Stikstofaanpak Van der Wal onder druk: tientallen piekbelasters tegen uitkoop

Posted on March 23, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Analyse

Uitkoopregeling De boeren die de meeste stikstofbelasting in natuurgebieden veroorzaken, zijn zelden van plan zich te laten uitkopen. Dat blijkt uit onderzoek van NRC. Wie dat wél overweegt, wilde vaak al stoppen voor het kabinet de uitkoopregeling aankondigde.

23 maart 2023 om 22:30

Leestijd 6 minuten

De piekbelasters die NRC sprak zijn pluimveehouders, varkensboeren, kalvermesterijen en andere rundveebedrijven. Het merendeel van de bedrijven ligt op of dicht bij de Veluwe.

Foto Eric Brinkhorst

Een fors aantal van de grootste piekbelasters in de veehouderij peinst er niet over zich uit te laten kopen door het Rijk. Dit zeggen zij tegen NRC. Als zij niet stoppen met boeren, zal elders in het land een veelvoud aan kleinere veehouderijen moeten worden uitgekocht. Het gebruik van dwang door het kabinet komt dichterbij.

De BoerBurgerBeweging, bij de Provinciale Statenverkiezingen van vorige week de grootste partij in alle provincies, verzet zich hier juist mordicus tegen.

Stikstofminister Christianne van der Wal (VVD) kondigde in november een uitkoopregeling aan voor piekbelasters, voornamelijk veehouderijen die met hun stikstofuitstoot kwetsbare natuurgebieden het zwaarst belasten. De drieduizend grootste piekbelasters krijgen vanaf april een „woest aantrekkelijk” bod van het ministerie. Dat zou nog dit jaar een forse reductie van de stikstofuitstoot rond natuurgebieden moeten opleveren, zodat bouwprojecten die nu stilliggen weer op gang komen. Het ministerie heeft echter geen idee hoeveel piekbelasters bereid zijn zich te laten uitkopen.

Sterker nog, de lijst met bedrijven die in aanmerking komen voor de uitkoopregeling staat nog niet vast. De precieze criteria waarmee het ministerie bepaalt welke bedrijven piekbelaster zijn is er nog niet. Wel schreef Van der Wal in februari dat het gaat om „bedrijven die de natuur veel zwaarder belasten dan andere bedrijven”, ongeacht de locatie.

NRC rekende op basis van die definitie uit wie de piekbelasters zijn in de drie belangrijkste landbouwprovincies – Limburg, Noord-Brabant en Gelderland. De krant probeerde contact te leggen met alle boeren uit de top-100. Dat leidde tot gesprekken met 28 veehouders.

De overgrote meerderheid daarvan wil helemaal niet stoppen. Slechts drie veehouders zeggen dat te overwegen. De kabinetsaanpak komt verder onder druk te staan als de grootste piekbelasters niet meedoen – er moeten dan veel meer bedrijven lager op de lijst worden uitgekocht. Uit berekeningen van NRC blijkt dat voor elke boer uit de top-100 die niet meewerkt, het dubbele aantal verderop in de top-500 moet worden uitgekocht. Dat aantal loopt snel op naarmate je lager op de lijst komt en de bijdrage van een bedrijf aan de stikstofbelasting op de natuur lager is.

Volgens het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) kan pas iets over de deelnamebereidheid gezegd worden als de regeling open is gesteld. „De hoogte van de vergoeding en het gegeven dat er ná deze uitkoopregeling niet nog eens zo’n aantrekkelijke vrijwillige regeling komt, zal hierbij zeker van invloed zijn.”

Royaal bod

De grote piekbelasters weigeren om verschillende redenen zich uit te laten kopen, zeggen ze tegen NRC. Ze hebben het bedrijf recent overgenomen van hun ouders, of vinden dat ze het recht hebben om door te boeren – omdat hun vergunningen op orde zijn. Op het bod van minister Van der Wal reageren ze gelaten. „Ook al krijg ik een zak geld, wij hebben ons eigen stekkie opgebouwd en dat is niet te betalen”, zegt een veehouder uit Kootwijkerbroek, die anoniem wil blijven. Collega-boeren vinden de stikstofdoelen van het kabinet oneerlijk en vragen zich af of de natuur überhaupt lijdt onder hun stikstofuitstoot.

