Het is een fors bedrag aan startkapitaal, voor een klein groepje mensen dat werkt aan een AI-gestuurde klimaattechnologie die nog in de kinderschoenen staat. CuspAI, een Brits-Nederlandse start-up die kunstmatige intelligentie wil inzetten om materialen te ontwikkelen om efficiënt CO2 af te vangen, haalt 30 miljoen dollar (28 miljoen euro) op van investeerders, zo maakte het bedrijf dinsdag bekend.
CuspAI is opgericht door de Nederlandse hoogleraar Max Welling, computerwetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam en een expert op het gebied van AI. Het bedrijf wil met behulp van AI materialen vinden – én nieuw ontwikkelen – waaraan eenmaal uitgestoten CO2 zich goed vasthecht. De uitstoot kan direct bij een schoorsteen worden afgevangen, of in de atmosfeer. Het broeikasgas kan later dan worden opgeslagen. Medeoprichter is Chad Edwards, Brits chemicus en zakelijk topman van het in Cambridge gevestigde bedrijf.
Het afvangen en opslaan van CO2 wordt nog maar mondjesmaat toegepast, maar is een belangrijke industrie in wording. Om CO2 af te vangen zijn materialen nodig die goed „ademen”, zegt Welling aan de telefoon. Bij een bepaalde druk en temperatuur „kleeft” de CO2 eraan vast, bij een andere druk en temperatuur laat de CO2 weer los. Voor dit proces is veel energie nodig. „De efficiëntie kan nog sterk vergroot worden”, aldus de wetenschapper.
CuspAI wil een „platform” met data bouwen op basis waarvan materialen kunnen worden „geoptimaliseerd”. „Wat AI kan doen is hele nieuwe moleculen genereren, een vorm van generatieve AI”, zegt Welling. De onderzoeksafdeling van het bedrijf wordt gevestigd in Amsterdam, op de onderzoekscampus Science Park van de UvA.
Meta
„We beginnen met twaalf à vijftien mensen, het eerste jaar willen we groeien naar zo’n twintig mensen, en daarna door naar veertig”, aldus de hoogleraar, die eerder werkte voor de onderzoeksafdeling van Microsoft. Geoffrey Hinton, een Brits-Canadese computerwetenschapper die wel de ‘Godfather van AI’ wordt genoemd, wordt adviseur van het bedrijf. Hinton, bij wie Welling in het verleden studeerde, stapte vorig jaar onverwachts op bij Google, omdat hij zich grote zorgen maakt over de gevaren van AI zoals ze door grote techbedrijven wordt ontwikkeld.
Lees ook
Pionier Geoffrey Hinton verlaat Google om vrijuit te kunnen spreken over risico’s AI
Welling en Hinton zeggen hun AI-kennis te willen inzetten om een bijdrage te leveren aan de oplossing van het klimaatprobleem. Welling stelt dat de AI-gestuurde zoektocht naar efficiënte materialen ook kan helpen bij de productie van waterstof en van batterijen.
CuspAI gaat samenwerken met de AI-onderzoeksafdeling van techreus Meta, dat in een verklaring zegt dat de wereld „snelle vooruitgang nodig heeft” op het gebied van CO2-afvang.
De investeerders vonden CuspAI via Edwards’ netwerk, vertelt Welling. De belangrijkste geldschieter is Hoxton Ventures, een in Londen gevestigde durfinvesteerder. Meerdere Britse en Amerikaanse durfinvesteerders tekenden in op de investeringsronde.
