‘Bombarderen is goedkoper dan mensen helpen’

Alle nieuwsrubrieken en talkshows stonden maandag uitgebreid stil bij de herdenking van de terreuraanval van Hamas op Israël een jaar geleden. Terugblikken, reportages uit Israël over de nabestaanden en de families van de gijzelaars, maar ook verslagen van de demonstraties. Amsterdam had er twee. Op de Dam stonden de pro-Israël-demonstranten. Even verderop op het Damrak stonden de pro-Palestijnse demonstranten.

De inleidende beschietingen begonnen al op zondagochtend. In WNL op Zondag (NPO 1) onderschreef VVD-leider Dilan Yesilgöz de bewering dat „de NS antisemitisme faciliteert als ze dit soort demonstraties toestaan”. Het ging om pro-Palestijns protest in de stationshallen. De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema reageerde even later in Buitenhof (NPO 1). Ze beschuldigde Yesilgöz ervan de demonstraties bij voorbaat te criminaliseren en zo juist geweld uit te lokken. Op maandagochtend kwam Yesilgöz in Goedemorgen Nederland (NPO 1) erop terug. Bij nader inzien hield ze de NS toch niet verantwoordelijk voor antisemitisme.

En hoe ging het maandag in Amsterdam? Van het Jeugdjournaal, het Achtuurjournaal en RTL Nieuws werd je niet veel wijzer. Halsema had de pro-Palestijnse demonstranten laten oppakken omdat „het onrustig werd”, zo kregen we alleen te horen. Gelukkig bediende Nieuwsuur (NPO2) ons met een zeer bevredigend totaalpakket over ‘7 oktober’. In een reportage vanaf het Damrak stond de verslaggever er met zijn neus bovenop toen pro-Palestijnse demonstranten enkele passerende Israël-demonstranten van hun vlaggen trachtten te beroven, waarbij een van hen ten val kwam.

Het vlaggenincident vond plaats middenin een interview met de woordvoerder van de demonstranten. Die weigerde desgevraagd begrip op te brengen voor de rouw over de doden van 7 oktober. Geconfronteerd met een folder die op de betoging circuleerde, waarin de terreuraanval werd verheerlijkt, noemde ze die aanval „verzet”. Met zo’n woordvoerder heb je geen Yesilgöz meer nodig om de vredesbeweging in een kwaad daglicht te stellen.

De burgemeester schreef ’s ochtends op Instagram: „Rouwen om onschuldige slachtoffers is niet politiek, verdriet is niet politiek.” Mooie woorden waar verder niet naar werd geluisterd. Behalve door Eva Jinek. Als enige slaagde ze erin om het in haar talkshow zonder politiek over ‘7 oktober’ te hebben. De Palestijnse Salva vertelde over haar vader die vastzat in Gaza en naar Egypte was gevlucht. De Joodse Carola vertelde over haar nicht Noa die gijzelaar van Hamas was geweest. Aangrijpende verhalen. En belangrijk: een Joodse en een Palestijnse vrouw zaten naast elkaar aan tafel hun verdriet te delen. Nou ja, ze zeiden niets tegen elkaar. Maar toch.

Zelf president worden

PowNed bracht de korte documentaire 7 Oktober – Een jaar later (NPO 3). Ik had er aanvankelijk niet veel vertrouwen in. Hij was gemaakt door Reinout Zorge, bekend van reportages als CREEPY: Reinout bibbert in eng verlaten klooster vol activiteit! en BIZAR: Dierenbeul slaat kat dood tegen de stoep. Zijn verslag van twee weken rondreizen door Israël begon ook niet bemoedigend. In razend tempo vertelde Zorge dat hij op allerlei interessante plaatsen was geweest, maar hij liet daar vervolgens nauwelijks iets van zien. Ik dacht eerst dat het een soort teaser was: dat hij alvast kort aanstipte wat hij verderop zou uitwerken. Maar dat deed hij niet.