Wij hebben ons eigen stekkie opgebouwd en dat is niet te betalen

Veehouder uit Kootwijkerbroek

De drie veehouders die wel overwegen te stoppen, vrezen dat ze de uitstootreducerende investeringen van tienduizenden euro’s niet zullen terugverdienen. Twee van hen dachten al langer aan stoppen.

De piekbelasters die NRC sprak zijn pluimveehouders, varkensboeren, kalvermesterijen en andere rundveebedrijven. Het merendeel van de bedrijven ligt op of dicht bij de Veluwe. Onderling verschillen de bedrijven qua omvang: omdat veel stikstofuitstoot dicht bij de stal neerkomt, kan een middelgroot bedrijf dicht bij natuurgebied net zo goed een piekbelaster zijn als een veel groter bedrijf op grotere afstand. 

Contact met de provincie of het Rijk over de stoppersregeling hebben ze geen van allen nog gehad.  Dat verbaast Wim de Vries, hoogleraar integrale stikstofeffectanalyse aan Wageningen University & Research. „Als je wilt dat een uitkoopregeling effect heeft, moet je weten hoeveel boeren eraan mee willen doen. Het is onbegrijpelijk dat de overheid dit nog niet weet.” LNV zegt te wachten op inschrijvingen. „Het is aan de ondernemer zelf om de keuze te maken, de overheid zal daar zo goed mogelijk in begeleiden.”

Daarnaast bestaat nog veel onduidelijkheid over de uitkoopregeling zelf, zeggen de veehouders. Het kabinet zou in februari bekendmaken welke bedrijven in aanmerking komen, maar heeft dat over de Provinciale Statenverkiezingen getild. Het is ook nog niet duidelijk of Brussel de regeling, die 120 procent van de bedrijfswaarde moet vergoeden, goedkeurt. Het geven van een hoge uitkoopsom kan worden gezien als ongeoorloofde staatssteun. Veehouders vrezen bovendien dat ze een groot deel van het geld moeten afdragen aan de fiscus.

Haast maken

In oktober adviseerde Johan Remkes het kabinet haast te maken met het uitkopen van boeren. Nog voor het eind van 2023 moeten zo’n zeshonderd piekbelasters stoppen met boeren of hun uitstoot geminimaliseerd hebben, schreef hij. Het kabinet gaf zijn eigen draai aan Remkes’ advies en breidde de groep die kan worden uitgekocht uit naar drieduizend.

De achilleshiel van de kabinetsaanpak blijkt vrijwilligheid: een boer kan zelf bepalen of hij zich laat uitkopen. Dat maakt het resultaat onvoorspelbaar. Eind van dit jaar maakt het kabinet de balans op.

Bekijk ook: Van hexagoon tot piekbelaster, zo rekent de overheid aan stikstof

Het zou niet voor het eerst zijn dat een uitkoopregeling niet het gewenste resultaat zou behalen. Zulke regelingen voor veehouders hebben de afgelopen 25 jaar veel minder opgeleverd dan gehoopt, concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) afgelopen november in een onderzoek. Het planbureau acht het „moeilijk voorstelbaar” dat de huidige plannen worden gerealiseerd. Bij eerdere regelingen daalde de veestapel slechts met „enkele procenten”, terwijl nu een reductie van tientallen procenten nodig is.

Bij eerdere uitkoopregelingen deden voor „een belangrijk deel” kleinere veehouders mee, volgens het PBL, terwijl de grootste winst bij de grote bedrijven te halen is. Jan Vroegindeweij (59), wiens familie een aantal pluimveebedrijven met locaties in onder meer Opheusden bezit: „Waarom zou ik moeten stoppen? Wij zijn heel efficiënt, iedereen in de wereld zegt tegen ons dat we het goed doen.”