Nu hield het bordje met de tekst ‘hier werken we aan uw terugkeer’ dat minister Marjolein in AZC’s wil plaatsen ons weer bezig. De PVV stijgt in de peilingen, de PVV-bewindslieden zijn het populairst en Marjolein Faber is de populairste. Ze slaat qua beleid nog geen deuk in een pakje boter, maar haar intenties zijn voor een groot deel van het kiesvee al genoeg. Met ‘hard’ en ‘meedogenloos’ is de kinderhand snel gevuld. Dit hadden ze besteld. Minister Marjolein slaat aan de lopende band sterke taal uit. De achterban weet: er ligt een zweep op de plank, ze mag hem niet pakken en gebruiken, maar op de dag dat het kan en mag zal ze ermee ranselen. Dan is het gegil tot ver over de Alpen te horen. Eindelijk iemand die zich niet beter voordoet dan ze is. Geen enkel vluchtverhaal is voor haar geloofwaardig genoeg, haar handen zijn gebonden, maar wat ze kan doen doet ze.
‘Hier werken we aan uw terugkeer.’
Goede waarschuwingsborden zouden ook zijn: ‘Het is hier niet gezellig’ of ‘We gaan er in Nederland geen feest van maken’.
Ze dacht dat ze het idee in Denemarken had opgedaan terwijl het daar niet bestaat. Een van haar ambtenaren zei: ‘Het bestaat alleen in haar hoofd’.
Ja, dan bestaat het dus toch.
Mijn bovenbuurvrouw in de Pijp had een bordje aan de deur hangen. De kop van een herdershond met daaronder de tekst: ‘Hier waak ik.’
Ze had geen herdershond, dat gaat niet op driehoog, en ik weet niet of het een inbreker heeft tegengehouden, maar het gaf haar het gevoel dat ze in ieder geval iets deed tegen de criminaliteit.
Het gaat in de nieuwe politiek niet meer om oplossingen of beleid, voor een intentie op een bord gaan de handen al op elkaar.
Na haar legendarische uitspraak ‘mijn tweet klopt’ kwam minister Marjolein deze week ook met: ‘Ik ben beleid.’
Flikker een overdreven dosis zelfvertrouwen in een ketel en voeg daar slecht zelfinzicht, waanideeën, geen kennis van democratische processen, daadkracht – waarmee wordt bedoeld dat ze niet naar anderen luistert – en een hele pot duidelijkheid aan toe, roer dat een aantal weken met een houten stok en je hebt het recept voor stijgende peilingen. Drink er te veel van en je bent en praat ook als een minister Marjolein, zeker als je het er met veel daadkracht uitstoot.
‘Ik heb wel lekker gekookt.’
‘Mijn schilderij is mooi.’
‘Mijn boek is goed geschreven.’
‘Mijn hond luistert.’
‘Ik ruik lekker.’
Marcel van Roosmalen schrijft op maandag en donderdag een column
Het Israëlische leger heeft inwoners van delen van Noord-Gaza het afgelopen weekend opnieuw bevolen om te vertrekken. Ook hebben Israëlische tanks het verstedelijkte vluchtelingenkamp Jabalia omsingeld. Op zaterdag gaf het leger een evacuatiebevel voor delen van het Nuseirat vluchtelingenkamp, in de centrale Gazastrook.
Op flyers die het Israëlische leger boven het noorden van Gaza heeft gedropt, gedeeld door de Palestijnse mensenrechtenorganisatie Al Mezan, wordt een „nieuwe fase” van de oorlog aangekondigd, met een kaart van een „evacuatieplan”. Bewoners wordt opgedragen te vertrekken uit het noorden via de centrale Salah al-Din en al-Rashid wegen.
Een Palestijn bekijkt zondag in Jabalia een flyer die door het Israëlische leger is gedropt in het noorden van Gaza, met een bevel om het gebied te verlaten. Foto Omar Al-Qattaa / AFP
„Ik ben samen met mijn twee zoons in Jabalia gebleven en zal nergens heen gaan”, zei Mohammad Ibrahim (36) uit Jabalia tegen nieuwszender CNN. „Er is geen veilige plek in Gaza en de dood is hier of daar hetzelfde.” Bij een luchtaanval op Jabalia werden zondag zeventien mensen gedood, onder wie negen kinderen.
