N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Staking vakbonden In Duitsland zelf staan naast treinen ook trams en bussen stil. De vakbonden hebben ook het luchtvaartpersoneel opgeroepen om te staken.
In het Frankfurter trainstation wacht een ICE-trein.
Foto Frank Rumpenhorst/DPA
Internationale treinen tussen Nederland en Duitsland rijden aankomende maandag niet, omdat medewerkers van Deutsche Bahn gaan staken. Dat maakt NS donderdag bekend, aldus persbureau ANP. Treinen vanaf Amsterdam naar Frankfurt, Basel en Berlijn rijden niet, evenals slaaptreinen naar Oostenrijk en Zwitserland.
In Duitsland zelf staan naast treinen ook trams en bussen stil. De vakbonden hebben ook het luchtvaartpersoneel opgeroepen om te staken.
Vakbonden Verdi en EVG, die samen meer dan 2,7 miljoen ov- en luchtvaartpersoneel vertegenwoordigen, eisen een salarisverhoging van meer dan 10 procent. De werkgevers zijn tot nu toe bereid gebleken tot een verhoging van 5 procent. Die impasse leidt de afgelopen tijd met regelmaat tot stakingen; het luchtverkeer werd eerder al verstoord omdat onder meer beveiligers en grondpersoneel op vliegvelden staakten.
Het voelt alsof je rondloopt in een makelaarsfolder over een nog te bouwen nieuwbouwwijk. Kaarsrechte straten met moderne appartementencomplexen – veel glas, veel hout, ruime balkons. In strak geplamuurde ruimten zullen kantoren en winkels komen. Jonge bomen groeien in tot op de centimeter precies aangelegde perkjes. Op een nieuwe, spierwitte brug met speciale rolstoelopgang glimmen vijf gekleurde ringen in de zomerzon.
De olympische ringen verraden de raison d’être van de wijk die zich uitstrekt over drie gemeenten in het departement Seine-Saint-Denis ten noorden van Parijs. De wijk werd gebouwd om sporters te huisvesten tijdens de Olympische Spelen van Parijs in 2024 en zou daarna bewoond worden door inwoners van het departement. Dit volgens de belofte dat alles wat voor de Spelen gebouwd werd – 80 procent daarvan staat in Seine-Saint-Denis, het armste departement van Frankrijk – de bevolking ten goede zou komen.
De Spelen moesten le 93 – het departement wordt vaak met zijn postcode aangeduid – helpen transformeren van een achtergesteld gebied, getekend door zijn industriële verleden en hoge werkloosheids- en criminaliteitscijfers, in een soort Brooklyn, de New Yorkse wijk die nu een creatieve meltingpot is voor jong en oud, arm en rijk. Een jaar na het mega-evenement maakt NRC de balans op: is de olympische droom voor de geplaagde Parijse voorsteden bewaarheid?
In het Parijse departement Seine-Saint-Denis werden tijdens de Spelen 14.000 sporters gehuisvest. De gebouwen zijn het afgelopen jaar bewoonbaar gemaakt voor ‘gewone’ bewoners, maar die zijn er nog niet veel.
Foto Valentina Camu
De villages zijn uitgestorven
Er zijn onmiskenbaar grote, aan de Spelen gelieerde veranderingen in Seine-Saint-Denis. De nieuwgebouwde wijken in de eerste plaats: het Village des Athlètes in het westen van het departement en het Village des Médias in de oostelijke gemeente Dugny. Het Village des Athlètes ziet er piekfijn uit, maar is uitgestorven: op een warme dag in juli zijn op straat alleen behelmde bouwvakkers en een groepje joggende brandweermannen te vinden.
„De eerste bewoners zullen op 1 november intrekken, als de herbestemmingswerkzaamheden zijn afgerond”, zegt directeur Yann Krysinski van Solideo, het publieke uitvoeringsorgaan dat de olympische bouwprojecten coördineert. Meer dan een jaar lijkt lang, maar alles gaat volgens planning, zegt Krysinski. „Bijna drieduizend appartementen moesten worden omgebouwd”, benadrukt hij tijdens een rondleiding door de lege straten. „Afscheidingen moesten verwijderd worden, slaapkamers zijn getransformeerd tot keukens. Daarnaast moesten logistieke ruimten voor het evenement worden omgebouwd.” Zo heeft een tijdelijk busstation voor de sporters plaatsgemaakt voor een school en een park. Op de schoolmuren staat met grote letters GÉNÉRATION 2024.