Forse reductie

Cruciaal voor het draagvlak van de piekbelastersaanpak is het landbouwakkoord, zegt stikstofprofessor Jan Willem Erisman van de Universiteit Leiden. Daarin wordt de toekomst van de landbouw vastgelegd. Het kabinet is daarover in gesprek met  boerenorganisaties, natuurclubs, supermarktketens, banken, lagere overheden en voedselverwerkers, maar de gesprekken lopen tot nu toe stroef. „Als er geen akkoord komt, trekken veehouders zich ook terug uit de piekbelasteraanpak.” Donderdag trok Agractie, een van de onderhandelende partijen, zich terug uit de onderhandelingen.

Als de piekbelasteraanpak van het kabinet werkt, levert dat volgens Erisman en zijn collega Wim de Vries van Wageningen University & Research voldoende stikstofruimte op om de woningbouw op gang te brengen en onvergunde boerenbedrijven te legaliseren. Op langere termijn is dan pas een begin gemaakt aan het natuurherstel, benadrukken de hoogleraren. Het kabinet hoopt dat de piekbelasteraanpak „een forse reductie” oplevert van 100 mol per hectare kwetsbaar natuurgebied, de eenheid waarin de stikstofneerslag uitgedrukt wordt. De gemiddelde overschrijding per hectare kwetsbare natuur is zo’n 5,5 keer zoveel.

Mochten niet genoeg boerenbedrijven zich inschrijven, dan kan het kabinet overstappen op „verplichtend instrumentarium”. Onteigening en het intrekken van vergunningen zijn „bestaande mogelijkheden”, zegt LNV. Ook minder zware instrumenten als het beprijzen van stikstofuitstoot „zijn denkbaar”.

Verantwoording

NRC stelde een ranglijst van piekbelasters samen op basis van vergunningen van zo’n 19.000 veehouders uit drie provincies. Daarin staat hoeveel vee een boer heeft en hoe hoog de stikstofuitstoot is. De uitstoot is op basis van het adres gerelateerd aan de kadastrale percelen. Aan de hand van een ‘depositiepotentiekaart’ van zelfstandig stikstofonderzoeker Ton Brouwer is de ranglijst samengesteld.

Het effect van het uitkopen van de piekbelasters is berekend door de uitstoot door te rekenen met het stikstofrekenmodel van RIVM, Aerius. Voor alle 250.000 hectaren stikstofgevoelig natuurgebied is vervolgens uitgerekend of na het uitkopen van de top-600 de stikstofneerslag tot onder de kritische depositiewaarde zou dalen.

De vergunningsdata worden centraal bijgehouden door slechts drie provincies: Noord-Brabant, Limburg en Gelderland. Deze provincies vertegenwoordigen een aanzienlijk deel van de veehouderij: 45 procent van de landbouwemissie komt hiervandaan. Bovendien ligt in deze provincies meer dan de helft van de stikstofgevoelige natuurgebieden. 

De lijst van NRC is niet gelijk aan de lijst met piekbelasters van het ministerie. De krant beschikt over data van veehouderijen uit maar drie provincies, hoewel daar waarschijnlijk wel veel van de bedrijven staan waar Van der Wal haar oog op zal laten vallen. Op de lijst met de honderd grootste ammionakbronnen van het RIVM staan negentig veehouderijen, waarvan driekwart in de drie provincies staat.

De vergunningen zijn soms verouderd en overschatten de uitstoot waarschijnlijk. Veehouders hoeven hun stallen niet volledig te hebben gevuld. Soms  houden ze bepaalde dieren niet meer, maar laten ze die stikstofruimte op de vergunning staan. Het adres op de vergunning komt ook niet altijd overeen met de locatie van de stal.

Modelleurs van het RIVM en Wageningen University & Research rekenen met actuele landbouwtellingen, maar daar kreeg NRC geen inzage in. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) weigerde deze gegevens aan NRC te verstrekken. Sinds drie maanden loopt een Woo-procedure.

De berekeningen van NRC geven landelijk gezien een goed beeld. Dat blijkt uit verschillende berekeningen. Volgens Van der Wal zou het uitkopen van de top-600 zo’n 80 mol stikstof per hectare opleveren. NRC komt uit op 93 mol. Volgens het RIVM laten stallen gemiddeld zo’n 556 mol per hectare natuurgebied in Limburg, Gelderland en Noord-Brabant neerdalen. NRC komt uit op 539 mol. Het verschil komt vooral door ontbrekende veehouders uit Overijssel en Utrecht.

