1,7 miljoen mensen het land uit? Er trekt een exodus langs de Pakistaans-Afghaanse grenspost

‘Vroeger, als student, ging ik wel naar festivals. Maar het was me te massaal, het geluid was vaak niet goed, en dan in die verschrikkelijke hitte in een tentje met al die herrie om je heen. Het was afzien, maar daar ging het blijkbaar om. Ik heb dat nooit goed begrepen.” Eddo Hartmann (50) was geen voor de hand liggende keuze om Nederlandse festivals te fotograferen voor Document Nederland, de jaarlijkse fotografie-opdracht van het Amsterdamse Rijksmuseum. Omdat hij in eerder werk zijn lens op heel andere onderwerpen richtte. Hij maakte series over onder andere een steppegebied in Kazachstan dat ernstig vervuild is door kernproeven (The Sacrifice Zone, 2024), de Noord-Koreaanse hoofdstad Pyongyang (Setting the Stage: North Korea, 2017), en het persoonlijke, aangrijpende Hier woont mijn huis (2012), over het chaotische huis van zijn gewelddadige vader, waaruit Hartmann samen met zijn moeder en zijn broer vluchtte toen hij 14 was.

„Festivals vind ik als fenomeen wel heel interessant”, zegt Hartmann. „De enorme schaal ervan, en hoe ons landschap er dankzij onze handelsgeest zo makkelijk aan opgeofferd wordt. De illusie van een rauwe underground-ervaring met edgy muziek, terwijl het vaak juist allemaal heel mainstream en commercieel is. Festivals worden steeds luxer, en duurder, met soms zelfs een McDonald’s en een HEMA, een glamping met tenten met een goed bed en een koelkast, en overal plastic tegels zodat je witte gympen niet vies worden. En daar wordt dan weer door sommige mensen over geklaagd, het zou geen recht doen aan ‘het oude festivalgevoel’. Die vinden dat iets pas een goed festival is geweest als je onder de modder en totaal kapot naar huis gaat. Heel boeiend allemaal.”

Fabienne en Frederique, Dance4Liberation, Wijthmenerplas, Zwolle, 5 mei 2024

Foto Eddo Hartmann

Koen, Zwarte Cross, Lichtenvoorde, 21 juli 2024

Foto Eddo Hartmann

Dakota, 909-festival, Het Amsterdamse Bos, Amstelveen, 1 juni 2024.

Foto Eddo Hartmann

Miss Neon Noire, Milkshake, Westerpark, Amsterdam, 30 juli 2023.

Foto Eddo Hartmann

Hartmann benadert de festivals niet anders dan hoe hij in zijn eerdere projecten te werk ging. Hij gaat niet op in de massa. Als een buitenstaander observeert hij en verwondert zich. En net als in Noord-Korea richt hij zijn lens vooral op de artificiële architectuur die hij aantrof: de enorme, larger than life-beelden van hardstylefestival Defqon.I, de vrolijke aankleding van Milkshake, een verlaten tafereel met panini-stand, een tent, bouwwerken, dranghekken bij Paaspop – op de tentoonstelling in het Rijksmuseum is een selectie te zien van foto’s van zeventien festivals.

„Er zijn jaarlijks meer dan duizend festivals in Nederland. Ik richt me op de grote, bekende muziekevenementen in de buitenlucht. Ik had natuurlijk ook een andere keuze kunnen maken, niche-evenementen zoals een blokfluitfestival of iets kleins met theater. Maar binnen het tijdsbestek van een jaar waarin ik aan deze opdracht kon werken, besloot ik voor de iconische namen te gaan.”

**Johan**, ASM Festival, Stadsblokken, Arnhem, 18 mei 2024.

Net als in de serie die hij eerder maakte in Pyongyang, vraagt Hartmann zich ook af: hoe beweegt het individu zich in een omgeving die voor het collectief is gemaakt? Door het gebruik van extreem lange sluitertijden lijkt de menigte opgenomen te worden in de omgeving, terwijl die ene festivalganger die wat verloren rondhangt of juist opgaat in het geheel, flink wordt ingeflitst. „Het individu te midden van de massa, dat vind ik interessant. Er kwamen voortdurend groepjes voor mijn camera hangen, bier in de hand, over elkaar heen hangend en uitbundig joelend. Dat zijn de beelden die we overal op sociale media voorbij zien komen. Ik probeer juist dat moment te pakken dat iemand even in z’n eentje uit die collectiviteit stapt. Dat kan iemand zijn die compleet in z’n element is in de drukte of iemand die juist even een moment van rust pakt.”