.Een aantal projecten wordt geplaagd door schimmelvorming en lekkages, zegt Yann Krysinski, directeur van het uitvoeringsorgaan dat de Olympische bouwprojecten coördineert. ,,Dat vinden wij natuurlijk heel vervelend.”
foto’s valentina camu
In het Village des Médias is het niet veel drukker. Er lopen een paar mensen op straat, op een balkon staat een ijzeren wasbak, bij ondergrondse containers liggen hopen IKEA-dozen, maar veel rolluiken zijn dicht. Bij 900 van de ruim 1.400 nieuwe appartementen waren herbestemmingswerkzaamheden niet nodig; hier konden nieuwe bewoners vanaf december intrekken. Maar ook deze appartementen zijn grotendeels nog onbewoond vanwege problemen met lekkages en schimmelvorming. „Dat vinden wij heel vervelend”, zegt Krysinski. „De verantwoordelijke projectontwikkelaars werken aan een oplossing.”
Daar komt bij dat in beide villages nog niet alle appartementen verkocht of verhuurd zijn. In het Village des Médias zijn vijfhonderd van de bijna drieduizend appartementen pas net op de markt gebracht. En 40 procent van de koopappartementen in het Village des Athlètes heeft nog geen nieuwe eigenaar. Dat heeft waarschijnlijk te maken met de hoge prijzen: een appartement kost hier tot 8.000 euro per vierkante meter – een stuk meer dan het departementale gemiddelde van zo’n 4.000 euro.
Na meer dan een jaar zullen de eerste bewoners intrekken – dat lijkt lang, maar alles gaat volgens planning
Kinderverzorgster Aïssé Cissé (27), die een maand geleden een appartement in het Village des Médias betrok met haar partner en twee kinderen, snapt dat mensen terughoudend zijn. „Wij betalen maandelijks 1.100 euro voor een appartement met twee slaapkamers – een stuk meer dan we eerst betaalden.” Hiervoor woonden ze in het stadje Pantin, verderop in Seine-Saint-Denis, vertelt ze op straat. „Maar het is hier wel lekker rustig.” Krysinski zegt zich geen zorgen te maken: „Vanaf december zal het hier vol leven zijn.”
Kinderverzorgster Aïssé Cissé geniet nog van de rust in haar nieuwe woonomgeving maar verwacht dat er vanzelf meer bewoners zullen komen.
Foto Valentina Camu
De meeste woningen staan nog leeg in de gebouwen waar tijdens de Spelen internationale media gehuisvest waren.
Foto Valentina Camu
Meer groen, meer zwembaden
Er zijn meer aan de Spelen gelieerde veranderingen in le 93: metrolijnen zijn verlengd, loopbruggen gebouwd, fietspaden aangelegd. Verspreid over het volgebouwde departement is er 20 hectare groen bijgekomen. Zo is het stadspark Georges-Valbon uitgebreid met een door militair gebruik vervuild veld dat met olympisch geld is schoongemaakt. Op die plek, een voorheen met hekken omheind stuk niets, glijden nu tieners van een gloednieuwe tokkelbaan en ligt een vrouw op een houten bed te zonnen. Even verderop staat een brandschone eco-wc.
Sommige van deze veranderingen waren er wellicht ook zonder de Spelen gekomen: onder meer via het omvangrijke project Grand Paris wordt fors geïnvesteerd in Seine-Saint-Denis. „Al sinds de komst van het [bekende voetbalstadion] Stade de France in 1998 zijn we bezig het departement een nieuwe start te geven”, zegt voorzitter van het departement Stéphane Troussel in zijn werkkamer in de stad Bobigny. „Maar zonder Les Jeux hadden sommige ontwikkelingen jaren langer geduurd.”
