N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
Machocultuur Liever one of the guys, dan dat je het feestje bederft – dat was lang de norm in het door mannen gedomineerde Hilversum. De diversiteit is toegenomen, maar de onthullingen over wangedrag bij NOS Sport bewijzen dat die verandering nog niet overal is doorgedrongen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98018389-0c8588.jpg)
Foto ANP/Sander Koning
Als Dione de Graaff, presentatrice bij NOS Sport, in de zomer van 2022 in talkshow Op1 gevraagd wordt hoe zij, werkzaam in een ‘mannenwereld’, tegen grensoverschrijdend gedrag aankijkt, antwoordt ze: „Als ik nu terugdenk aan twintig jaar geleden, dan heb ik echt wel om grappen gelachen die helemaal niet zo grappig waren, die ik op dat moment ook helemaal niet zo grappig vond, maar waarvan ik dacht: ik lach maar een beetje mee. Ook als het mijzelf betrof, lachte ik hard. ‘Kijk mij eens ontzettend cool zijn in deze wereld, het maakt mij allemaal niks uit.’”
De Graaff, aangeschoven om te praten over de Tour de France, werkt al sinds een stage in 1995 bij NOS Sport. Ze was toen 26. Het gesprek in Op1 gaat over grensoverschrijdend gedrag omdat de ministers Dijkgraaf (OCW, D66) en Van Gennip (SZW, CDA), beiden aan tafel, die week een ‘actieplan’ hebben gepresenteerd. In de nasleep van de onthullingen over seksueel wangedrag bij The Voice of Holland, werd hen opgedragen te onderzoeken hoe het is gesteld met de mores in Nederland en wat er nodig is voor een cultuurverandering. De Graaff merkt deze zomer op dat zij „er nu wel klaar mee is”, met dat meelachen. „Ik durf nu te zeggen: dit kan niet. Dit vind ik niet leuk. En ik durf het voor anderen op te nemen.”
Olifantenhuid
Hoe noodzakelijk die overlevingsstrategie – meelachen, negeren – de voorbije jaren is geweest voor vrouwen op de NOS Sport-redactie, bleek dit weekend uit onderzoek van de Volkskrant. De krant sprak de afgelopen maanden met 32 werknemers en voormalig werknemers, en tekende een beeld op van een onveilig werkklimaat, met name voor vrouwen en medewerkers met een migratieachtergrond. Bij een vertrouwenspersoon kwamen in diezelfde periode tientallen meldingen binnen van „pestgedrag, seksuele intimatie, discriminatie, verbale agressie en integriteitsvraagstukken”. Zondag maakte de hoofdredactie van NOS Sport bekend per direct terug te treden.
In de Volkskrant wordt beschreven hoe vrouwen met name aan het begin van hun carrière bij NOS Sport niet voor vol worden aangezien of zelfs worden geïntimideerd. De enige oplossing is bepaalde collega’s ontwijken, ermee om leren gaan, een olifantenhuid ontwikkelen, of, zoals De Graaff in Op1 beschreef, meegaan in het gedrag. „Misschien is dat de enige manier om je staande te houden”, zegt een medewerker tegen de Volkskrant, „maar zo blijft de cultuur wel in stand.”
„Liever one of the guys, dan dat je het feestje bederft”, zei presentatrice Hanneke Groenteman deze zomer in NRC. Ook zij beschreef in een gesprek over grensoverschrijdend gedrag hoe lastig het was om je als vrouw uit te spreken, in de tijd dat Hilversumse redacties nog voornamelijk uit mannen bestonden. Bij haar radioprogramma voor vrouwen, Hoor haar, waren ze in de jaren zeventig gelukkig „een clubje”, vertelt Groenteman. „Maar hoe die sportjongens ons benaderden… Dan hadden we een hele ernstige serie over abortusklinieken gemaakt, en kwamen zij: ‘En? Weer lekker gelachen?’ Je lachte dan maar een beetje mee.” Waarom? Groenteman: „Je maakte jezelf impopulair als je je uitsprak.” En dat hielp je niet in je carrière.
Verandering
Hilversum werd ondertussen een stuk diverser. Er werken nu meer vrouwen, meer mensen van kleur. Maar op de NOS Sport-redactie bleef het gemiddelde aantal vrouwen jarenlang rond de 20 procent schommelen, op een redactie van zo’n 170 mensen. Wangedrag aankaarten bij de hoofdredactie had bovendien geen zin, bleek de afgelopen jaren meermaals. Belangrijke kopstukken werd de hand boven het hoofd gehouden. Zo schreef wielerjournalist Marijn de Vries vrijdag in een column in NRC hoe zij te maken kreeg met grensoverschrijdend gedrag bij NOS Sport-programma De Avondetappe en dat aankaartte, maar het jaar daarop zelf niet meer welkom was. De NOS heeft inmiddels gemeld dat er in 2016 onvoldoende aandacht is besteed aan wat De Vries heeft ervaren.
Uiteindelijk waren het de onthullingen over seksueel wangedrag bij The Voice of Holland van televisieprogramma BOOS, en meer recent die over grensoverschrijdend gedrag bij De Wereld Draait Door (eveneens de Volkskrant), die ervoor zorgden dat er op de redactie van NOS Sport veel oud zeer kwam bovendrijven. Dat was de aanleiding voor de hoofdredactie om een externe vertrouwenspersoon een inventaris te laten maken. Al dat oude zeer werd bovendien ingehaald door de tijd. „Zes jaar geleden werden vrouwen met zulke verhalen zelden serieus genomen”, schreef Marijn de Vries in NRC. „Je verbeeldt je van alles. Jij bent degene die gek is.” Ze was natuurlijk niet gek. Maar voor dat besef waren al die ándere verhalen van grensoverschrijdend gedrag wel nodig.
Zowel Groenteman als De Graaff merkten deze zomer op dat er een verandering voelbaar is in Hilversum: je uitspreken, iets niet pikken, wordt steeds vaker wél geaccepteerd. De Graaff in Op1: „Dat wordt ook wel, is mijn ervaring, vrij snel opgepikt nu. Dan zie je mensen kijken: ‘Oei.’”
