Invoertarieven Canada en Mexico gaan vandaag in, beurzen reageren negatief

De vrije wereld heeft een nieuwe leider nodig, zei EU-buitenlandchef Kaja Kallas vrijdagavond, kort nadat de ontmoeting tussen de Amerikaanse president Donald Trump en Volodymyr Zelensky op een fiasco was uitgedraaid. Ook heel wat andere Europese politici spraken snel hun volle steun uit voor de Oekraïense president.

Zo niet Giorgia Meloni. Terwijl het water tussen de continenten nooit dieper leek, riep de Italiaanse premier diezelfde avond nog op tot een snelle top van Amerikanen en Europeanen. „Elke verdeeldheid in het Westen verzwakt ons en speelt in de kaart van wie de neergang van onze beschaving beoogt”, aldus de Italiaanse, een ideologische geestverwant van Trump.

Zondag nam Meloni wel deel aan de Oekraïne-top in Londen, maar niet voordat ze zaterdagavond in een telefoongesprek haar positie had afgestemd met Trump, zegt Lorenzo Castellani, docent geschiedenis van de politieke instellingen aan de Luiss-universiteit in Rome. „Italië was het enige kleinere, niet-nucleaire land dat contact had met de VS.”

Na de top in Londen, waar de Franse president Emmanuel Macron en de Britse premier Keir Starmer de voorzet gaven voor een plan voor Oekraïne, toonde Meloni geen enkele haast om zich daar namens Italië achter te scharen. In plaats van over een plan sprak ze over „enkele uitgangspunten”, maar een oplossing voor het Russisch-Oekraïens conflict is volgens haar ondenkbaar zonder de Verenigde Staten. Meloni plant binnenkort ook een nieuw bezoek aan het Witte Huis.

Bruggenbouwer

Past de rol van bruggenbouwer bij de Italiaanse premier, of zit ze eerder in een tweestrijd? „Het Westen proberen verenigd te houden, is tragisch genoeg voorbij”, zegt Nathalie Tocci, directeur van het Instituut voor Internationale Zaken in Rome. „Meloni zit met haar hart in MAGA-land [Make America Great Again, de slogan van Trump], maar met het hoofd – de Italiaanse economie, instellingen en ligging – in Brussel. Een keuze zal ze zo lang mogelijk proberen uit te stellen, maar Trump zal haar ertoe dwingen. Hopelijk wint het hoofd.”

Volgens Castellani hoeft Meloni nu nog niet te kiezen. „Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zitten met hun plan voor Oekraïne ook niet helemaal op dezelfde lijn.” Zo kwam Macron na de top in Londen met het idee van een staakt-het-vuren van één maand, omdat hij Poetin niet te vertrouwen vindt, en reageerden de Britten snel dat dit idee niet met hen was besproken.

De positie van Italië – een grote EU-lidstaat, maar anders dan Frankrijk en het VK geen kernmacht met een zetel in de Veiligheidsraad – is een andere. Italië wil wachten op een Amerikaanse terugkeer aan de onderhandelingstafel, terwijl Oekraïne intussen verder economische hulp en wapens krijgt, zegt Castellani. „Tegelijk is Italië tegen Europese boots on the ground. Dat kan veranderen, als zo’n Europese troepenmacht er echt komt. Maar hiervoor heeft Italië eerst een signaal van de Verenigde Staten nodig.” Ook Spanje, Griekenland, Portugal en de Balkan-landen zitten volgens de analist op deze lijn.

Meloni moet bovendien rekening houden met de publieke opinie. Castellani: „Italië is een sterk pacifistisch land, en een meerderheid van Italianen is tegen wapenleveranties aan Oekraïne. Verder is er ook weinig animo voor hogere defensie-uitgaven. Toch zet de Italiaanse premier op beide vlakken door, maar er is een limiet aan hoever ze kan gaan zonder de publieke opinie te bruuskeren.” Ook daarom acht zij het niet verstandig om zich nu voluit te scharen achter het Frans-Britse idee.

Terwijl de verstandhouding tussen Meloni en Macron niet opperbest is, lijkt de relatie met Starmer vlotter te verlopen. „Meloni verwijt Macron dat hij graag de vlucht vooruit kiest, terwijl ze vaststelt dat ook Starmer de lijn met de Verenigde Staten graag openhoudt.” Er zijn ook weinig alternatieven: het lijkt allerminst zeker dat Vladimir Poetin bereid zou zijn om alleen met de Europeanen te onderhandelen, zonder Trump.

Dat weten de Amerikanen zelf ook. Het lijkt nu hun strategie om even van het toneel te verdwijnen en de Europese reactie af te wachten. De Italiaanse premier Meloni hoopt dat dit uitmondt in Europese toenadering tot Trump, waarbij de EU de Amerikaanse president de hand reikt om opnieuw eensgezind aan een oplossing voor Oekraïne te werken.

Invoerheffingen

Als de dooi opnieuw inzet, heeft Meloni mogelijk een streepje voor. Trump prijst Meloni als een sterke leider en bondgenoot. Meloni’s radicaal-rechtse ‘Italy first’-ideologie is verwant aan Trumps MAGA-agenda. In een gesprek met de Italiaanse pers na afloop van de top in Londen zei de Italiaanse premier „zeer bezorgd” te zijn over het Amerikaanse dreigement inzake invoerheffingen. „Italië is een belangrijk exportland.”

Amerikaanse invoerheffingen op voedsel, wijn en luxeproducten zoals Italiaans design zouden de Italiaanse kleine en middelgrote ondernemingen een flinke tik bezorgen. En die voelden de voorbije jaren al sterk de gevolgen van de sancties tegen Rusland. „De Amerikaanse president Trump sluit graag deals”, zei Meloni tegen de pers, „en die deal moet worden gezocht om een escalatie met de invoerheffingen te vermijden”.