De Spelen moesten natuurlijk ook een sportieve nalatenschap hebben. Daarom kwam in Bobigny een nieuw sportcomplex voor onder anderen gehandicapte mensen. Verspreid door het departement zijn elf stadions en zeven zwembaden vergroot of gebouwd, om de fysieke en mentale gezondheid van de bewoners én de zwemvaardigheid te verbeteren. De helft van de kinderen in Seine-Saint-Denis kan niet zwemmen als ze naar de brugklas gaan.
Lees ook
Het olympisch zwembad in Saint-Denis is er voor topsport en om meer kinderen te leren zwemmen
Het park Georges-Valbon in La Courneuve was een ‘fanzone’ tijdens de Spelen maar is nu een groene long in de wijk.
foto valentina camu
De groei van het aantal sportfaciliteiten in combinatie met door de Spelen aangejaagd enthousiasme voor sporten hebben effect: volgens Troussel kregen talloze sportclubs afgelopen jaar meer inschrijvingen, hoewel hij nog geen precieze cijfers heeft. Dit zien sportfederaties ook op nationaal niveau: na de Spelen schreven volgens onderzoeksinstituut INJEP 5 procent meer Fransen zich in bij een sportclub – vooral sporten waarbij de Franse olympiërs het goed deden zijn populair.
Maar op nationaal niveau en vooral in Seine-Saint-Denis geldt dat de groei voor veel sporten beperkt blijft omdat er te weinig plekken zijn bij clubs, zegt sportsocioloog Dominique Charrier van de Université Paris-Saclay, die onderzoek deed naar de sociale effecten van de Spelen van Parijs. „We kunnen helaas niet iedereen welkom heten”, erkent Troussel. Zo blijft de groei bij zwemclubs achter omdat Frankrijk en le 93 relatief weinig zwembaden telt, ondanks het succes van Olympiër Léon Marchand.
Verloedering in andere wijken
Zo strak en schoon als de opgefriste zwembaden, villages en vergrootte parken zijn, zo verloederd zien grote delen van het departement er nog uit. In de stadscentra volgen groezelige cafeetjes en fastfoodzaken elkaar op en ligt veel afval op straat. Sommige woninggevels worden met netten bij elkaar gehouden. Overal in het departement vind je de cités waar Seine-Saint-Denis om bekendstaat: wijken gevuld met grijze flats en sociale misère.
Voor inwoners van deze wijken voelt de olympische droom ver weg. Terwijl hij met wat vrienden hangt in een speeltuintje in het stadje Aubervilliers zegt middelbare scholier Brad (17) dat de Olympische Spelen voor hem „niks hebben veranderd”. „Ze hebben nieuwe trams laten rijden en de metro’s worden vaker schoongemaakt, maar dat verandert ons leven niet. Je komt hier nog steeds ratten tegen in het trappenhuis en er wordt nog steeds op straat gedeald.”
Hoewel Troussel met trots wijst op de 180.000 gratis kaartjes die zijn uitgegeven aan inwoners van het departement en de 350.000 mensen die de straat op gingen om de olympische vlam welkom te heten, is de olympische gekte grotendeels aan Brad en zijn vrienden voorbijgegaan. „Mijn zus heeft geprobeerd kaartjes te krijgen, maar dat lukte niet door een probleem met de website.” De scholier dacht dat „de sporters misschien een rondje door de wijken zouden doen”, maar het enige waaraan Brad merkte dat de Spelen plaatsvonden, was dat hij vaker werd gecontroleerd. „Soms wel drie keer op een dag.”
Jongeren in Aubervilliers zien dat niet alles is veranderd in hun wijk. ,,Er lopen nog steeds ratten”, zegt de 17-jarige Brad.
Foto Valentina Camu
Ze hebben nieuwe trams laten rijden en de metro’s worden vaker schoongemaakt, maar dat verandert ons leven niet
Brad – scholier uit Aubervilliers
De Spelen moesten ook economische voorspoed brengen in Seine-Saint-Denis. Maar vooraf al werd gevreesd voor het bekende olympische effect: een kleine piek tijdens het evenement die daarna niet beklijft. De piek was er, zegt Troussel: „Vierduizend inwoners van het departement konden aan het werk tijdens de Spelen: in hotels, restaurants, als schoonmaker.”
