Meer dan de helft jongeren heeft mentale klachten: ‘Alarmerend beeld’

GGD en RIVM Uit onderzoek blijkt dat in sommige regio’s het aandeel jongeren met psychische klachten vrijwel is verdubbeld. En corona is zeker niet de enige onderliggende oorzaak.

25 GGD’s en het RIVM hebben in 2022 het geestelijk welzijn van 70.000 jongeren onderzocht.
25 GGD’s en het RIVM hebben in 2022 het geestelijk welzijn van 70.000 jongeren onderzocht.

Foto Robin Utrecht / ANP / Hollandse Hoogte

Meer dan de helft van de jongvolwassenen tussen de 16 en 25 jaar ervaart psychische klachten. Dat blijkt uit onderzoek van 25 GGD en het RIVM, dat in 2022 onder 70.000 jongeren is uitgevoerd. Het is het eerste landelijke onderzoek naar de gezondheid en het welzijn van jongvolwassenen uitgevoerd door de GGD. Volgens Ton Coenen, directeur van GGD GHOR Nederland, schetsen de resultaten een „alarmerend beeld”. Hoewel de GGD was voorbereid op een beroerd resultaat, zijn de uitkomsten stukken slechter dan Coenen had verwacht.

Telefonisch laat Coenen weten dat de coronapandemie „zeker een rol speelt” in het tanende geestelijke welzijn van jongvolwassenen. „Maar”, zo vervolgt hij, „we hadden verwacht dat, nu het coronatijdperk ten einde is, geestelijke problemen zouden wegebben. Deze cijfers laten zien dat dat zeker niet zo snel gaat als we hoopten.” Een soortgelijk onderzoek werd afgelopen jaren in een aantal regio’s uitgevoerd. Volgens Coenen is het aandeel jongeren met psychische klachten in de eerder onderzochte regio’s soms vrijwel verdubbeld.

Op de vraag of jongeren weleens suïcidale gedachten hebben gehad het afgelopen jaar, antwoordde de helft van degenen met klachten met ‘ja’. Dat ging om minstens één keer. Coenen: „We kunnen daaruit niet concluderen dat een kwart van alle jongvolwassenen suïcidaal is, maar dat doet niks af aan hoe zorgwekkend de resultaten zijn.”

‘Een enorme dreun’

Corona is zeker niet de enige onderliggende oorzaak voor de mentale klachten. Hoogleraar jeugdpsychiatrie Wouter Staal van de Radboud Universiteit zei in oktober van vorig jaar tegen NRC dat het beroerde mentale welzijn onder jongeren in de jeugdpsychiatrie al twintig jaar beetje bij beetje zichtbaar wordt. „Er gaat een groeiende stroom kinderen en jongeren richting psychiatrie en jeugdzorg”, zei Staal toen. „Dat zijn geleidelijke processen die in coronatijd enorm zijn versneld. Wie al op het randje zat, heeft een enorme dreun gekregen en is eraf gekukeld.”

Het is daarom weinig verrassend dat groepen die al onevenredig vaak mentale problemen ervoeren, ook nu oververtegenwoordigd zijn. Met name jongeren in stedelijke gebieden en praktisch geschoolden gaven aan mentale klachten te ervaren. Zij missen relaties met een hechte band en regelmatig contact met vrienden of familie. Daarnaast ervaren meisjes vaker psychische klachten, zo blijkt uit het onderzoek. Dat is een trend die al eerder werd vastgesteld; in 2022 zagen onderzoekers van onder meer de Universiteit Utrecht „een ongekende daling” in de mentale gezondheid van meisjes sinds 2018.


Lees ook dit artikel: De mentale gezondheid van meisjes is in vier jaar sterk verslechterd. Corona speelt mee, maar er is meer aan de hand

Volgens Coenen moet het gesprek over mentale gezondheid in eerste instantie „genormaliseerd worden”, bijvoorbeeld met vrienden en familie. „Het is echt niet zo dat de helft van de jongeren naar de psychische hulpverlening moet”, vervolgt hij, „maar dit issue moet bespreekbaar worden”. Daar heeft de sociale omgeving een rol in te spelen, maar ook gemeenten en regio’s. Omdat het onderzoek op gemeentelijk en GGD-regio-niveau is uitgevoerd, kunnen gemeenten makkelijk zien hoe de problematiek verdeeld is bij hun eigen jongeren.

Kindertelefoon

In het najaar komt de GGD met aanvullende resultaten waaruit meer conclusies kunnen worden getrokken, maar daar moeten gemeenten zeker niet op wachten voor ze ingrijpen, aldus Coenen. Of gemeenten ook echt iets zullen veranderen aan hun jongvolwassenenbeleid? „Ik hoop het in ieder geval wel.”


Lees ook dit artikel: Vorig jaar waren meer Nederlandse jongeren psychisch ongezond

Tijdens de coronaperiode stapelde het bewijs zich op dat jongeren slecht gedijden onder de crisis; een kwart voelde zich in het eerste halfjaar van 2021 ongelukkig, somber en eenzaam, 10 procentpunt hoger dan in 2020, aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek. Maar dat de coronapandemie ook nu nog hardnekkige sporen achterlaat in het mentaal welzijn van grote delen van de maatschappij, wordt almaar duidelijker.

De Kindertelefoon, die kinderen onder meer kunnen bellen om te praten over emotionele problemen, noteerde vorige week bijvoorbeeld wederom een stijging in het aantal kinderen dat hulp zoekt. De hulplijn voert nu 40 procent meer gesprekken dan in 2019. Destijds zei directeur Roline de Wilde dat stress op school of druk vanuit ouders vaak de onderliggende oorzaak is. „Bij oudere kinderen zien we die problemen vaker opstapelen.” De Wilde stipte toen aan wat de GGD nu ook ziet: „Iedereen dacht dat het na de coronamaatregelen wel af zou nemen, maar het aantal gesprekken over deze onderwerpen ligt substantieel hoger dan voor corona.”

Praten over zelfdoding kan bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon 0800-0113 of www.113.nl