Waarom doet het OM onderzoek naar Payvision, dochterbedrijf van ING?

Rond de grootste bank van Nederland, ING, blijven de hoofdpijndossiers zich opstapelen. Het Financieele Dagblad meldde dinsdag dat het Openbaar Ministerie meer onderzoek doet bij Payvision, een betaaldienstverlener die in 2018 door de bank werd overgenomen.

De zakenkrant had eerder onthuld dat er een strafrechtelijk onderzoek loopt naar het opzettelijk overtreden van de witwasregels door de betaaldienstverlener. Daar kwam nu het nieuws bij dat justitie vermoedt dat ING bij de overname is opgelicht. Drie vragen en antwoorden.

1 Waarom kocht ING het bedrijf Payvision?

Payvision was – tot de opheffing dit jaar – een online betaaldienstverlener. Voor webwinkels regelde het bedrijf, opgericht in 2012, dat klanten bij het afrekenen konden kiezen uit verschillende betaalmethodes, zoals iDeal en creditcard.

Betaaldienstverleners verdienen per transactie een klein bedrag. Maar het aantal online transacties is door de opkomst van webwinkelen de laatste jaren enorm toegenomen. Alleen al in Nederland vonden er 373 miljoen online transacties plaats in 2021, blijkt uit cijfers van Betaalvereniging Nederland. Hierdoor is de markt voor online dienstverleners, ondanks de lage winstmarge per transactie, erg lucratief. Zo verwerkte het beursgenoteerde, wereldwijd actieve Adyen in 2021 516 miljard betalingen en maakte het daarop een winst van 630 miljoen euro.

ING wilde met de overname van het veel kleinere Payvision ook een deel van die markt in handen krijgen. Zakelijke klanten konden via de bank wel pinapparaten regelen voor op fysieke toonbanken, maar ING had nog geen online betaaloplossing te bieden. De techniek van Payvision moest dat mogelijk maken.

Payvision was sinds de oprichting in 2012 hard gegroeid. In 2016 bedroeg de omzet 81,2 miljoen euro, in het jaar dat ING de eerste driekwart van de aandelen in handen kreeg, 2018, was dat meer dan verdubbeld naar 192,7 miljoen euro. ING betaalde voor volledige overname – de laatste aandelen werden in 2020 gekocht – zo’n 360 miljoen euro.

2 Hoe is het na de overname gegaan?

Binnen ING zal vrijwel niemand de overname van Payvision een succes durven noemen. Aan de ene kant bleek het voor een kleine betaaldienstverlener onder de vleugels van een logge bank, die zich ook moet bezighouden met hypotheken, zakelijke leningen en spaarrekeningen, niet mogelijk te concurreren met grote spelers als Adyen, Wordline en Mollie. De groei van Payvision stopte dan ook na de overname door ING. In 2020 bedroeg de omzet 116,6 miljoen euro.

Dat kwam niet alleen door de harde concurrentie op de betaalmarkt. ING kocht Payvision voor de techniek, maar kreeg ook zijn klanten erbij. In de markt was algemeen bekend dat de betaaldienstverlener veel klanten had die in de categorie ‘hoog risico’ worden geschaard.

Pornosites, gokbedrijven en cryptomarktplaatsen kregen bij veel andere bedrijven nul op het rekest als zij aanklopten voor aansluiting van hun online kassa’s. Zij achtten het risico te groot dat via die bedrijven crimineel geld zou stromen, waarmee de betaaldienstverleners zich schuldig zouden maken aan het faciliteren van witwassen. Payvision accepteerde die klanten wel – en rekende daarvoor hoge commissies.

Payvision had risicovolle klanten: pornosites, casino’s en cryptomarktplaatsen

ING zegt nu dat het al bij de overname wist van die hoogrisicoklanten, en benadrukt dat een hoog risico niet automatisch betekent dat de klant fout is. Bij de overname zou wel afgesproken zijn dat er afscheid zou worden genomen van veel dubieuze klanten. Zo zouden alle pornoklanten naar een andere betaaldienstverlener moeten omzien, en werden ook bedrijven afgestoten die een groot deel van hun inkomsten uit gokken verkregen. Hiermee werd dus ook afscheid genomen van een groot deel van de lucratieve inkomsten.

Wat ook niet hielp bij het succes van de overname, is de veranderde kijk op de rol van financiële poortwachters als banken en betaalbedrijven. Payvision werd overgenomen in 2018, het jaar waarin ING zelf flink op de vingers werd getikt wat betreft hun eigen rol als poortwachter. De bank schikte voor 775 miljoen euro met het OM, omdat ze jarenlang haar klanten niet goed genoeg controleerde op witwassen en financiering van terrorisme. Dat heeft bij alle banken tot een enorme inhaalslag geleid in controles – en een enorme stijging in de kosten.

Lees ook: Wat een boete van 775 miljoen doet

Dat gebeurde onder leiding van ING ook bij Payvision. Op het einde werkte van de 250 medewerkers van Payvision 10 procent aan witwascontroles – dan is de lage marge per betaaltransactie al snel niet meer genoeg om voldoende winst te blijven maken.

ING besloot uiteindelijk in oktober 2021 te stoppen met Payvision en de gehele boekwaarde af te schrijven. Klanten zijn naar andere betaaldienstverleners overgebracht. De laatste activiteiten zijn eerder dit jaar afgewikkeld.

3 Waar doet het OM nu onderzoek naar?

Het OM bevestigt dat het een strafrechtelijk onderzoek is gestart vanwege mogelijke witwasovertredingen. Verdere toelichting wordt niet gegeven.

Volgens bronnen van het FD zouden bij Payvision opzettelijk de witwasregels zijn overtreden. Interne waarschuwingen om dubieuze klanten niet binnen te halen, werden genegeerd door toedoen van de directie. Niet alleen het bedrijf zou verdachte zijn, ook oprichters Rudolf Booker en Cheng Liem Li zouden door het OM worden onderzocht.

Het OM bekijkt nu ook of Payvision de waarde van het bedrijf niet heeft opgepompt door witwascontroles te negeren en moedwillig dubieuze klanten binnen te halen. Daarmee zou het ook de overnameprijs voor ING hebben opgedreven. Als ‘prijsopdrijving’ (een vorm van oplichting) wordt bewezen, zou justitie de verkoopopbrengst terug kunnen vorderen. Die is grotendeels bij oprichter Booker terechtgekomen – in de Quote 500 van afgelopen dinsdag stond hij op plek 127 met een geschat vermogen van 390 miljoen euro.

De vraag is nog wel tot wanneer de witwasovertredingen hebben plaatsgevonden, en of de verdenkingen alleen op Payvision blijven gericht. ING schreef naar aanleiding van de eerdere berichtgeving dat het onderzoek van het OM zich zou concentreren op acties bij Payvision vóór de bank het bedrijf overnam. ING stelt zelf geen onderwerp van het OM-onderzoek te zijn.

De oprichters gaven echter nog tot in april 2020, toen ING alle aandelen overnam, leiding aan Payvision, terwijl de eindverantwoordelijkheid wel bij het bestuur van ING lag in die periode. En dus ook bij de hoogste risicodirecteur van de bank destijds: Steven van Rijswijk, nu de hoogste baas van ING.