N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Poëzieprijs In haar bundel Mythen en stoplichten zoekt Alara Adilow (35) „een nieuwe plek in de taal”, aldus de jury van de Vlaamse poëzieprijs, die haar poëziedebuut „fris en helder” noemt.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98365820-fee259.jpg)
Foto Bob Bronshoff
„Ik wring mijn hart uit”, schrijft Alara Adilow in de dichtbundel Mythen en stoplichten, die dinsdagavond in Antwerpen bekroond is met de Herman de Coninckprijs 2023. De 35-jarige debuterende Somalisch-Nederlandse dichteres wint daarmee de grootste poëzieprijs van Vlaanderen, ter waarde van 7.500 euro, met een bundel die „op een ongemakkelijke manier […] een nieuwe plek in de taal” zoekt, aldus de jury.
Die nieuwe plek is zwaarbevochten, want zich conformeren aan de taal die in de wereld gebruikt wordt, is voor de ik in Mythen en stoplichten niet mogelijk. Zij past niet binnen de normen en vindt hoogstens raakvlakken in het niet-alledaagse, het mythische – een tragische herkenning, want in mythen houden zich doorgaans monsters op, die buiten de orde vallen. Ze wordt tegengehouden door stoplichten, die symbolisch te lezen zijn als barrières die de wereld oplegt. Mythen en stoplichten is een identiteitszoektocht in de taal.
In het verhaal van deze ik-verteller klinken echo’s uit Adilows autobiografie: ze is van Somalische afkomst, migreerde naar Engeland, leerde vervolgens de Nederlandse taal en is tegenwoordig woonachtig in Antwerpen. „Ik ben mijn land kwijt in de taal van een ander”, luidt een regel in de bundel. Daarnaast is Adilow trans vrouw – een ervaring die haar, zo zei ze in interviews, inspireerde om te gaan dichten. En zo krijgt de buitenstaander, die ze op meerdere manieren was, gestalte in poëzie die smerig en pijnlijk is, die soms rechtdoorzee is en soms expres verwart, in taal die wil wringen, krabben en beuken.
Uit het genoemde uitgewrongen hart druppen „regen, donderwolken, syntax/ gebroken wetten, trage jazzmuziek”, zo staat in het titelgedicht van de bundel. Verlopen en morsig is het daar, in steden vol donkere steegjes, aan de rauwe zelfkant van de maatschappij die in de gedichten opgeroepen wordt. Het leven is een roes van drugs en seks: „Wanneer je een seksverslaving en een drugsverslaving hebt/ en je niet meer weet of je drugs neemt voor goeie seks/ of dat seks een bijproduct is van het drugsgebruik”.
Seks met de minister-president
Een bruusk, ongemakkelijk en enigszins grensoverschrijdend hoogtepunt uit de bundel, dat al in diverse recensies werd geroemd, is het gedicht waarin de ik-figuur, een trans vrouw, verhaalt van de seks die ze heeft met de Nederlandse minister-president. Aanvankelijk is ze daar dankbaar voor, „want hij heeft mooiwitbillen die zacht zijn en onschuld uitstralen”. Maar uiteindelijk is juist Rutte „extatisch en wil meer”: de machtsverhouding is omgedraaid. Het gedicht valt te lezen als kritiek op het establishment – gepersonifieerd in Rutte – dat genotzuchtig is en de minderbedeelde uitwoont, maar geen oog heeft voor de achterstelling van degene die niet tot de dominante, ‘normale’ groep hoort. Pas in de kunst, namelijk in dit gedicht dat de machthebber in zijn hemd zet, kan er wraak genomen worden.
„Ik vond in poëzie een wentelen uitdijend, een gevoel van ontspruiten”, is daarmee wel de hoopvolle conclusie van het titelgedicht. „Alsof ik een gewas was in taal. Alsof ik meer was dan een kist/ vol vertogen opgeborgen in een lichaam’. De jury van de Herman de Coninckprijs 2023 nomineerde naast Adilows bundel nog drie andere poëziedebuten – Plooi van Babeth Fonchie Fotchind, Oerhert van Astrid Haerens en oeverloos van Nisrine Mbarki – en ook de nieuwe bundels van eerder bekroonde dichters Iduna Paalman (Bewijs van bewaring) en Mustafa Stitou (Waar is het lam?). De taal van Adilow, die „fris, helder en nieuw” is, stak er volgens de jury bovenuit: „De dichter heeft duidelijk veel belangrijke dingen te vertellen en is nog lang niet klaar.”