Hoger beroep afstandsmoeders voelt als laatste kans op erkenning: ‘Na een maand ben je vergeten dat je een kind hebt gehad, zeiden ze’

admin
November 29, 2024
0

„Deze geschiedenis kunnen we niet terugdraaien, maar ik vraag wel nadrukkelijk om eerherstel. Voor mijzelf en alle andere vrouwen die ongewild hun kind hebben moeten afstaan. Het mag niet de geschiedenisboeken ingaan zoals de staat het voorschotelt.”

Aan het woord is de 77-jarige afstandsmoeder Trudy Scheele-Gertsen. De grootste zaal van de rechtbank in Den Haag zit deze vrijdag stampvol. Er is veel belangstelling voor het hoger beroep van de rechtszaak die Scheele-Gertsen en vrouwenrechtenorganisatie Bureau Clara Wichmann aanspanden tegen de Nederlandse staat. In 2020 stelden Scheele-Gertsen en BCW de staat – waar de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) onderdeel van is – aansprakelijk voor het onrecht dat haar en duizenden andere ongehuwde vrouwen werd aangedaan, omdat zij afstand moesten doen van hun pasgeboren kind.

Waarheidsvinding

Scheele-Gertsen besloot niet op te geven. „Dit gaat niet om geld, het gaat om waarheidsvinding, om een kloppende versie van de geschiedenis”, vertelt Scheele-Gertsen in een gesprek voorafgaand aan de zitting. „In 2019 schreef ik toenmalig minister Sander Dekker een persoonlijke brief om hem te vertellen wat mij was overkomen, en vooral over de mensonterende manier waarop mijn zoon en ik van elkaar zijn gescheiden na zijn geboorte.”

In 1968 was Scheele-Gertsen, toen 21 jaar, ongetrouwd zwanger geraakt. Toch was ze ervan overtuigd dat ze haar kind prima zelf kon grootbrengen, want ze had een afgeronde opleiding. Maar haar ouders en de RvdK zetten haar onder druk om de baby af te staan, vertelt Scheele-Gertsen. „Je leest terug in mijn dossier dat er bewust is toegewerkt naar adoptie, terwijl ik mijn hele zwangerschap heb aangegeven dat ik mijn baby wilde houden.”

Uiteindelijk beviel ze van haar zoon bij de nonnen van de Paula Stichting in Oosterbeek. Ze zag zich genoodzaakt hem daar achter te laten, en zag hem pas in 2018 weer terug. „Door mijn schrijven wilde ik de minister laten weten hoe oneerlijk het was gegaan, iets wat veel vrouwen tot op de dag van vandaag pijnigt.” Maar na haar brief bleef het stil. Scheele-Gertsen had gehoopt op een gesprek, ze had zelfs een lijstje gemaakt met punten die ze van belang achtte voor een landelijk onderzoek. „Als ik toen was uitgenodigd en er echt was geluisterd, dan hadden we hier vandaag niet gezeten.”

Recht op herstel

Inmiddels bemoeien ook de Verenigde Naties (VN) zich met de kwestie. In september stuurden twee VN-rapporteurs de staat een bezorgde brief waarin ze stelden dat „de Nederlandse overheid veel meer moet doen om afstandsmoeders te ondersteunen”. In de brief gaan zij onder meer in op de rechtszaak van Scheele-Gertsen en vrouwen in soortgelijke situaties.

„Bij dergelijk historisch onrecht hebben moeders maar ook kinderen recht op herstel”, schreven de rapporteurs . Zij geven de staat de aanbeveling zich bij dergelijke kwesties niet meer te beroepen op verjaring, maar verantwoordelijkheid te nemen voor hun rol in deze geschiedenis. In reactie op de VN-brief liet de staat weten, waarin ook zijn eigen handelen aan bod komt.