Het Israëlische leger zegt dat de nieuwe invallen bedoeld zijn om Hamas uit te schakelen in het noorden. De groep heeft zich daar volgens het leger gehergroepeerd. Bij iedere luchtaanval beweert het leger bovendien Hamas-leden of wapenopslagplaatsen te hebben geraakt. Hamas en Islamitische Jihad maakten op Telegram bekend gedurende de hernieuwde Israëlische aanvallen op Noord-Gaza militaire doelen te hebben geraakt.
Er is geen veilige plek in Gaza en de dood is hier of daar hetzelfde
Op 13 oktober vorig jaar kregen de circa één miljoen inwoners in het noorden van Gaza al een ‘evacuatiebevel’ van het Israëlische leger, wat feitelijk neerkwam op gedwongen ontheemding. De meesten zijn sindsdien naar zuidelijke plaatsen in Gaza gevlucht, en na het Israëlische grondoffensief in het zuidelijke Rafah afgelopen mei, opnieuw naar de centrale Gazastrook. Er verblijven naar schatting nog 300.000 mensen in het grotendeels verwoeste noorden van Gaza.
Netzarim corridor
De Gazastrook is door het Israëlische leger in tweeën gesplitst door de ‘Netzarim corridor’, die van West naar Oost loopt. Onder Israëlische leiders is een plan bediscussieerd van oud-generaal Giora Eiland voor de militaire bezetting van het gehele gebied ten noorden van deze corridor. De bevolking zou volgens dit plan worden opgedragen om te vertrekken, of verhongeren door een volledige blokkade van het gebied.
Daarnaast hebben verschillende Israëlische politici en academici zich de afgelopen weken uitgesproken voor het verwijderen van de bevolking uit Noord-Gaza. Rechtse politici en kolonistenbewegingen in Israël roepen bovendien op tot de vestiging van nieuwe illegale nederzettingen in Gaza.
Een konvooi van Israëlische pantservoertuigen rijdt zondag in zuidelijk Israël richting de Gazastrook. Het Israëlische leger zegt dat nieuwe invallen bedoeld zijn om Hamas uit te schakelen in het noorden van Gaza. Foto Abir Sultan / EPA
De vraag is of het nieuwe grondoffensief in Noord-Gaza dit weekend wijst op uitvoering van dat plan. Naast internationale veroordeling riskeert het Israëlische leger met een hernieuwde invasie van Noord-Gaza en luchtaanvallen de dood van gijzelaars. Er zitten nog 97 gijzelaars in Gaza, van wie ongeveer een derde dood is verklaard.
Ook zal het mogelijk een reactie oproepen van Hezbollah in Libanon, dat zijn aanvallen het afgelopen jaar consequent heeft verbonden aan een staakt-het-vuren in Gaza. Hoewel er voor de oorlog in Libanon veel steun bestaat in Israël, is de publieke onvrede over de Gaza-oorlog gegroeid, met name vanwege het uitblijven van de terugkeer van de gijzelaars in Gaza.
Luchtaanval op moskee
Terwijl de aandacht de afgelopen weken is verschoven naar de oorlog die Israël voert in Libanon, gingen ook de bombardementen op Gaza door. Behalve in het noorden, waren ook op andere plaatsen in de Gazastrook afgelopen weekend luchtaanvallen. Bij bombardementen op een school en een moskee, vlakbij het al-Aqsa-ziekenhuis in Deir al-Balah, in de centrale Gazastrook, zijn volgens de lokale autoriteiten 26 mensen gedood en 93 gewond geraakt.
„Dit is een bloedbad in elke betekenis van het woord”, zei een ooggetuige bij de moskee, op videobeelden van Al Jazeera. „Het Israëlische leger voert een doelgerichte aanval uit op een moskee, bovenop de hoofden van de ontheemden die zich binnen bevinden.” Bij de luchtaanvallen op het noorden van Gaza werd afgelopen zondag ook opnieuw een journalist gedood: de freelance televisiejournalist Hassan Hamad kwam om bij een bombardement op zijn huis. In Gaza zijn volgens het Palestijnse ministerie van Gezondheid inmiddels bijna 42.000 mensen gedood.