Later vertraagde hij gelukkig. Toen bleek dat hij wel degelijk waardevolle interviews had opgehaald, onder meer op de Westelijke Jordaanoever. Opvallend was een gesprek met een Palestijnse cafébezoeker die tegen de tweestatenoplossing was. Hij wilde namelijk één staat, het maakte hem niet uit hoe die zou gaan heten, zolang hij maar de mogelijkheid kreeg om president te worden. Hij pleitte anders gezegd voor het loslaten van de natiestaat Israël om deze om te vormen tot een land waarin alle ingezetenen gelijk behandeld zouden worden.

Delen

Mail de redactie

‘Samenhang”, zegt ze. „Het allerbelangrijkste. De samenhang gaat verloren.” Kiek, de hoofdpersoon in Mariken Heitmans nieuwe roman De mierenkaravaan, maakt zich zorgen over de meer-dan-menselijke wereld. Dat soorten verdwijnen is erg, maar er vallen daardoor ook gaten in het weefsel dat ons allemaal samenhoudt. Haar werk op haar biologische tuin repareert dat op een klein stukje land. Niet alleen het leven op het land is fragiel en afhankelijk van de omgeving. De samenhang staat ook op het spel in Kieks lichaam, ze blijkt MS te hebben.

Voor De mierenkaravaan las ik Disabled Ecologies, van Sunaura Taylor. Taylor schreef eerder over parallellen tussen de discriminatie van gehandicapte mensen en niet-menselijke dieren. In haar nieuwe boek onderzoekt ze de verhouding tussen ziek gemaakte lichamen en landschappen. Ze gaat terug naar Tuscon, Arizona, waar ze werd geboren. Het grondwater in de woestijn daar is vervuild door industrie en het leger. Omdat haar moeder het vervuilde water dronk toen ze zwanger was, werd Taylor gehandicapt geboren. De woestijn en zij zijn allebei ziek omdat het ecosysteem werd verstoord.

Wie ziek is wil de samenhang begrijpen. In de lange herhaaldagen waarin ik weinig kon doen door long covid dacht ik steeds aan de andere dieren. Er zijn veel verbindingen en parallellen tussen dieren in de vee-industrie en mensen met een PAIS (Post Acuut Infectieus Syndroom), zoals long covid. Corona en Q-koorts zijn zoönosen die wereldwijd zullen toenemen doordat mensen andere dieren als bezit beschouwen en verhandelen, in te grote groepen bij elkaar houden, en beroven van manieren om zichzelf te genezen. De ervaring van long covid deed me steeds aan die van de dieren in de vee-industrie denken, in de gevangenschap, het lichamelijke lijden, de uitzichtloosheid. En net als de niet-menselijke dieren zijn PAIS-patiënten nauwelijks in staat voor zichzelf op te komen, en worden ze niet serieus genomen door degenen die de macht hebben om besluiten te nemen.

Veel zieken zijn onzichtbaar. In een systeem waarin prestaties, geld en leuke filmpjes op internet tellen, delven de zachte stemmen het onderspit. De door mensen ziek gemaakte dieren in de vee-industrie – kalfjes met bloedarmoede, varkens met luchtwegproblemen, plofkippen die niet kunnen staan – worden verborgen gehouden om zoveel mogelijk aan ze te verdienen. Dat het landschap ziek is kunnen we ook nauwelijks waarnemen. We zien het weefsel alleen rafelen als we de tijd nemen om het land te leren lezen, zoals Kiek in haar tuin. En dan nog – de schaal waarop het misgaat is te groot, het instorten van ecosystemen duurt te lang. Een ziek lichaam begrijpen we, dat takelt af in een tijd die de onze is.

Taylor schrijft dat helen van lichamen en landschappen vaak niet mogelijk is. Terwijl er wel steeds meer land ziek zal worden door de klimaat- en biodiversiteitscrisis, en er dus steeds meer zieke levende wezens komen. Daarom hebben we nieuwe vormen van zorg nodig. Zoals ze in toevluchtsoorden voor dieren nieuwe medische behandelingen ontwikkelen omdat de gehandicapt gefokte dieren daar veel langer leven dan de bedoeling is en kwalen krijgen waar geen medicijnen voor zijn. Of zoals mensen die door hun ziekte naast het leven zijn geplaatst zich verenigen en de waarde tonen van andere manieren van bestaan, die niet productief of efficiënt zijn. Of zoals biologische tuinders zich op kleine schaal verzetten tegen de monocultuur.