Lees ook
Waren de Spelen van Parijs de groenste ooit?
De hoop is dat met de komst van extra kantoren in onder meer het Village des Athlètes de economische activiteit groeit, maar tot dusver is daar weinig van te zien. De werkloosheidsgraad is zelfs iets toegenomen: 10,6 procent in het eerste kwartaal van 2025 tegenover 10,4 procent een jaar eerder. Het landelijke gemiddelde is 7,4 procent.
Intussen stegen de prijzen van woningen, wat Troussel en andere verantwoordelijken op de kritiek is komen te staan dat Seine-Saint-Denis gentrificeert – ten koste van armere mensen. De nieuwe bewoonster Aïssé Cissé zag haar vorige woonplaats Pantin veranderen: „Er zijn veel nieuwe appartementencomplexen gebouwd en vervallen huizen zijn opgeknapt, waarna er meer Parijzenaren kwamen.”
Foto’s Valentina Camu
Ook de gepensioneerde Pascale Louvet (66) ziet haar Aubervilliers veranderen, vertelt ze in haar appartementje met twee honden en vijf katten. „In een loods hierachter houden ze tegenwoordig technofeesten. Dan kruisen ‘s ochtends vroeg feestgangers in de gekste outfits gesluierde vrouwen onderweg naar hun werk.” Beide vrouwen vinden de ontwikkeling op zich positief. Cissé: „Er is meer diversiteit onder de bevolking gekomen.” Dit zegt ook Troussel, gevraagd naar de gentrificatiekritiek: „Ik geloof in mixité sociale en ik ben tegen ghetto’s – of die nou gevuld zijn met armen of rijken.”
Reputatie
Seine-Saint-Denis heeft geen bijzonder goed imago. Het departement staat vooral bekend om de aan armoede en drugscriminaliteit gelieerde problemen. Uit cijfers van het ministerie van Binnenlandse Zaken blijkt dat in het departement beduidend meer overvallen en geweldsincidenten plaatsvinden dan het nationaal gemiddelde; vorig jaar vonden er 44 moorden plaats. En elke Fransman herinnert zich de wekenlange, gewelddadige rellen die hier in 2005 uitbraken nadat twee tieners stierven bij een politieachtervolging.
Of de Spelen dit imago blijvend hebben verbeterd, is nu moeilijk te zeggen. Tijdens het evenement was er veel positieve media-aandacht voor le 93. Sportsocioloog Charrier zegt dat „iedereen heeft gezien dat Seine-Saint-Denis de wereld op een prachtige manier heeft uitgenodigd, zonder grote problemen”. Dat maakt volgens hem dat „de blik waarmee men [in Frankrijk] naar inwoners van het departement kijkt, transformeert: je kunt nu ook trots zijn om uit Seine-Saint-Denis te komen.”
Ook voorzitter Troussel hoort sinds de Spelen meer positieve geluiden over zijn departement. „Vooraf deden sommige politici alsof ‘wilden’ uit ons departement de Spelen zouden verpesten, maar tijdens het evenement waren die ineens muisstil.” Toch ziet hij die vooroordelen terugkeren. „De racisten en reactionairen gaan terug naar hun gebruikelijke discours, vooral als er een tragisch voorval plaatsvindt”, zegt hij doelend op veel voorkomende gebeurtenissen als steekpartijen. „Ze hebben in dit klimaat helaas de wind in de rug.”
Daarom poogt het departement met feestelijkheden ter ere van de eerste verjaardag van de Olympische Spelen het olympische sprookje te verlengen – in het uitgebreidde stadspark staat een reuzenrad en worden concerten georganiseerd. Sommige bewoners kijken in elk geval met trots terug op het mega-evenement. Zo zegt scholier Brad: „Wij hebben zelf niet zoveel aan de Spelen gehad, maar ik denk dat de toeristen wel een goed beeld van onze wijken hebben kregen. Daarom vind ik dat niet zo erg.”
