Bezoek van Taiwanese ex-president speelt agenda van Beijing in de kaart

Voor het eerst in de geschiedenis van de Volksrepubliek China brengt een Taiwanese (ex-)president een bezoek aan China. Ma Ying-jeou, die van 2008 tot 2016 aan de macht was en die de Chinese president Xi Jinping in 2015 al eens de hand schudde in Singapore, geeft Beijing nu opnieuw een prachtig wapen in handen in een steeds fellere strijd tussen de VS en China rondom Taiwan.

Ma onderstreept met zijn twaalfdaagse bezoek, dat maandag begon, vooral dat China en Taiwan wel degelijk bij elkaar horen.

Voor Tsai Ing-wen, de huidige president van Taiwan, moet het voelen als een mes in de rug. Zij vertrouwt voor de bescherming van het eiland veel liever op de Verenigde Staten.

Ma wil in China onder meer de graven van zijn voorouders bezoeken. Hij wil ook de ongeveer dertig Taiwanese studenten die in zijn kielzog meekomen laten zien hoe dapper zowel de leden van zijn partij, de KMT, als leden van de Communistische Partij van China (CPC) tijdens de Tweede Wereldoorlog gezamenlijk hebben gevochten tegen Japan.

Tsai vliegt woensdag juist naar de andere kant van de wereld: zij reist via de Verenigde Staten naar Midden-Amerika. Op de heenreis stopt ze in New York, op de terugreis in Californië. Naar verwachting ontmoet ze daar de nieuwe Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Kevin McCarthy.

Militaire blokkade

China is fel gekant tegen zo’n ontmoeting. Toen de vorige voorzitter, Nancy Pelosi, in augustus Taiwan bezocht, leidde dat tot een grote Chinese militaire blokkade van het eiland en tot zeer veel verontwaardiging van Chinese kant.

In januari 2024 zijn er verkiezingen in Taiwan. Hoewel Ma als ambteloos burger op bezoek in China is en het nog onduidelijk is op welk niveau hij Chinese overheidsvertegenwoordigers zal ontmoeten, is al wel duidelijk dat hij met het bezoek een politiek statement maakt.

Ma gelooft in zo goed mogelijke banden met China; dat is in zijn ogen goed voor de Taiwanese economie en voor de stabiliteit van het eiland. Tsai gelooft juist in zoveel mogelijk zelfstandigheid voor Taiwan en in nauwe banden met de VS en de westerse wereld.

Ma is overigens niet voor een echte aansluiting bij China op korte termijn. Dat zou bij Taiwanese kiezers ook zeer slecht vallen. Aansluiting bij de Volksrepubliek China is bijzonder impopulair onder vrijwel alle politieke groeperingen. Ook al herhaalt China nog zo vaak dat hereniging de vurige wens is van de Taiwanese bevolking, die Beijing broers en zussen noemt die „uit dezelfde baarmoeder zijn voortgekomen”.

Geen snelle aansluiting

Maar volgens drie recente Taiwanese peilingen is vrijwel niemand voor een snelle aansluiting bij China. Slechts een percentage van iets meer dan 10 wil dat wel, maar dan op de langere duur.

Lees ook: VS streven naar ‘militaire ring’ langs de oostkust van China

De partij van Ma, de nationalistische KMT, werd in 1949 door de communisten uit China verdreven na de bloedige burgeroorlog die uitbrak toen Japan eenmaal was verslagen. Daarna waren de KMT en de CPC decennialang elkaars grootste vijanden. De KMT sprak standaard over „communistische bandieten” als het over de CPC ging.

Maar de KMT is wel altijd één essentieel standpunt met de CPC blijven delen: beide partijen zien de Volksrepubliek en Taiwan in principe als twee delen van één groot Chinees rijk. Ze zijn het daarbij alleen fundamenteel oneens over de manier waarop dat rijk dan bestuurd zou moeten worden.

De partij van huidige president Tsai Ing-wen, de DPP, accepteert het dogma van die eenheid niet langer. De DPP ziet Taiwan als een de facto onafhankelijk land dat zich helemaal niet opnieuw bij China zou moeten aansluiten.

Tsai stelt overigens ook dat het daarvoor niet nodig is om Taiwan ook formeel onafhankelijk te verklaren: Taiwan is immers al de facto onafhankelijk, zo stelt ze. Ze weet bovendien heel goed dat een formele afscheiding het Chinese leger onmiddellijk naar Taiwan zou brengen.

Onbespreekbaar

Dat de DPP China en Taiwan niet meer als één land ziet, roept al sinds haar aantreden in 2016 de felle woede op van Beijing. Voor Beijing is formele afscheiding onbespreekbaar.

De huidige Chinese president Xi Jinping is op dit punt ook veel agressiever dan zijn voorgangers. Hij lijkt niet al te lang meer te willen wachten met een hereniging, goedschiks of kwaadschiks. De modernisering van het Chinese leger is dan ook eerst en vooral gericht op het ontwikkelen van capaciteiten om Taiwan militair te kunnen innemen.

Onder Ma’s regeringsperiode verbeterden de banden met China sterk. Zo kwamen er in 2009 rechtstreekse vluchten tussen China en Taiwan, grote groepen Chinese toeristen bezochten het eiland. Taiwanese bedrijven investeerden op grote schaal in China en Taiwanese studenten gingen naar Chinese universiteiten. Maar toen Tsai aan de macht kwam, bekoelden die banden abrupt.