En mensen moeten ophouden anderen ziek te maken. De andere dieren, in de industrie en laboratoria, de andere mensen door het vervuilen en vernielen van ecosystemen, die ecosystemen zelf. Misschien ontstaat er dan een nieuwe samenhang.

Eva Meijer is schrijver en filosoof. Ze schrijft om de week een column.

Delen

Mail de redactie

Aan wie denk je bij ‘liegende politici’? „Trump”, zegt Caroline van der Plas van BBB, dinsdag in een gang van de Tweede Kamer. „Als ik hem hoor zeggen dat immigranten katten en honden eten, denk ik: waar ben je in godsnaam mee bezig. Of dat Kamala Harris geestelijk gestoord is.”

In New York, op vrijdagmiddag 27 september, zijn Trump en de Oekraïense president Zelensky op weg naar hun afspraak in de Trump Tower. Het verkeer wordt stilgelegd, toeristen maken foto’s van een stoet gepantserde, geblindeerde auto’s en een ambulance. In een boekhandel op Lexington Avenue zie ik die middag On Lying and Politics liggen, van de Duits-Amerikaanse filosoof Hannah Ahrendt. Ze beschrijft hoe er in dictaturen altijd wordt gelogen en laat zien hoe leugens ook democratieën onderuit halen. Het is van begin jaren zeventig en het komt vast door Trump dat het nu zo prominent te koop ligt: naast de kassa.

In Den Haag, merk ik als ik rondvraag, denken politici bij ‘liegen in de politiek’ ook bijna altijd meteen aan Donald Trump. Al noemt Stephan van Baarle van Denk als eerste Mark Rutte en daarna de Israëlische premier Benjamin Netanyahu. In een debat over visserij, donderdagmiddag, appt Laura Bromet van GroenLinks-PvdA: „Cor Pierik.” Pierik, Tweede Kamerlid van BBB, heeft volgens Bromet gelogen over de Suzuki-vlieg en het misbruik van landbouwgif in de kerstenteelt. Al denkt ze wel dat hij misschien zegt wat hij heeft gehoord van „mensen die hij vertrouwt”. „Onzin doorvertellen, dat gebeurt hier aan de lopende band.”

Iets níet vertellen, vinden de Haagse politici die ik ernaar vraag, is geen liegen. Maar verder? Marieke Koekkoek van Volt zegt dat ze in debatten weleens heeft „gebluft” met cijfers. „Ik heb mijn medewerker meteen daarna gevraagd of het klopte. Dat was zo.” Volgens Nicolien van Vroonhoven van NSC zijn er „allemaal gradaties”. „Ik vind spinnen al naar, ook omdat ik het zelf niet kan: de waarheid zo verdraaien dat die jou gunstig gezind is.” Ze weet nog, zegt ze, hoe hard het aankwam bij Wouter Bos van de PvdA toen CDA-leider Jan Peter Balkenende in 2006 tegen hem zei: u draait en u bent niet eerlijk. Van Vroonhoven was in die tijd nog Tweede Kamerlid van het CDA. „Liegen”, zegt ze, „is voor een politicus het allerergste dat je naar je hoofd geslingerd kunt krijgen.”

En dus wil zij niet zeggen aan wie ze denkt bij ‘liegen in de politiek’. Trump? Ze aarzelt „Ik vind het lastig te beoordelen of hij zelf gelooft in wat hij zegt. Maar ik denk dat je kunt zeggen dat hij feitenvrij debatteert.”

Op de roltrap van de Tweede Kamer zegt PVV’er Barry Madlener, minister van Infrastructuur en Waterstaat, dat hij zoiets nooit zal zeggen over Trump. Sterker nog: Madlener denkt zelf ook dat er immigranten zijn die honden en katten eten. „Maar als Trump zegt dat álle immigranten dat doen, is hij ongenuanceerd.”

Delen

Mail de redactie