Het stikstofbeleid van de coalitie moet zo snel mogelijk doorgaan

In veel provincies zal BBB nodig zijn om te besturen. Het is democratisch onwenselijk om een partij die zo’n grote winst heeft geboekt uit te sluiten. Toch maken wij, progressieve VVD’ers, ons zorgen. De breekpunten van BBB leiden tot nieuwe vertraging in het stikstofbeleid, terwijl het land snakt naar oplossingen.

Honderdduizenden alleenverdieners en jonge gezinnen kunnen geen woning vinden, omdat de bouw stilvalt. Het elektriciteitsnet, spoor en wegen slibben dicht, omdat de aanleg van nieuwe infrastructuur wacht op vergunningen die nu niet verleend worden. De verduurzaming van de Nederlandse industrie laat op zich wachten.

Omdat de politiek ervoor terugdeinst om hoogstens 11.200 veehouders (een schatting van het ministerie van Financiën) uit te kopen.

De Raad van State oordeelde in 2019 dat het stikstofbeleid tekortschoot. Vorig jaar zomer kwam minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof, VVD) met een plan: in 2030 de helft minder stikstofuitstoot. In de nabijheid van beschermde natuurgebieden moet de stikstofuitstoot met 70 procent omlaag. Eén op de drie boerenbedrijven zou daardoor niet door kunnen gaan, althans niet op de huidige manier. Er is 25 miljard euro vrijgemaakt om boeren uit te kopen, te verplaatsen of natuurvriendelijker te maken.

Pijnlijk, maar misschien wel nodig

BBB wil gedwongen onteigening uitsluiten en de reductiedoelen vijf jaar uitstellen. Onteigening van privébezit, zeker bij een eigen bedrijf, doet ons als liberalen pijn aan het hart, en 2030 was niet ons idee. Maar de VVD doet wat nodig is. Zonder tenminste de mogelijkheid van onteigening komen we er niet en 2030 is weer een breekpunt voor D66 en linkse partijen.

NRC sprak 28 zogenoemde piekbelasters (grote boerenbedrijven) in Gelderland, Limburg en Noord-Brabant. Slechts drie zouden zich laten uitkopen. Johan Remkes adviseerde om op korte termijn zeshonderd piekbelasters uit te kopen. Het kabinet heeft daar drieduizend van gemaakt: niet alleen boeren, maar ook fabrieken. Met de stikstofruimte die dan vrijkomt, kunnen weer vergunningen worden verleend. Voor woningbouw en infrastructuur, maar ook om boeren zonder natuurvergunning te legaliseren.

Snelheid is geboden. Werkgeversvereniging VNO-NCW noemt het stikstofbeleid als één van de redenen dat het Nederlandse vestigingsklimaat verslechtert. Andere factoren zijn de geringe capaciteit op het elektriciteitsnet, de vastgelopen woningmarkt en de aangekondigde krimp van Schiphol – wat allemaal ook deels of indirect met stikstof te maken heeft. Nederland is inmiddels twee plaatsen gezakt in de ranglijst van meest concurrerende landen.

Er is niet één juiste visie op de landbouw, er is wel één verkeerde visie

Minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) heeft een streep gezet door bijna álle plannen om wegen te verbreden en nieuwe spoorlijnen aan te leggen. „De realiteit is dat we bitter weinig nieuwe aanlegbesluiten hebben kunnen nemen”, verklaart hij.

Het streven om honderdduizend woningen per jaar te bouwen wordt bij lange na niet gehaald. Job Dura van de gelijknamige bouwonderneming waarschuwde vorige week dat de nieuwbouw niet inzakt, maar instort. Taxatiebedrijf Calcasa heeft uitgerekend dat een alleenverdienende starter slechts 3,4 procent van de beschikbare koopwoningen kan financieren. En dat is landelijk. In de Randstad en Noord-Brabant maak je als twintiger of dertiger met een normaal salaris geen kans op de woningmarkt. Zeggen wij tegen die woningzoekende: wacht maar tot 2035?

Lees ook: Stikstofaanpak kabinet onder druk: tientallen piekbelasters tegen uitkoop

Klimaat en natuur

De stikstofcrisis verergert de klimaatcrisis. Milieuactivist Johan Vollenbroek, die het stikstofbeleid in 2019 tot aan de Raad van State aanvocht en gelijk kreeg, probeert nu de afvang en opslag van CO₂ in lege gasvelden onder de Noordzee tegen te houden. Als zelfs dit project, Porthos, waarbij een minieme hoeveel stikstof vrijkomt tijdens de bouw, niet door kan gaan, zullen ook de aanleg van windmolenparken en waterstoffabrieken op de Noordzee vertraging oplopen. Daarvoor waarschuwt de topman van het Rotterdamse Havenbedrijf.

Dan is er de natuur. In de jaren negentig werden in Europa regels gemaakt om natuurgebieden en vogels te beschermen. Nederland heeft daar nooit aan voldaan. Uit de meest recente rapportage aan Brussel, uitgevoerd door de Universiteit Wageningen in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, blijkt dat negen van de tien soorten natuur die Nederland wil beschermen er slecht voor staan. Van de beschermde diersoorten gaat het met slechts een kwart goed. Driekwart van de insecten is de afgelopen dertig jaar verdwenen. Dat heeft gevolgen voor vogels en andere dieren die insecten eten, maar ook voor de vruchtbaarheid van onze grond. Dus gebruiken boeren meer kunstmest (dat is stikstof), waardoor de bodem en het grondwater verder verzuren. Deze neerwaartse spiraal moeten we doorbreken.

We weten hoe: meer ruimte geven aan de natuur (dus niet, zoals BBB wil, het aantal natuurgebieden halveren) en minder stikstof uitstoten.

Wat wel kan

Boeren vragen terecht om wat wél kan. Wij denken: minder intensieve veehouderij en meer innovatie, zowel in technologie als in verdienmodellen. Denk aan stikstofkrakers. Die halen de stikstof uit dierlijke mest en maken er kunstmest van. Of vergisting, een manier om biogas te maken. Of kweekvlees. Dan kunnen boeren met minder vee toch meer vlees maken.

We steunen ook een verschuiving van veehouderij naar akker- en tuinbouw. Laten we minder vlees en zuivel voor de export, en meer groente en fruit voor eigen consumptie, produceren. Ondernemers kunnen akkerbouw combineren met het opwekken van zonne-energie. Het aandeel biologische en natuurinclusieve landbouw moet omhoog. Provincies kunnen boeren betalen om landschappen te beheren. Dat schept én meer natuur én een toekomstbestendig verdienmodel voor boeren.

Er is niet één juiste visie op de toekomst van de Nederlandse landbouw. Er is wel één verkeerde visie en dat is het land nog langer op slot zetten.