Zal Fox News boeten voor leugens over stemfraude?

Dominion-rechtszaak Het Amerikaanse rechts-conservatieve tv-station Fox News is verwikkeld in een pijnlijke rechtszaak over onwaarheden die de zender uitzond. Maandag buigt een jury zich erover.

Protest buiten het hoofdkantoor van Fox News. Het bedrijf van Rupert Murdoch staat terecht omdat presentatoren in 2020 meegingen met Trumps onbewezen stelling dat de verkiezingen frauduleus verliepen.

Protest buiten het hoofdkantoor van Fox News. Het bedrijf van Rupert Murdoch staat terecht omdat presentatoren in 2020 meegingen met Trumps onbewezen stelling dat de verkiezingen frauduleus verliepen.

Foto Justin Lane/EPA

Het factchecken van Donald Trump is „bad for business”, volgens Fox News-directeur Suzanne Scott. Daar moesten haar verslaggevers mee stoppen, want „onze kijkers zijn woedend”. Dat terwijl Trump en zijn advocaat Rudy Giuliani volgens Fox Corp-eigenaar Rupert Murdoch „beiden in toenemende mate waanzinnig” waren geworden met hun claims over verkiezingsfraude.

Het Amerikaanse publiek kreeg afgelopen weken een voorproefje van de publicitaire afgang die het rechts-conservatieve tv-station Fox News deze weken vermoedelijk wacht. De interne communicatie is vrijgegeven als deel van het proces dat een bedrijf achter stemmachine-technologie, Dominion, heeft aangespannen tegen de bestbekeken kabelzender in de VS. Maandag begint de inhoudelijke behandeling ten overstaan van een jury, die moet bepalen of Fox News willens en wetens het publiek misleidde.

Een schikking zat er, in elk geval tot nu, niet in. De verwachting is dat Murdoch maar ook beroemde Fox-presentatoren als Tucker Carlson en Sean Hannity moeten getuigen.

Dominion werd mikpunt van de toorn van het Trump-kamp, dat het verlies van de president zonder bewijzen toeschreef aan manipulatie van de stemmachines, in november 2020. Fox News gaf deze theorieën vrij baan in twintig verschillende uitzendingen. Dominion vordert 1,6 miljard dollar (1,5 miljard euro) voor geleden schade en bedreigingen die personeel te verduren had.

De zaak wordt gezien als wezenlijk: was het, zoals Fox News bepleit, nu eenmaal nieuwswaardig wat toenmalig president Trump en zijn getrouwen zeiden en viel kritiekloos berichten daarover binnen de persvrijheid? Of hebben presentatoren moedwillig leugens verspreid en gaat de zender daar voor boeten? Volgens Dominion is duidelijk dat men intern bij Fox News prima wist dat de presentatoren leugens hielpen verspreiden.

Fascinerend inkijkje

Fox News loopt „in ieder geval een blauw oog” op, zegt hoogleraar mediarecht Lyrissa Lidsky van de Universiteit van Florida. „Je krijgt een fascinerend inkijkje in het redactieproces en de mentale staat van Fox-bestuurders, producers en presentatoren”. Er is, dankzij de interne e-mails en appjes, veel bewijs tegen Fox News naar boven gekomen, maar Lidsky waagt zich niet aan een voorspelling. „Dit wordt natuurlijk in de grote context gezien van de ‘Big Lie’ [Trumps aanhoudende verdachtmakingen dat de verkiezing zou zijn gestolen]. Maar als je het afpelt, gaat het erom wie wat wist, en wat die er op dat moment over zei op tv. En wie daar dan weer verantwoordelijk voor was. Dat is per definitie zo bij een smaadzaak. Al het andere telt niet.”

Eerder bepaalde de rechter in een regiezitting dat de Capitool-bestorming van 6 januari 2021 niet door Dominions advocaten mag worden genoemd. Dat zou de jury beïnvloeden met onvoorziene consequenties van Fox News’ berichtgeving.

De zelfgecreëerde ellende begon toen Fox News zich een houding aanmat in de nasleep van de door Trump verloren verkiezingen in november 2020. Op basis van exit-polls had de zender als eerste de staat Arizona toegewezen aan de Democratische presidentskandidaat Joe Biden. Zo werd Trump op ‘zijn’ Fox News geconfronteerd met de onafwendbare nederlaag. Een deel van Trumps aanhang wendde zich tot uiterst-rechtse kanalen Newsmax en One American News Network (OANN). Om weer in de gunst te komen zochten opiniemakers van Fox News hun heil in Trumps’ fraudeclaims. Daarin ging met name Maria Bartiromo ver in interviews met advocaat Sidney Powell, die uit naam van Trump zei te spreken en allerlei beweringen deed over fraude via Dominions machines.

Maar er moet ‘kwaadwillende opzet’ (‘actual malice’) worden bewezen. Deze hoge juridische lat geldt sinds het Hooggerechtshof in 1964 The New York Times in het gelijk stelde, nadat de krant eerder in Alabama een smaadzaak had verloren tegen politiecommissaris L.B. Sullivan. Het betekende een grote overwinning voor de pers, die zich sindsdien goeddeels ingedekt wist tegen claims.

Maar deze bescherming heeft een keerzijde, volgens David Logan van de Roger Williams Universiteit. Het kan voor media lonen om onwetend te zijn, zegt hij. „Stel je hebt twee bronnen die iemand beschuldigen, maar je vermoedt dat een derde bron daar anders over denkt. Dan loont het diegene niet te spreken vóór publicatie. Wat niet weet, wat niet deert.”

Ik zou niet handenwrijvend naar dit proces kijken als progressief-linkse media

De 24-uurs nieuwsdynamiek op kabelzenders heeft het publiek debat vervuild, zegt Logan. Zijn artikel ‘Om onze democratie te redden moeten we New York Times Co. v. Sullivan heroverwegen’ werd in 2021 aangehaald door opperrechter Neil Gorsuch. Hij en nog zeker één andere conservatieve opperrechter kijken ernaar uit om een zaak voor het Hooggerechtshof te krijgen waarmee ze de interpretatie van het Eerste Amendement, over persvrijheid, kunnen bijsturen.

Schadelijke berichtgeving

Hoogleraar Lidsky is ongerust. „Ik zou niet handenwrijvend naar dit proces kijken als progressief-linkse media. Het momentum om de persbescherming in de VS terug te draaien neemt toe, en als dat gebeurt maakt het niet uit aan welke kant je staat.”

Volgens Logan is de ruime interpretatie van het begrip ‘publiek persoon’, die zich een hoge mate van schadelijke berichtgeving moet laten welgevallen, niet meer houdbaar. „Zelfs ouders van kinderen die vermoord zijn bij de massamoord op basisschool Sandy Hook in 2012 vielen hier onder, toen ze zich uitspraken over wapenbeleid”, zegt hij. „Alsof ze daar om gevraagd hadden.” Zij wonnen niettemin hun smaadzaak tegen complotmedium Infowars van Alex Jones, die hen had beticht acteurs te zijn. Jones moet zo’n miljard euro aan schadevergoeding betalen, en is nu failliet.

Voor Fox News zou een – onwaarschijnlijke – maximale schadevergoeding van 1,5 miljard euro te dragen zijn: het is ruwweg de jaarwinst van moederbedrijf Fox Corp.