Ook schreef de staat in gesprek te zijn met afstandsmoeders en kinderen, om hun behoeftes in kaart te brengen. Die zeggen echter zich niet in dat beeld te herkennen, omdat zij al lang duidelijk hebben gemaakt wat hun behoeftes zijn en de staat die nog altijd negeert. „Na alles wat er is misgegaan heb ik weinig vertrouwen meer in het landelijke onderzoek”, zegt Will van Sebille van Stichting De Nederlandse Afstandsmoeder. „Deze rechtszaak voelt eigenlijk als een laatste kans om de onderste steen boven de krijgen.”

Toen ik beviel werd ik geblinddoekt en mijn armen werden vastgehouden zodat ik mijn kind niet kon zien of aanraken

Merapi Obermayer
afstandsmoeder

Dat ze niet de enige is die er zo over denkt, blijkt uit de getuigenissen van vrouwen die tijdens het hoger beroep gebruikmaken van hun spreekrecht. „Na een maand ben je vergeten dat je een kind hebt gehad, zei de psycholoog van de Paula Stichting in 1968 tegen mij”, vertelt Merapi Obermayer. „Toen ik beviel werd ik geblinddoekt en mijn armen werden vastgehouden zodat ik mijn kind niet kon zien of aanraken.”

Ook Jeannine van Dijck benadrukt de levenslange ontwrichting die het moeten afstaan van haar dochter teweeg heeft gebracht. „Niet alleen in mijn leven, maar ook in dat van mijn broers en zussen die zeer betrokken zijn bij alles wat er is gebeurd.”

Pijnlijke rechtsgang

Dat deze rechtsgang pijnlijk is voor de aanwezige vrouwen en kinderen, erkent Mette van Asperen, een van de advocaten van de staat. „Voor de vrouwen die dit hebben meegemaakt is er geen sprake van verjaring, maar dit is een juridische procedure. Het lijkt alsof de staat heel hard is, maar dat is het pijnlijke van een rechtsgang die ook wij liever hadden vermeden.”

Een belangrijke vraag die tijdens de zitting van vrijdag opnieuw centraal stond, is of te bewijzen is dat de RvdK destijds onrechtmatig heeft gehandeld richting ongehuwde moeders, en in het bijzonder tegenover Scheele-Gertsen.

De RvdK ging niet met moeders in gesprek en hielp hen niet zoeken naar praktische, financiële of juridische mogelijkheden

Lisa-Marie Komp
advocaat

Er was sprake van een patroon, stelt Lisa-Marie Komp, de advocaat van Scheele-Gertsen. „Het verhaal van Scheele-Gertsen staat niet op zichzelf. Uit alle verklaringen die wij hebben verzameld blijkt dat de vrouwen werden overgeleverd aan de druk om hun kind af te staan. De RvdK ging niet met moeders in gesprek, hielp hen niet bij het zoeken naar praktische of financiële mogelijkheden, en wees ze ook niet op juridische mogelijkheden om tegen een afstandsbesluit op te komen.” Komp schetst hoe de wet duidelijk maakte dat moeder en kind bij elkaar hoorden en hoe de Raad de plicht had om daarop toe te zien. De staat ontkent dat, beroept zich op verjaring, en acht het bovendien niet bewezen dat de RvdK destijds in strijd met de regels van toen heeft gehandeld. „Er is geen reden om te veronderstellen dat maatschappelijk werksters de gesprekken anders hebben weergegeven dan dat ze zijn gevoerd, of dat ze bewust onjuiste informatie hebben opgenomen”, is een van de argumenten die Van Asperen aanvoert.

„Het gemis van een kind kan nooit gecompenseerd worden”, betoogt Linde Bryk van Bureau Clara Wichmann aan het slot van de zitting. „Maar de erkenning dat hun onrecht is aangedaan, dat op afstand [van het kind] werd aangestuurd en dat zij niet beschermd werden door de RvdK, is iets waarover door uw Hof wél kan worden beslist.”

