Met een ballon hoog de atmosfeer in om te kijken naar stof tussen de sterren

Aan deze witte ballon hangt Gusto. Deze telescoop van NASA van bijna een meter lang gaat kosmisch materiaal bestuderen tussen sterren. Gusto werd op Oudejaarsdag opgelaten vanaf het Rossijsplateau op Antarctica naar zo’n dertig à veertig kilometer hoogte. Afhankelijk van de weersomstandigheden zal de ballon minimaal 55 dagen worden meegevoerd door de poolwervel, een windstroming hoog in de atmosfeer. Zo kan Gusto ongestoord metingen doen. Aan boord zijn onderdelen, zoals een detector, die zijn ontwikkeld door Nederlandse ingenieurs.

De Melkweg huisvest zo’n honderd miljard sterren, waaronder ‘onze’ zon. De ruimte tussen die sterren, het interstellair medium, is niet leeg. Over het algemeen geldt volgens NASA dat er één molecuul materie zit in elke kubieke centimeter van de ruimte tussen sterren. In wolken van interstellair gas is dat ongeveer 1.000.000. De ruimte tussen de sterren is dus niet leeg, maar bij lange na niet zo vol als de lucht die we inademen, waarin grofweg 10 triljoen moleculen per kubieke centimeter zitten.

Gusto (Galactic/Extragalactic ULDB Spectroscopic Terahertz Observatory) gaat de relatief kleine hoeveelheid materie in het interstellair medium in kaart brengen. De telescoop kijkt naar koolstof, zuurstof en stikstof in de Melkweg en in buursterrenstelsel de Grote Magelhaense Wolk.

Hiermee willen astronomen iets leren over de levenscyclus van sterren. In het interstellair medium hoopt materie zich op in moleculaire wolken. Gas en stof kunnen gaan klonteren en soms kunnen die klonten ineenstorten onder hun eigen zwaartekracht. Door de wrijving warmt het ingestorte materiaal op. De geboorte van een ster.

Gusto moest de lucht in, hoog genoeg om weinig last te hebben van waterdamp in de atmosfeer die de frequenties absorbeert waarin de telescoop zijn metingen verricht (op Antarctica is sowieso minder waterdamp dan elders op aarde). Een ballon gaat daarvoor hoog genoeg. Dat scheelt een dure en riskante raketlancering. Mocht iets misgaan met de ballon, dan zou de telescoop met een parachute moeten landen op de grond.