BBB boekt een verpletterende verkiezingszege

De BoerBurgerBeweging (BBB) heeft bij de Provinciale Statenverkiezingen een verpletterende overwinning behaald. Aan het einde van de verkiezingsavond was nog niet duidelijk wie de grootste wordt in de Eerste Kamer: BBB of de samenwerkende partijen GroenLinks en PvdA die een ‘links blok’ willen vormen in de senaat. Zowel BBB als het ‘linkse blok’ komt in de exitpoll uit op 15 zetels. In deze voorspelling, gebaseerd op enquêtes onder kiezers die net hun stem hebben uitgebracht, zit een foutmarge van één of twee zetels.

Vaststaat dat BBB in alle twaalf provincies vanuit het niets een historische overwinning boekt, vergelijkbaar met de zege van Forum van Democratie dat vier jaar geleden verrassend de grootste werd. Die winst is volledig in rook opgegaan: volgens de exitpoll houdt de partij van Thierry Baudet van de twaalf zetels die in 2019 werden behaald er maar twee over.

Lees ook: Wat betekent een grote BBB-overwinning voor de bestuurbaarheid van Nederland?

De overwinning van BBB werd al voorspeld in verschillende peilingen, maar viel hoger uit dan verwacht. In Overijssel haalde de partij volgens een provinciale exitpoll zelfs bijna een derde van de stemmen, waardoor de partij andere partijen ver achter zich laat. Ook in de polls voor Noord-Holland en Noord-Brabant wordt BBB de grootste, met respectievelijk 14,3 procent en bijna 20 procent.

Campagne

De overwinning van BBB zal grote gevolgen hebben voor de stikstofdoelen van het kabinet, waarvoor de provincies voor 1 juli met plannen moeten komen. Provinciale CDA- en VVD-bestuurders lieten al eerder weten niet te willen instemmen met de gedwongen onteigening van veehouders. Nu BBB overal in het land een machtspositie heeft veroverd, zal het verzet in de provincies tegen de maatregelen groeien. In een eerste reactie liet een euforische BBB-leider Caroline van der Plas doorschemeren opnieuw te willen onderhandelen over de stikstofplannen. „Ik sta open voor gesprekken voor iedereen.”

In de Eerste Kamer daarentegen vallen de gevolgen van de BBB-overwinning voor het kabinet waarschijnlijk mee, omdat het samenwerkingsverband van GroenLinks en PvdA lijkt af te stevenen op een kleine overwinning: in de exitpoll van Ipsos stijgt het ‘linkse blok’ van 14 naar 15 zetels. In de afgelopen twee jaar heeft het kabinet, dat al geen meerderheid had in de Senaat, vaak meerderheden kunnen vinden ‘over links’. Ondanks dat de vier coalitiepartijen allemaal verliezen (waarbij het CDA bijna wordt gehalveerd), blijft dit nog gewoon mogelijk. De VVD verliest twee zetels en komt uit op tien senatoren. Ondanks het feit dat voor kiezers regionale thema’s als stikstof en natuur of woningbouw voorop stonden, heeft de grootste regeringspartij de afgelopen weken campagne gevoerd met landelijke onderwerpen als de economie en belastingen.

Weinig politiek vuurwerk

Daarbij probeerden premier Mark Rutte en lijsttrekker Edith Schippers een tweestrijd te creëren met GroenLinks en de PvdA. Die strategie is mislukt, maar de VVD wist het verlies niettemin te beperken. Hetzelfde geldt voor D66 dat een zetel in de Eerste Kamer inlevert (en uitkomt op 6) en de ChristenUnie, die zakt van 4 naar 3. Het CDA kreeg echter opnieuw een zware nederlaag te incasseren. De aanhang van de christen-democraten werd bijna gehalveerd, waardoor de partij zakt naar 5 zetels. De zware nederlaag voor het CDA werd verwacht, maar dat gold niet voor de PVV, die in recente peilingen nog op forse winst stond, maar in de exitpoll van Ipsos een zetel inlevert. Nieuwkomers Volt en JA21 deden het goed en maken met respectievelijk 2 en 3 zetels hun intocht in de senaat. Ook de Partij voor de Dieren won licht en gaat van 3 naar 4 zetels.

Hoewel de gevestigde partijen voor weinig politiek vuurwerk zorgden tijdens de campagne konden de verkiezingen voor de Provinciale Staten op grote belangstelling van kiezers rekenen: met 61 procent was de opkomst de hoogste van de afgelopen dertig jaar. Partijleider Van der Plas zag een verband met de opkomst van BBB. „Normaal gesproken blijven mensen die geen vertrouwen hebben in de politiek thuis. Maar nu hebben die mensen hun stem laten horen.”