Lees ook
‘Ieder huis heeft een verhaal’: herdenken en zwijgen in het zuiden van Israël
Het inschieten ging goed. Drie uit vier, waaronder een harde knal in de kruising. Feyenoord-spits Ayase Ueda doet het met beide benen, wat hem onvoorspelbaar maakt. Net voor hij richting de kleedkamer gaat, om zich klaar te maken voor het thuisduel tegen FC Twente, blijft de Japanner als enige even staan bij de zijlijn. Hij roept een staflid bij zich en springt een paar keer stevig tegen zijn schouders aan – zo bereidt Ueda zich voor op duels.
Een Japanse vlag hangt achter het doel, bij de harde kern van Feyenoord. Die steun kan niet los worden gezien van Ueda’s promotie tot basisspeler, nu eerste spits Santiago Giménez minimaal tot aan de winterstop is uitgeschakeld met een blessure. Na een jaar als reserve, moet deze maanden blijken hoe waardevol Ueda (26) daadwerkelijk is.
Hoge verwachtingen
De verwachtingen waren hoog, toen hij augustus vorig jaar werd gepresenteerd in de Kuip. Hij kreeg het predicaat ‘recordaankoop’, nadat hij voor zo’n tien miljoen euro – acht miljoen vast, plus twee miljoen aan mogelijke bonussen – overkwam van Cercle Brugge. Het tekende de veranderde status van Feyenoord, dat jarenlang een zwakke financiële positie had. Nu haalde de club met hem alvast een opvolger voor het geval Giménez zou vertrekken.
In zijn eerste jaar had Ueda het moeilijk, iets wat hij ook door liet schemeren in gesprekken met Japanse journalisten. „Het team speelt op een niveau dat ik nog nooit eerder heb meegemaakt, ik heb veel dingen om aan te werken”, zei hij eind vorig seizoen tegen de Japanse verslaggever Nicole Furuya, die een transcript van dat gesprek aan NRC stuurde. Ueda verschijnt weinig in de media omdat hij beperkt Engels spreekt – bij de club vertaalt fysiotherapeut Takahiro Nakada voor hem.
Bij zijn invalbeurten vorig seizoen, miste hij zichtbaar handelingssnelheid en technische finesse. Wat wel opviel, was zijn enorme sprongkracht. Een enkele keer was hij belangrijk – uit tegen sc Heerenveen maakte hij kort voor tijd de winnende. Maar het was te weinig om het Giménez, die een vormcrisis had, lastig te maken als aanvalsleider.
Ueda moest wennen aan die reserverol. Bij de Japanse topclub Kashima Antlers was hij jarenlang basisspeler, net als bij Cercle Brugge in het seizoen 2022-2023. Hij was altijd „nodig” bij de clubs waar hij speelde, zei Ueda in mei tegen Furuya. „Het was een uitdaging voor me om in een omgeving te komen waar ik niet altijd speelde.”
Het team speelt op een niveau dat ik nog nooit eerder heb meegemaakt, ik heb veel dingen om aan te werken
Afgelopen zomer leek Giménez een transfer te maken – waardoor Ueda zou doorschuiven naar eerste spits. Maar de Mexicaan bleef, een tegenvaller voor Ueda. „Ik denk dat hij vorig seizoen bij vlagen heeft laten zien dat hij echt wel wat kan”, zei Feyenoord-directeur Dennis te Kloese begin september over de Japanse international. „Het is nu niet makkelijk voor hem, ook omdat hij verwacht had dat hij nu het vertrouwen zou hebben.”
