PVV, NSC, VVD en BBB beginnen met elkaar de onderhandelingen over wat uiteindelijk een coalitieakkoord kan worden. Met die conclusie sloot verkenner Ronald Plasterk de verkenningsfase van de formatie af, en begint de volgende fase, de ‘informatie’. Die zal gefaseerd verlopen.
In zijn maandag gepresenteerde eindverslag adviseert Plasterk dat de vier partijen eerst gaan onderzoeken of ze „overeenstemming” kunnen vinden over „het waarborgen van de Grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat”. Die gesprekken zullen in december en januari onder begeleiding van een informateur worden gehouden. Als dat lukt, kunnen ze verder praten over andere onderwerpen, zoals migratie of klimaat.
Plasterk liet er na de aanbieding van zijn verslag geen twijfel over bestaan: „De informatie is volledig begonnen.” En als de Tweede Kamer, die woensdag over de verkiezingsuitslag en het verslag van de verkenner debatteert, er toestemming voor geeft, „kan er onderhandeld worden”.
Of dat ook geldt voor het punt van de rechtsstatelijkheid en de Grondwet? Plasterk suggereerde, enigszins cryptisch, dat deze tussenronde niet betekent dat de vier partijleiders trouw aan de Grondwet moeten uitspreken. „Bijna alle politieke partijen hebben voorstellen gedaan om de Grondwet te veranderen. Dat is op zichzelf niet in strijd met de rechtsstatelijkheid. Dus als iemand het Koningshuis wil afschaffen, dan is dat in strijd met de Grondwet, maar je mag dat natuurlijk in je verkiezingsprogramma hebben staan.”
Manifest
Op verzoek van BBB-leider Caroline van der Plas heeft Plasterk een ‘fractievoorzittersmanifest’ meegestuurd, waarvan de tekst gebaseerd is op onderhandelingen in Flevoland. Daar trad de PVV toe tot een breed college van Gedeputeerde Staten, nadat alle fractievoorzitters een manifest hadden ondertekend. Het idee van BBB is dat dit kan helpen de eerste horde eenvoudiger te nemen.
In het manifest staat dat „we respect [hebben] voor elkaar” en dat „alle inwoners van Nederland binnen de grenzen van onze rechtsstaat en conform de Grondwet het recht hebben om te zijn wie ze zijn”. Onduidelijk is nog of het manifest een rol gaat spelen in de informatiefase.
Uit het verslag van Plasterk blijkt dat een merendeel van de partijen uit de Tweede Kamer vindt dat de regie voor de formatie bij de PVV moet liggen. Het CDA en de ChristenUnie noemden ook GroenLinks-PvdA, een partij die acht zetels won bij de verkiezingen. De Partij voor de Dieren vond dat die partij het voortouw moest nemen.
Maar Frans Timmermans, partijleider van GroenLinks-PvdA, zag afgelopen weken volgens het verslag „geen grond voor verkenning van deelname aan een linkse combinatie” met andere linkse partijen. En eigenlijk: voor geen enkele coalitie, „met dien verstande dat PvdA/GL verantwoordelijkheid zal nemen als het moet, al acht hij dit thans buitengewoon onwaarschijnlijk”.
Opmerkelijk is dat naast onder meer de PVV ook NSC een voorkeur heeft uitgesproken voor een meerderheidscoalitie. Partijleider Pieter Omtzigt sprak in de verkiezingscampagne meermaals een voorkeur uit voor een minderheidsregering, omdat daarmee de positie van de Tweede Kamer sterker zou komen te staan: een kabinet zou daar steeds om steun moeten vragen, de Kamer zou er eisen tegenover kunnen stellen. Maar in het verslag van Plasterk staat dat Omtzigt vindt dat een kabinet „bij voorkeur moet berusten op steun van partijen waarvan de fracties tezamen een meerderheid vormen in beide Kamers waarbij een meerderheid in de Eerste Kamer wenselijk maar niet noodzakelijk wordt geacht”.
Lees ook
Pieter Omtzigt piekert en worstelt, hoe moet zijn NSC zich verhouden tot de PVV?
Omtzigt
Daarnaast noemde Omtzigt een extraparlementair of zakenkabinet als mogelijkheid. PVV-leider Geert Wilders noemt laatstgenoemde vorm een „terugvaloptie”. Mocht het alsnog zover komen, dan wil FVD-leider Thierry Baudet zo’n kabinet mogelijk maken en zijn partij één of meer ministersposten laten vervullen, zo valt te lezen.
Afgelopen weken werd de verkenning gedomineerd door de vraag of partijen wilden samenwerken met de radicaal-rechtse PVV, die een grote verkiezingswinst boekte en de grootste partij werd. Vooral NSC plaatste vraagtekens bij plannen uit het verkiezingsprogramma van Geert Wilders. Die bezwaren blijken, getuige het advies van Plasterk, niet zo zwaar te wegen dat NSC samenwerking met de PVV bij voorbaat uitsluit. Wilders doet er op zijn beurt alles aan om compromisbereidheid te tonen. Eerder liet hij weten antigrondwettelijke plannen, zoals het sluiten van moskeeën of het verbieden van de Koran, „in de ijskast” te zetten. Uit het verslag van het gesprek dat hij met Plasterk voerde, blijkt dat de PVV-leider „desgevraagd heeft verklaard dat hier woonachtige moslims die zich aan de Nederlandse wet- en regelgeving houden voor hem volwaardige Nederlandse burgers zijn”.
Lees ook
Dit zijn de twee gezichten van Geert Wilders
Leeslijst