De uitspraak zal nog even op zich laten wachten, besluit de voorzitter, want het Hof wil de tijd nemen om het dossier goed te bestuderen en te laten bezinken wat er vandaag naar voren is gebracht. Scheele-Gertsen is opgelucht, vertelt ze na afloop. „Ik heb meer hoop dan de vorige keer, de rechters voelden toegankelijker. Dus vandaag zijn we in elk geval gehoord.” Op 11 maart 2025 wordt de uitspraak verwacht.

Brits Lagerhuis zet na emotioneel debat grote stap naar legalisering van hulp bij zelfdoding

admin
November 29, 2024
0

Het homohuwelijk. Een einde aan de doodstraf. Legaliseren van abortus. Belangrijke veranderingen in de samenleving komen in het Verenigd Koninkrijk vaker door initiatiefwetsvoorstellen tot stand. Vrijdag is, ook door een initiatiefwetsvoorstel, legale hulp bij zelfdoding voor terminale patiënten een grote stap dichterbij gekomen.

Een wetsvoorstel van parlementariër Kim Leadbeater (Labour) haalde een meerderheid in het Lagerhuis: 330 leden stemden ervoor, 275 ertegen. Het betekent dat haar voorstel de komende maanden inhoudelijk wordt behandeld, een fase die eerdere initiatieven rond zelfdoding nooit haalden. Volgens Leadbeater is het tijd dat terminaal zieke inwoners „keuze, autonomie en waardigheid krijgen over het einde van hun leven”.

De politieke partijen lieten hun parlementsleden vrij in het bepalen van hun stem, omdat het onderwerp zo persoonlijk is en gevoelig ligt. Tot het laatst bleef daardoor spannend of het voorstel erdoor zou komen. Veel Lagerhuisleden haalden in het debat de geschiedenis aan van terminaal zieke kiezers of familieleden, verhalen die hen ervan overtuigden voor of juist tegen dit voorstel te stemmen.

Het wetsvoorstel van Leadbeater is gebaseerd op regelgeving in de Amerikaanse staat Oregon. Alleen volwassenen die nog maximaal zes maanden te leven hebben komen in aanmerking. Twee artsen moeten onafhankelijk van elkaar vaststellen dat een patiënt inderdaad terminaal ziek is en „mentaal in staat is een duidelijk en geïnformeerde keuze te maken”. Daarna beoordeelt ook een rechter de zaak. De patiënt moet het dodelijk middel zelf innemen, een arts mag het niet toedienen. Hierin verschilt het voorstel van euthanasie zoals bijvoorbeeld in Nederland mogelijk is, waarbij een arts de patiënt een stervensmiddel geeft.

David Cameron was vóór

Afgelopen week spraken allerlei Britse (oud-)politici zich uit over de wet in de media. Oud-premier David Cameron veranderde bijvoorbeeld van mening, sinds hij tegen het laatste wetsvoorstel stemde in 2015. Hij schreef in dagblad The Times dat dit voorstel volgens hem voldoende waarborgen kent om te voorkomen dat kwetsbare patiënten onder druk worden gezet om voor zelfdoding te kiezen: „Dit voorstel gaat niet over het beëindigen van leven, maar over het verkorten van de dood.”

Buiten het parlement in Westminster verzamelden zich vrijdag honderden demonstranten, om steun te betuigen aan het voor- of juist het tegenkamp. „Help me te leven, niet te sterven”, stond op de borden van de tegenstanders. „Geef me de keuze over mijn dood”, op die van de voorstanders.

Gezondheidszorg en dus ook terminale zorg is in het VK aan de vier individuele landen – dit voorstel betreft inwoners van Engeland en Wales. In Schotland is een apart wetsvoorstel in behandeling, in Noord-Ierland (nog) niet. In heel het Verenigd Koninkrijk is volgens peilingen een meerderheid van de bevolking vóór legale hulp bij zelfdoding.

Weerstand komt uit religieuze hoek. De Kerk van Engeland en islamitische organisaties spraken zich kritisch uit, omdat volgens hen besluiten over leven en dood alleen aan God zijn. Dagblad The Observer vond uit dat sommige lobbygroepen zich als ‘onafhankelijke’ artsen en verpleegkundigen presenteren in de media en hun banden met christelijke organisaties verzwijgen.