Dat was kort voor Gimenéz op een brancard van het veld werd gedragen – half september tegen NAC. Ueda viel in en scoorde direct: de belangrijkste remedie voor een spits die zoekt naar ritme en vorm. Maar ‘los’ is hij nog niet. Een week later tegen NEC miste hij enkele kansen en afgelopen woensdag in de Champions League tegen Girona werd een matig ingeschoten strafschop van hem gestopt.
Belangrijk aanspeelpunt
Zondag tegen FC Twente, begint Ueda ook moeizaam. Coach Brian Priske ziet in hem een belangrijk aanspeelpunt. Met directe passes vanuit de verdediging, wordt hij veel gezocht. Met het idee dat Feyenoord vanuit daar verder kan bouwen aan een aanval. Maar in de eerste helft gaat dat meerdere keren fout.
Na twaalf minuten speelt rechtsback Jordan Lotomba een lange bal op Ueda. Die staat rond de middenlijn, met zijn rug naar het doel van FC Twente. Hij buigt door zijn knieën, bijna gehurkt, en lijkt de bal klaar te willen leggen voor een opkomende middenvelder. Maar er loopt niemand mee op. Dus: simpel balverlies. Het laat zien dat Ueda nog moeite heeft met zijn oriëntatie.
Zeven minuten later gaat het opnieuw mis, bij een inspeelpass van centrale verdediger Thomas Beelen: Ueda neemt aan, maar raakt de bal kwijt als Youri Regeer en Max Bruns druk op hem zetten. Kort erop, bij een vergelijkbare situatie, is het bijna fataal. Het lukt Ueda niet om een pass van Beelen te controleren, Bruns onderschept makkelijk, waarna FC Twente via Daan Rots een enorme kans op de openingsgoal mist.
Zo lukt er in het eerste deel bijna niks bij Ueda. Maar dan, opeens, in de 28ste minuut doet hij iets waardoor de wedstrijd kantelt. Feyenoord zoekt de opening in de stugge defensie van FC Twente. Ongeduld is te horen op de tribunes, waarom versnelt Feyenoord niet?
Beelen zet op, Ueda komt uit de dekking, beweegt ‘in’ de bal. Hij combineert met middenvelder Hwang In-beom, die opent op de opkomende linksback Hugo Bueno. Als die een gevoelige voorzet geeft, loopt Ueda slim weg en kiest positie bij de tweede paal. Daar maakt hij de 1-0 met een „geweldige kopstoot”, zoals stadionspeaker en voormalig kopspecialist Peter Houtman het omschrijft.
‘Ups en downs’
Als Hwang even later 2-0 heeft gemaakt, schiet Ueda bij een grote kans wild en hoog over. Ook dat is Ueda: wisselvallig, alles of niets. „Het was een optreden met ups en downs”, zegt Priske. „Het is een kwestie van vertrouwen voor Ayase. Hij stond er vaak naast, hij heeft misschien niet dat gevoel. Er ligt veel druk op zijn schouders.”
Als Ueda eenmaal scoort, heeft hij de neiging dat te blijven doen, zegt Toru Nakata, een Japanse journalist die werkzaam is in Nederland en de spits al langer volgt. In het begin maakte hij bij Cercle Brugge ook weinig goals. Net als in de eerste jaren bij de Japanse nationale ploeg. „Toen kreeg hij ook kritiek.” Inmiddels scoort hij vaak voor Japan.
Zijn manier van spelen is veranderd, zegt Nakata. Ueda’s grootste wapen bij Japan en Cercle Brugge was zijn snelheid in de diepte, in de omschakeling. Bij Feyenoord ontwikkelt hij zich ook als aanspeelpunt. ‘Ueda 2.0’, noemt Nakata dat.
Juist op dat aspect van het spel van Ueda is coach Priske zondag kritisch. „Ik zou willen dat hij vaker wat langer de bal vasthoudt.” Toch wordt er na de 2-1 zege op FC Twente gezwaaid met de Japanse vlag.