Lees ook
Wat is vier jaar later de erfenis van de Spelen in Londen?
Tennisbaan bij appartementencomplex. Tijdens de Spelen verbleven ruim 14.000 sporters in Seine-Saint-Denis.
‘Ik kan niet met een gerust geweten instemmen met een cultuur van censuur, vooral niet als deze zich richt op kwetsbare gemeenschappen”, stelde de Amerikaanse kunstenaar Amy Sherald toen ze vernam dat bij een overzichtstentoonstelling American Sublime in de National Portrait Gallery (NPG) in Washington een probleem was ontstaan bij een van haar werken.
Sherald is vooral bekend vanwege haar portretkunst (ze werd in 2018 wereldberoemd met haar portret van Michelle Obama) maar ze schuwt de politieke actualiteit niet. Haar werk ‘Trans Forming Liberty’ is nu de steen des aanstoots. Op het schilderij is een transvrouw afgebeeld als het Vrijheidsbeeld. Om Donald Trump niet te provoceren, overweegt NPG het werk niet te tonen, aldus Sherald in The New York Times: „Institutionele angst, gevormd door een breder klimaat van politieke vijandigheid jegens translevens, speelde een rol bij de interne discussies rondom de expositie”.
In plaats van het werk zou een video getoond worden waarop te zien is dat het publiek naar het werk kijkt – American Sublime, vorig jaar al te zien in het San Francisco Museum of Modern Art en momenteel in het Whitney Museum of American Art in New York – waarbij het gaat om de reacties. Of deze video naast het werk of in plaats van het werk getoond zou worden, was nog niet duidelijk. Maar wel dat op de video ruimte zou worden geboden aan transfobe reacties, en dat was reden voor Sherald om er hoe dan ook niet mee akkoord te gaan.
Zuiveringen
Het is niet voor het eerst sinds het aantreden van Trump dat tentoonstellingen niet doorgaan. In dit geval gaat het om een kunstenaar die zelf besluit te stoppen omdat ze niet wil dat haar werk gebruikt wordt binnen de nieuwe ideologie die door de VS waart. Het Art Museum of the Americas in Washington kwam de smaak van Trump nog verder tegemoet toen het dit voorjaar besloot twee exposities van Andil Gosine in opdracht van het Witte Huis te cancelen omdat er foto’s over homoseksualiteit te zien zouden zijn.
Dat musea de oren laten hangen naar Trumps anti DEI-beleid, waarbij diversiteit, gelijkheid en inclusie verboden zijn, is een geldkwestie. Sinds zijn aantreden voor een tweede termijn is Trump veel meer bezig met culturele uitingen en onderwijs. Zo vaardigde hij een decreet uit over het zuiveren van cultuur waar ruimte was voor ‘on-Amerikaanse waarden’, waarbij kort gezegd alleen de klassieke witte traditie mag overblijven. Wie niet mee gaat in Trumps visie krijgt geen subsidie meer of dreigt diens baan te verliezen. Websites van musea of instituten over de Afro-Amerikaanse geschiedenis of gender werden daarom al ‘gezuiverd’.
De NPG is onderdeel van het Smithsonian, een federaal instituut dat bijna twintig – gratis toegankelijke – musea in Washington beheert. Het is grotendeels afhankelijk van overheidssubsidie. Over de Smithsonian zelf schreef Trump in zijn decreet dat het de „Amerikaanse grootsheid” moet tonen door de „verbeelding van jonge geesten te prikkelen, de rijkdom van de Amerikaanse geschiedenis en innovatie te eren en trots in de harten van alle Amerikanen te wekken”. Vicepresident J.D. Vance zit inmiddels in de Raad van Toezicht van het Smithsonian. Trump probeerde NPG directeur Kim Sajet te ontslaan vanwege haar „ongepaste” blik op de Amerikaanse cultuur. Dat kon niet, maar ze nam wel zelf ontslag om de financiële zekerheid van het Smithsonian niet in gevaar te brengen.