„Het is niet dat ik daar als een alien rondloop hoor. Ik ben gewoon oprecht nieuwsgierig naar wat ik zie. Er is veel te doen over festivals; hoe duur en mainstream ze zijn geworden, het drugsgebruik, de mallemolen aan artiesten die op elk festival te zien zijn. Maar ik wil met mijn werk niet zozeer kritiek leveren. Ik heb er niet echt een mening over. Zie me als een toerist met een goed alibi.”

**Hoofdpodium, Freshtival** Weekend, Het Rutbeek, Enschede, 18 mei 2024.

Siri is een nieuwsgierige Syrische hamster. „Hoe aandoenlijk ook, we geven hamsters niet mee aan mensen die graag zo’n diertje voor hun kind willen, daar zijn ze gewoon echt niet geschikt voor. Een hamster slaapt overdag, die wordt dan wakker gemaakt als een kindje wil spelen, bijt dan uit chagrijn in een vingertje en voor je het weet wordt de hamster bestempeld als rotbeest en zit hij of zij hier in de opvang.”

Kalina is een kleine, bescheiden herdershond die haar linkervoorpoot mist. „Als ze je kent is ze heel lief. En als ze je lief vindt, wijkt ze niet van je zijde. Het is echt een schat.”

Konijnen Bodhi en Mindy verloren hun partner, maar vonden elkaar.⁠ Bodhi kwam eerder in het asiel dan Mindy en was diep ongelukkig. „We zagen hem transformeren van een teruggetrokken mannetje naar een vrolijke knul die van puur plezier vreugdesprongetjes maakte.”⁠

Foto’s Peter Lipton

Het slimme duo Alfredo en Augusto zijn “de leukste dieren van het asiel”, zegt vrijwilliger Sylvia bij Het Knaagspoor in Ridderkerk. In haar handen heeft ze twee tamme ratten. Ze zijn ongeveer zeven maanden oud en aan het asiel afgestaan door hun eerste baasje. De staarten van Alfredo en Augusto laat Sylvia om beurten door haar vingers glijden. „Het is de staart waar de meeste mensen bang voor zijn, maar het is het allerlekkerste deel, ze zijn zó zacht!”

Alexander heeft kattenaids en kan daarom niet bij andere katten. Zijn nieuwe baasje moet geduld met hem hebben. Alexander is niet vlot van vertrouwen. „Maar hij trekt al bij, hoor. Als wij binnenkomen, schiet hij al niet meer zijn ton in. We denken dat er een heel leuke kat in hem zit.”

Foto’s Peter Lipton

De reusachtige Petri zit er al een tijdje.Niet het grootste konijn dat ze in de opvang hebben gehad, maar met bijna 6 kilo is Petri toch wel aan de flinke kant. Ze is een kruising tussen een Vlaamse reus en een Franse hangoor. Ze is mogelijk gedumpt, of ontsnapt, zeker is dat ze door een kat is aangevallen in de tijd dat ze buiten heeft geleefd. „Ze kwam helemaal onder de wonden binnen.”

Nanook en Suka, broer en zus, zitten al anderhalf jaar in het asiel. Hoe kan dat? „Ten eerste zijn ze onafscheidelijk. Het zijn echt roedeldieren. En ten tweede zijn het husky’s – althans, husky’s waar wat bordercollie doorheen zit. Ze hebben ontiegelijk veel beweging nodig. Je moet eigenlijk echt met ze gaan sporten.”

„Hendrik had een goede band met zijn eigenaar, maar toen kwam diens zoon weer thuis wonen en die enorme Hendrik vloog de zoon steeds aan. Heel tragisch, want toen moest Hendrik weg. En nu loopt hij hier kiploos rond, „pok pok pok pok pok” met af en toe een welgemeend „kukeleku” ertussendoor.” Iedereen hoopt dat hij snel weer ergens ruimer kan wonen, met wat leuke kippetjes erbij. Ook omdat er dan weer plek is voor de volgende haan.

Foto’s Peter Lipton

Related Posts

Eddo Hartmann fotografeerde festivalgangers die een paar seconden uit de gekte stapten

Dodelijke bosbranden teisteren noorden van Portugal: 15.000 hectare in de as

De dieren die bijna niemand wil hebben in de schijnwerpers