‘Ik denk dat Tjeerd de Groot de beste campagneleider voor de BBB is geweest’

Er zijn veel manieren om een tegenvallende verkiezingsuitslag goed te praten. „Het afgelopen jaar was niet fantastisch voor de VVD”, zegt Tweede Kamerlid en campagneleider Thierry Aartsen donderdagochtend in perscentrum Nieuwspoort. – de VVD levert in de Eerste Kamer twee zetels in volgens de exitpoll. „,Alle partijen hebben verloren, ons verlies is beperkt gebleven.”

De andere partijen die donderdagochtend verschijnen bij het campagneontbijt in Nieuwspoort hebben zo hun eigen uitleg. Grote winnaar BBB kwam niet opdagen, de aanwezige campagneleiders hebben bijna allemaal verloren. Dus regent het goedpraatverhalen.

Vroeger verloor D66 meestal veel meer bij coalitiedeelname, zegt Tweede Kamerlid Hanneke van der Werf (één zetel eraf in de exitpoll). „Nu zijn we stabiel. Of iets minder dan stabiel. We zijn niet ontevreden.” GroenLinks heeft bíjna het goede resultaat bij de vorige Statenverkiezingen geëvenaard, zegt Laura Vissenberg van GroenLinks. „Dit is een mooiere uitslag dan de peilingen lieten zien.”

Alleen Derk Boswijk trekt namens het CDA (min vier zetels) het boetekleed aan. „Dit is gewoon een waardeloze uitslag”, zegt hij. „En dat hebben we voor een groot deel aan onszelf te danken. In onze analyse is dat niet alleen stikstof, maar veel breder. Er zijn veel mensen in onze samenleving die zich niet meer vertegenwoordigd voelen door de Haagse politiek, in het bijzonder door het CDA.”

Lees ook: Zege voor BBB zet de verhoudingen in Den Haag op z’n kop, maar biedt het kabinet ook kansen

Niet dat hij de anderen wil sparen. Boswijk vond niet alle televisieoptredens van premier en VVD-leider Mark Rutte even geslaagd om de kiezer te bereiken. „Je ziet hem bij VI naast iemand met een helm met een dildo op zijn hoofd. Dan denk je: mensenkinderen, hier zijn ze toch niet met ons bezig.”

Tweestrijd

BBB, dat het volgens debatleider en RTL-presentator Fons Lambie „vertikte” om naar Den Haag te komen, is de grote winnaar, en dat behoeft uitleg. „De omgekeerde vlaggen waren niet alleen van idioten die asbest op de snelweg gooien”, zegt Boswijk.

Daarbij profiteerde BBB in zijn ogen van het gebrek aan perspectief dat het kabinet bood. „Veel mensen hebben het idee dat Den Haag niks meer kan, we zijn als overheid ons eigen grootste vijand.”

Al hebben ook andere politieke partijen een steentje bijgedragen, vervolgt hij. „Ik denk echt dat Tjeerd de Groot de beste campagneleider voor BBB is geweest.” Tjeerd de Groot, Tweede Kamerlid voor D66, zocht de afgelopen jaren vaak de confrontatie in het stikstofdossier. Eerst met het CDA, later met BBB. Hij pleitte in 2019 voor een halvering van de veestapel. Zo hard formuleert hij niet meer, maar in stikstofdebatten blijft hij de meest uitgesproken voorstander van sneller, desnoods dwingend, kabinetsoptreden.

Politiek talent

„Caroline van der Plas is een groot politiek talent”, zegt Hanneke van der Werf van D66 in reactie op de kritiek op de rol van De Groot: „Ze heeft het debat op stikstof op scherp heeft gezet.” Volgens haar moet de winst van BBB niet overschat worden: „Een meerderheid van de stemmers heeft vóór het stikstofbeleid gestemd.”

De VVD koos er in de campagne bewust voor BBB te mijden. In plaats daarvan richtte Rutte zijn pijlen op de ‘linkse wolk’, het blok van GroenLinks en PvdA. Dat moest de zuurstof van de tegenstanders op rechts, zoals BBB en JA21, wegnemen. De uitslag liet zien dat daarvan weinig terecht is gekomen.

Maar het hád veel erger kunnen zijn, zegt Aartsen. Hij wijst naar het dieptepunt van de asielcrisis, in oktober, toen de VVD het nog slechter deed in de peilingen en te maken kreeg met een opstand in de partij. „De Provinciale Staten zijn als een waarschuwingsschot van de kiezer.”

Spijt heeft hij niet van de bedachte tweestrijd met links. Met dat blok had de VVD de grootste ideologische verschillen, zegt hij. „BBB heeft als een stofzuiger stemmen weggehaald bij alle partijen, iedereen staat in het rood. Het offensief richting PvdA en GroenLinks heeft ons verlies beperkt.”

Gericht op de macht

Als Hanneke van der Werf zegt dat D66 geen last heeft gehad van de linkse wolk, schudt Esther-Mirjam Sent haar hoofd. Toch houdt Sent, partijvoorzitter van de PvdA, vol dat de twee linkse partijen niet van de dynamiek van zo’n tweestrijd hebben geprofiteerd. Dat vindt ook GroenLinkser Laura Vissenberg.

Lees ook: Ineens stopte de ‘tweestrijd’ van links tegen rechts, Kuiken wilde niet zeggen: Rutte moet weg

PvdA en GroenLinks blijven liever volhouden hoe blij ze met elkaar zijn, als een stel dat ongevraagd blijft vertellen hoe goed hun huwelijk is. Waren ze niet blij dat Rutte hen als tegenstander uitkoos? Nee, zeggen ze. Totdat Vissenberg even later begint over het doel van de samenwerking: „Een hoopvol alternatief bieden, inderdaad gericht op de macht.”

Het CDA, dat de zwaarste klappen kreeg van BBB, zal niet stil blijven, zegt Boswijk. „Wij zullen scherper aan de wind moeten gaan zeilen, ook binnen het kabinet. Je moet binnen het kabinet nu echt gaan leveren.” Maar een kabinetscrisis? Daar heeft niemand zin in, houden Aartsen, Van der Werf en Boswijk alle drie vol. Al was het maar omdat het linkse blok zich dan weer zal mengen in de strijd om de grootste te worden, grapt Thierry Aartsen. „Frans Timmermans weet dat hij voor de volgende verkiezingen in Nederland moet zijn.”