Melania Trump Center
Ook buiten musea worden er maatregelen genomen om Trump niet te veel dwars te zitten: de New Yorkse universiteit Colombia ging vorige week over tot een schikking met Trump van 200 miljoen dollar om op overheidssteun te kunnen blijven rekenen, en het beloofde antisemitisme hard aan te pakken. Eveneens werd vorige week bekend dat de Late Night Show van Stephen Colbert stopt op CBS. Hoewel de officiële reden zou zijn dat de show te duur is terwijl de kijkcijfers dalen, wordt er in brede kring vanuit gegaan dat dit te maken heeft met de fusie die Paramount (eigenaar van CBS) wil aangaan met een filmstudio, waarbij het toestemming van de overheid nodig heeft. Die toestemming kwam direct nadat was aangekondigd dat de show met Colbert, die Trump vaak en fel op de hak neemt, stopt. Eerder schikte CBS al met Trump over het 60 Minutes interview met oud vice-president Kamala Harris. Hoewel de eis van Trump nergens op gegrond was, werd er geschikt om grotere financiële schade te voorkomen.
Een andere factor is dat Trump zelf gezichtsbepalender wil zijn dan in zijn eerste termijn. Zo benoemde hij zichzelf tot voorzitter van het Kennedy Center of the Performing Arts. Vorige maand bezocht hij daar met zijn vrouw Melania Trump de musical Les Misérables. De ironie van het bezoek van juist deze president aan een musical die is gebaseerd over Victor Hugo’s roman over mededogen en medemenselijkheid, werd breed opgepikt, maar daardoor liet hij zich niet ontmoedigen. Om zijn invloed kracht bij te zetten, heeft hij voorgesteld de operazaal te dopen tot het First Lady Melania Trump Opera House. In het Huis van Afgevaardigden vinden de Republikeinen dat alvast een goed idee.
Lees ook
Lees ook: Met decreet over Smithsonian wil Trump Afro-Amerikaanse geschiedenis herschrijven. ‘Hij wil alles uitwissen wat met diversiteit te maken heeft’
Lees ook
Lees ook: Per decreet probeert Trump de Amerikaanse cultuur om te vormen
Hoe zou het met de speelsters van het Nederlands elftal zijn? Ze zijn nu al bijna twee weken thuis. Hoe zouden ze zondagavond naar de EK-finale kijken? Plaatsvervangend trots op teamgenoten uit de Engelse en Spaanse competities die wél een succesvol toernooi hebben gespeeld? Of overheerst nog altijd de teleurstelling? De beker pakken was ook hún ambitie.
Nemen ze het mislukte avontuur in Zwitserland vooral zichzelf kwalijk – te weinig strijdlust getoond? Of lag het aan Andries Jonker, de bondscoach die niet in staat is gebleken het team op het juiste moment te laten pieken? „We zijn geen wereldtop”, was zijn conclusie na de uitschakeling.
Er is nóg een mogelijkheid: dat de speelsters het échec van Oranje Nigel de Jong aanrekenen, technisch directeur van de KNVB. Die besloot eind vorig jaar te breken met Jonker. Na het toernooi.
De Jong heeft zich voor dat besluit nooit echt willen verantwoorden, net zo min als voor de onrust die het gaf. Ook in Zwitserland liet hij zich weinig zien. Interviewverzoeken werden afgewimpeld. Eenmaal trof ik hem bij een training van Oranje, in Thun. Hij nam niet plaats op de tribune, vol journalisten. Hij leunde tegen de reclameborden langs het veld. Zonnebril op het hoofd. Hij leek weinig geïnteresseerd in de hersteltraining na de zware nederlaag tegen Engeland. Zat veel op z’n telefoon te scrollen. Na drie kwartier kwam De Jong weer in beweging, gebaarde z’n chauffeur dat-ie weg wilde. Hij liep naar een zwarte dienstauto naast de spelersbus en stapte achterin. Want ja, zal De Jong denken, besturen doe je vanaf de achterbank.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2023/03/web-2303buitreinduitsland.jpg)
