophouden in gangen”, zegt Poesiat. „Leerlingen die dit negeren en desondanks in die gebieden bidden, worden niet gestoord tijdens het gebed. Na afloop wordt er wel een gesprek met hen aangegaan.”

Niet verplicht

Openbare scholen zijn niet verplicht een gebedsruimte te verzorgen als daar vraag naar is, oordeelde de Commissie gelijke behandeling eerder in een vergelijkbare zaak op een Amsterdamse school. Maar de commissie vond tegelijkertijd dat de school leerlingen niet mag verbieden om te bidden: dat valt onder de vrijheid van godsdienst.

De koepelvereniging voor het openbare onderwijs VOS/ABB adviseert scholen „op enige wijze gehoor te geven” aan de vraag naar een bidruimte. „Met het oog op onze pluriforme identiteit waarin alle levensbeschouwingen gelijkwaardig zijn, zou een stilteruimte op school niet misstaan”, zegt Eline Bakker van VOS/ABB. „Voor de moslim met zijn koran, maar ook voor de hipster die wil mediteren.”

15 procent van alle Nederlandse jongeren tussen de vijftien en achttien jaar identificeert zich inmiddels als moslim, blijkt uit CBS-onderzoek. In 2010 was dat nog 9 procent.

Op het katholieke Alfrink College in Zoetermeer verdween de stilteruimte eind vorig jaar om een andere reden: hij werd te populair.

Mogelijk speelt ook aandacht voor inclusiviteit en identiteit in het onderwijs een rol in de toegenomen vraag naar bidruimtes, zegt Bakker. „Veel scholen organiseren lessen en dagen die in het teken staan van seksuele diversiteit en acceptatie. Dat kan leiden tot een reactie onder religieuze leerlingen: waarom is er dan geen ruimte voor onze religieuze identiteit? Mogen wij óók onszelf zijn?”

Die tegenstelling kwam ook naar voren in de discussie over een bidruimte op het Leidsche Rijn College in Utrecht. De rector weigerde vorig jaar toe te geven aan de wens voor zo’n ruimte van een groep scholieren. Hij schreef in de nieuwsbrief dat bidden „nergens in het gebouw of tijdens schoolactiviteiten” is toegestaan. Leerlingen deden vervolgens hun beklag bij influencer Nourdeen Wildeman van de Islam Omroep. Hij maakte een video over de „hypocrisie” van de school om wél inclusief te zijn voor lhbti’ers en niet voor moslims. Wildeman: „We zien scholen die wel genderneutrale wc’s hebben maar geen gebedsruimte. Is dat inclusie?”

Op het katholieke Alfrink College in Zoetermeer verdween de stilteruimte eind vorig jaar om een andere reden: hij werd te populair. „De groep werd groter dan de ruimte die beschikbaar was”, vertelt rector Gisela Assenberg. Er werd uitgeweken naar een groot klaslokaal, maar dat ging in november eveneens dicht omdat er te veel leerlingen naartoe kwamen die voor overlast gezorgd zouden hebben.

Havo-leerling Mohammed (16, volledige naam bij NRC bekend) zegt dat hij er door de directie van werd beschuldigd medeleerlingen te „ronselen” voor het gebed, waardoor de stilteruimte volstroomde. „Maar daar klopt niks van. Ronselen is een negatief woord dat te maken heeft met terrorisme. Het enige dat ik heb gedaan is het uitnodigen van leerlingen voor het gebed.”

Lees ook: Stilteruimte en laptoptafels: zo ziet een nieuwe school eruit

Buiten bidden

Vanwege de sluiting van de stilteruimte tijdens de wintermaanden gingen de islamitische leerlingen buiten bidden. Op het schoolplein of voor de hekken was dit verboden, zegt Mohammed, omdat de rector dit als „negatieve reclame” voor de school beschouwde. Volgens rector Assenberg is die opmerking „uit zijn context gehaald”. Feit is dat de leerlingen even verderop onder een brug gingen bidden, met hun jassen tussen hun knieën en de grond.

Die situatie hield aan tot afgelopen februari, toen er ook op het Alfrink College een petitie werd georganiseerd die meer dan 1.000 keer online werd ondertekend. Nu kunnen leerlingen aan het einde van de schooldag een sleutel ophalen van een lokaal om in te bidden. „We zijn blij dat we samen met leerlingen een oplossing hebben gevonden die voor iedereen past”, zegt Assenberg. Al is Mohammed nog niet helemaal tevreden: hij wil ook in de pauze het middaggebed kunnen doen. Maar dan blijven de lokalen van het Alfrink College op slot.