Jazeker, op het Europese niveau, antwoordde de premier, toen ze expliciet hiernaar werd gevraagd. „Maar loopt het toch nog mis, en biedt Trump haar op dit vlak een uitzondering, dan zal Meloni niet aarzelen die ook te aanvaarden”, denkt Castellani. Het is een belangrijk onderdeel van de Italiaanse volksdans tarantella: op twee benen hinken.

Delen

Mail de redactie

Wie een paar maanden geleden aan voorbijgangers op straat in Oostenrijk had gevraagd of zij Christian Stocker kennen, had waarschijnlijk veel vragende gezichten teruggekregen. Buiten de politiek genoot de secretaris-generaal van de christendemocratische ÖVP vrijwel geen bekendheid. Maar de langste en meest chaotische formatieperiode in de Oostenrijkse geschiedenis bracht daar verandering in. Sinds maandag mag Stocker zich kanselier van Oostenrijk noemen.

Het kanselierschap kwam voor de 64-jarige Stocker ook onverwachts. Nadat de eerste ronde coalitieonderhandelingen tussen zijn partij, de sociaaldemocratische SPÖ en de liberale NEOS begin januari klapte, besloot toenmalig partijleider Karl Nehammer af te treden. De ÖVP moest toen zo snel mogelijk op zoek naar een nieuwe voorzitter, maar een duidelijke kandidaat ontbrak – een probleem waar de partij al sinds het vertrek van Sebastian Kurz in 2021 mee kampt.

Tot veler verbazing kozen partijprominenten Stocker als zijn opvolger, voor Stocker zelf ook een verrassing. „Op de dag dat de beslissing werd genomen, reed ik naar Wenen in een spijkerbroek en een coltrui”, zei hij tegen de Oostenrijkse krant Die Presse. „Een paar uur later moest ik vragen om een pak met stropdas.”

Voetsporen van zijn vader

De voormalig advocaat klom snel op binnen de partij. In 2019 stapte hij over van de lokale naar de landelijke politiek en trad daarmee in de voetsporen van zijn vader, die ook namens de ÖVP in de Nationale Raad van Oostenrijk zat. Drie jaar later werd hij secretaris-generaal van de christendemocraten en weer drie jaar later stond Stocker, zonder dat zijn naam in september op het stembiljet prijkte, aan het hoofd van de ÖVP.

Hij werd daarmee de derde opeenvolgende partijleider van de ÖVP die geen campagne had gevoerd. Maar goed ook, want charisma wordt hem niet toegedicht. Volgens Oostenrijkse media is Stocker ietwat kleurloos, maar straalt hij wel orde en stabiliteit uit. En dat past goed bij de opdracht die hij kreeg: de rust terugbrengen in de partij, op een cruciaal moment. De conservatieven hadden veel stemmen verloren, waren vastgelopen in de onderhandelingen en stonden nu voor een dilemma: een nieuwe stembusgang uitroepen of toch aan tafel met de FPÖ – tegen de verkiezingsbelofte in.

Stocker koos als pragmaticus, een reputatie die hij opbouwde door als viceburgemeester een brede coalitie bijeen te houden in Wiener Neustadt, voor die laatste optie. Ruim een maand lang onderhandelde hij met Herbert Kickl, de leider van de pro-Russische en anti-Europese Vrijheidspartij, met wie samenwerking vanwege zijn extreme standpunten eerder werd uitgesloten door Nehammer. Hoewel de waarden van de FPÖ totaal niet overeenstemmen met Stockers pro-Europese standpunt en zijn kritiek op Rusland, bleef hij professioneel. Zozeer zelfs dat Kickl hem na het klappen van de onderhandelingen nog prees door te zeggen dat ze een goede werkrelatie hadden opgebouwd.

Partijleiders van ÖVP, SPÖ en NEOS na de inauguratie van hun coalitieregering in het presidentiële paleis, 3 maart. In het midden spreekt Stocker met president Alexander Van der Bellen.

Aanpassingsvermogen

Nadat de onderhandelingen met de FPÖ halverwege februari vastliepen op de verdeling van de ministersposten, toonde Stocker opnieuw zijn aanpassingsvermogen door weer bij de SPÖ aan te kloppen en de door de sociaaldemocraten voorgestelde bankenheffing, waar zijn centrumpartij tijdens de eerste ronde onderhandelingen fel op tegen was, terug op tafel te leggen. Dat compromis was politiek waardevol: als de partijen er niet uit waren gekomen, moest Oostenrijk opnieuw naar de stembus. En die zouden volgens de peilingen alleen maar tot grotere winst voor de FPÖ leiden.

Tijdens de tweede ronde onderhandelingen met de SPÖ en NEOS boekte Stocker succes. Aan de kersverse bondskanselier, die in zijn vrije tijd graag golft, vist en saxofoon speelt, nu de lastige taak om Oostenrijk weer uit een recessie te leiden, de werkloosheid terug te dringen en het begrotingstekort te verkleinen door fors te bezuinigen. Ook moet hij strenger asielbeleid invoeren, een thema dat veel kiezers in de armen van de FPÖ heeft gedreven.

Dat moet hij doen met een coalitie op basis van wankele samenwerkingen tussen drie partijen, een unicum in Oostenrijk, die vooral delen dat ze de FPÖ buiten de regering willen houden. Zijn leeftijd kan hem daarbij wel goed van pas komen. Omdat Stockers pensioen nadert, is het volgens analisten onwaarschijnlijk dat hij bij de volgende verkiezingen, gepland in 2029, de kar zal trekken. Hij hoeft zich dus geen zorgen te maken over zijn populariteit als leider en kan zich volledig richten op het overeind houden van de coalitie.

Delen

Mail de redactie