Tegenstanders van het voorstel, onder wie ook minister Wes Streeting (Volksgezondheid, Labour), haalden praktische bezwaren aan rond de uitvoering van de wet. De landelijke gezondheidsdienst NHS staat al onder druk, met lange wachttijden voor afspraken. Streeting waarschuwde dat invoering van de wet zou betekenen dat andere zorg minder geld krijgt en zei dat hij zijn ambtenaren de gevolgen voor de zorguitgaven laat narekenen. Ook rechtbanken zouden te weinig capaciteit hebben om deze zaken erbij te kunnen doen.

‘Een postcodeloterij’

In Engeland en Wales bestaat wel palliatieve zorg, maar de beschikbaarheid van hospices en specialistische stervenszorg verschillen sterk per regio. De vraag of terminale patiënten in een hospice terechtkunnen, komt nu neer op een „postcodeloterij”, zei de voorzitter van Marie Curie, een stichting voor stervensbegeleiding, tegen Britse media. „Het zou onacceptabel zijn als patiënten voor hulp bij zelfdoding gaan omdat ze geen toegang tot palliatieve zorg hebben.”

Activisten van de organisatie Not Dead Yet voerden ook actie. Zij pleiten voor betere palliatieve zorg.

Initiatiefneemster Kim Leadbeater zei in reactie hierop dat ook zij ziet dat palliatieve zorg meer aandacht moet krijgen. „Hulp bij zelfdoding moet geen vervanging voor palliatieve zorg zijn. Het is niet of/of.”

Premier Keir Starmer (Labour) hield zich in aanloop naar vrijdag op de vlakte over zijn mening, omdat hij zijn fractiegenoten niet onder druk wilde zetten. Maar in het Lagerhuis verlopen de stemmingen volgens oude tradities en de parlementariërs stemmen door zich fysiek naar de Aye-lobby of de No-lobby te begeven. Starmer liep naar de Aye-kant. Niet verrassend, omdat hij in 2015 al één van de belangrijkste voorstanders was van het initiatiefvoorstel toen.

De komende maanden neemt een wetgevingscommissie het voorstel in behandeling, waardoor waarschijnlijk nog aanpassingen plaatsvinden. Enkele Lagerhuisleden die vóór de wet stemden vrijdag, zeiden na die stemming dat ze vooral verdere discussie mogelijk wilden maken en dat hun steun voor de wet nog niet vaststaat. Maar zelfs één van de grootste tegenstanders van het voorstel in het Lagerhuis, Danny Kruger van de Conservatieve Partij, zei dat na vrijdag „de kans aanzienlijk is dat de wet erdoor komt”.

Inflatie in Nederland stijgt verder door lonen, winsten, belasting en energie

admin
November 29, 2024
0

Een half procentpunt erbovenop. De inflatie in Nederland is in de maand november gestegen tot 4 procent ten opzichte van een jaar geleden, zo meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek vrijdag in een eerste snelle raming van de inflatie. In oktober bedroeg de inflatie nog 3,5 procent. Sinds oktober 2023, toen de inflatie zelfs even negatief was (een deflatie van 0,4 procent) laat de geldontwaarding een gestaag stijgende lijn zien. En ook elders in Europa loopt de inflatie weer op.

De cijfers zijn nog ver verwijderd van de top van september 2022, toen in Nederland de inflatie op jaarbasis 14,5 procent bedroeg, maar dat het niet lukt de geldontwaarding in de buurt van de 2 procent te krijgen is zorgelijk.

Fors

De inflatie stijgt door een samenloop van omstandigheden. Allereerst zijn de lonen in Nederland in de nasleep van de vorige inflatiegolf fors gestegen. Werkgeversvereniging AWVN meldt dat de gemiddelde contractloonstijging in 2024 5,33 procent bedraagt. In oktober stegen de loonafspraken in de cao’s voor het eerst dit jaar minder dan 4 procent. Hogere lonen geven mensen meer koopkracht, maar vertalen zich ook in hogere kosten voor werkgevers die deze uitgaven doorberekenen in hun producten. Dat is terug te zien in de inflatiecijfers van alle sectoren: voedingsmiddelen, drank en tabak, maar ook diensten zijn allemaal fors duurder geworden ten opzichte van een jaar geleden, en dragen bij aan de hoge inflatie.

Daarbij hebben veel bedrijven ook hun winstmarges verhoogd, meer dan in andere Europese landen, zo becijferden twee economen van vakcentrale FNV vorige week voor economenblad ESB. Dat heeft een extra opwaarts effect op de inflatie gehad.

Ook de overheid draagt in negatieve zin bij aan de hogere inflatie. Wettelijk is vastgelegd dat de sociale huren mogen stijgen met de gemiddelde loonontwikkeling. Voor 2024 geldt daarom een percentage van 5,8 procent. Voor de vrije sector geldt een maximum huurstijging van 5,5 procent, gekoppeld aan de inflatie. En waar de afgelopen jaren het overheidsbeleid de inflatie juist dempte, jaagt het beleid van hogere belastingen en accijnzen (onder meer op tabak en alcohol) de inflatie inmiddels extra aan. Komend jaar zal de hogere btw op hotelovernachtgingen opnieuw een extra impuls aan de geldontwaarding geven.

De grootste tegenvaller lijken echter de gestegen energieprijzen te zijn. Na een enorme piek in energieprijzen in 2022 (na de Russische inval in Oekraïne) hadden de lagere energieprijzen de afgelopen anderhalf jaar een drukkend effect op de inflatie. Waar veel goederen en diensten fors in prijs stegen, was de energierekening juist lager dan een jaar daarvoor. Die periode lijkt nu voorbij: energie, inclusief autobrandstof, is nu ongeveer net zo duur als vorig jaar. Vorige maand was energie nog 2,7 procent goedkoper dan een jaar eerder. En de verwachting is dat de prijzen de komende maanden eerder zullen stijgen dan dalen, gezien de komende winter en de geopolitieke spanningen.

Het CBS publiceerde vrijdag ook het inflatiecijfer volgens de Europese definitie, waarin de kosten voor wonen (zowel eigen huis als huur) niet zijn meegenomen. Dat cijfer steeg ook, van 3,3 procent in oktober naar 3,8 procent in november. Vergeleken met andere Europese landen zit Nederland fors aan de hoge kant: alleen België en Kroatië kennen een hogere inflatie. In de hele eurozone stegen de prijzen in november met 2,3 procent op jaarbasis, tegenover 2 procent de vorige maand. De Europese kerninflatie (zonder de vaak hevig schommelende energieprijzen erin) is stabiel, maar wel hoger dan de totale: 2,7 procent.

Renteverlaging

Dat de inflatie stijgt is dus – los van de specifieke Nederlandse oorzaken – een Europa-breed fenomeen en dat zet extra druk op de aankomende vergadering van de Europese Centrale Bank, 12 december. De centrale bank is na een periode van forse renteverhogingen om de inflatie te dempen sinds deze zomer bezig de rente stapsgewijs te verlagen om de economie te steunen. De rente is de afgelopen maanden gedaald van 4 procent naar nu 3,25 procent.

Financiële analisten gaan er nog steeds van uit dat in december de rente opnieuw verlaagd zal worden, naar 3 procent. Geld lenen wordt dan goedkoper, waardoor er meer geld in omloop komt zonder dat de productie hoger wordt. Stijgende inflatie maakt verdere renteverlagingen daarom steeds moeilijker te verdedigen. De ECB streeft een inflatie na van 2 procent, en als de inflatie hoger is dan dat, moet de rente eigenlijk verhoogd worden om de geldontwaarding af te remmen.

Voor veel eurolanden is een nieuwe renteverlaging nog wel te rechtvaardigen: die zitten met hun inflatiecijfer onder de 2 procent. Maar voor landen als Nederland, waar de inflatie hoger is dan in de rest van de muntunie, zal een lagere rente alleen maar tot meer geldontwaarding leiden. Het lijkt er dus op dat Nederland voorlopig nog niet klaar is met de almaar duurdere kosten van levensonderhoud.

Luister naar