Een zoogdier heeft een kop waarvan de vorm samenhangt met zijn dieet

Posted on December 12, 2023 by admin

Grotere zoogdiersoorten hebben veelal langere gezichten dan hun kleinere, nauwe verwanten. Dat geldt voor leeuw en kat, ook naar verhouding; het geldt voor wolf en vos, en voor eland en ree. De kleinere soorten hebben op hun beurt juist bredere, bollere schedels. Hoe is dat patroon evolutionair zo gegroeid? En waarom zijn er ook opvallende uitzonderingen, zoals de bolle kop van de orka? Beide vallen geheel te verklaren uit de krachten die nodig zijn om te kauwen, zo betogen Australische onderzoekers eind november in Biological Reviews.

Zoogdieren vertonen een verbluffende diversiteit in afmetingen, van de wimperspitsmuis (4 cm lang en nog geen 2 gram zwaar) tot de blauwe vinvis (30 meter en 150 ton). Aristoteles schreef al over die variatie – en speculeerde over het hoe en waarom daarvan. Sindsdien is er veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen vorm en functie bij zoogdieren, en ook naar hun onderlinge verschillen daarin.

Onderzoekers kijken daarbij vooral graag naar de vorm en grootte van de schedel. Die zeggen zowel iets over herseninhoud en zintuigen (zien, horen, ruiken) als over het dieet. Die schedel weerspiegelt daarmee als geen ander skeletonderdeel de enorme zoogdierdiversiteit, schrijven de Australiërs.

Een simpele conclusie

Van ruim 500 diersoorten uit 22 zoogdierfamilies zetten zij de schedelmaten op een rij, van dwergvleermuis tot Tasmaanse duivel en van stokstaartje tot bultrug. Die maten relateerden zij aan het voedsel van deze soorten. En daaruit trokken ze een relatief simpele conclusie: het dieet verklaart alles.

Grote zoogdieren eten grofweg hetzelfde als hun kleinere familieleden. Een eland eet gras, twijgen en bladeren, net zoals een ree. En een wolf eet vlees, net als een vos. Maar om datzelfde eten te kunnen kauwen, hebben die kleinere soorten naar verhouding een grotere bijtkracht nodig. Ze moeten dat kauwen namelijk doen met veel kleinere kaken.

De Australiërs illustreren het principe met schattige schematische tekeningen van een modelmuis in diverse maten. De bijtkracht hangt samen met de hefboom, zo leggen ze uit. Een groot zoogdier heeft van nature een sterkere bijtkracht dan een klein zoogdier, simpelweg omdat het grotere kaken, grotere tanden en kiezen en grotere kaakspieren heeft. Een kleiner zoogdier dat diezelfde bijtkracht wil uitoefenen, maar dan met kleinere kaken, moet daarvoor dus compenseren. Dat doet het kleinere zoogdier met die bredere, kortere kop, waar relatief dikkere kaakspieren aan vastzitten. Anders gezegd: de grote wolf heeft geen stevige brede kop nodig, maar kan toe met een lange slanke kop, omdat hij van nature al een sterkere bijtkracht heeft dan de vos.

De koppen van verwanten, waarbij het grotere dier vaak een langere snuit heeft. Bij orka’s en dolfijnen gaat die regel niet op.

Veranderd dieet

Maar hoe zit het dan met de vele voorbeelden waarbij het juist andersom is? Waarom heeft de orka bijvoorbeeld een bredere, kortere kop dan een dolfijn, en de piepkleine slurfbuidelmuis juist een langere kop dan de veel grotere opossum? Dat alles hangt samen met een „radicale verschuiving” in het dieet in de loop van de evolutie, aldus de Australiërs. Orka’s hebben zich ontwikkeld van pure viseters (zoals de andere dolfijnen) naar dieren die ook een zeeleeuw kunnen verschalken; de slurfbuidelmuis heeft zich gespecialiseerd in het zuigen van nectar uit smalle bloemkelken.

En mensen? Die zijn een uitzondering op de uitzondering, zeggen de onderzoekers in een begeleidend persbericht. Dankzij onze handen, gereedschappen en kookkunsten hebben wij ons onttrokken aan deze wetmatigheid: onze gezichtsvorm heeft niets meer met ons dieet te maken.

Leeslijst

Pro-Palestijns protest op Mediapark, omdat NOS ‘Israëlisch frame’ zou overnemen

admin
November 26, 2024
0

Actiegroep XR Justice Now, een tak van klimaatgroep Extinction Rebellion, protesteert dinsdagochtend bij het NOS-gebouw op het Mediapark in Hilversum. Ongeveer twintig demonstranten, sommigen gehuld in witte pakken met afdrukken van rode handen erop, scanderen „NOS, schande, bloed aan je handen”. Ook hebben ze spandoeken aan het gebouw opgehangen met de leuzen „NOS stop legitimatie van genocide” en „Taal is niet neutraal”. Drie aan elkaar vastgeketende actievoerders met gezichtsbedekking liggen voor de ingang.

De actiegroep vindt dat de publieke omroep geweld en genocide „legitimeert”, omdat het „klakkeloos” de „Israëlische framing” zou overnemen, zo is te lezen in een verklaring op de Instagram-pagina van de groep. XR Justice Now geeft in de verklaring geen voorbeelden van de gehekelde berichtgeving.

NOS ontstemt

De demonstranten roepen de NOS op om „haar plicht” na te komen door op een „onbevooroordeelde en waarheidsgetrouwe” manier verslag te doen van de situatie in het Midden-Oosten. Ze vinden dat de woordkeuze van NOS-journalisten „direct invloed” heeft op de werkelijkheid.

De NOS is niet te spreken over de actie. “Over onze journalistieke keuzes of ons woordgebruik gaan we altijd graag met iedereen in gesprek. Dit is alleen niet de manier”, laat Giselle van Cann, hoofdredacteur van NOS Nieuws weten. „Ik vind het onaanvaardbaar dat deze demonstranten de toegang tot onze redactie vanochtend blokkeren, en dat mijn collega’s zich onveilig voelen,” zegt ze.

Politie aanwezig

De politie is aanwezig, maar grijpt vooralsnog niet in, schrijft de NOS. Volgens een woordvoerder van de publieke omroep heeft het protest geen invloed op de programmering.

De subgroep van Extinction Rebellion zegt ook de aandacht te willen vestigen op de „systematische Israëlische aanvallen” op journalisten die volgens de actiegroep als „oorlogsmisdaden” moeten worden bestempeld. XR Justice Now had het protest live uitgezonden op Instagram en trok zo’n twintig kijkers.

Politie op twee gevallen na tevreden over optreden tijdens pro-Palestijnse studentenprotesten UvA

admin
November 26, 2024
0

De politie heeft tijdens de studentenprotesten op campussen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) afgelopen voorjaar in twee gevallen buitenproportioneel geweld gebruikt tegen pro-Palestijnse demonstranten. Dat concludeert de politie op basis van een intern onderzoek. In het algemeen zou het geweld „goed toegepast” en „uitlegbaar” zijn geweest, schrijft de politie.

In navolging van grootschalige studentenprotesten op campussen in de Verenigde Staten, organiseerden Nederlandse pro-Palestijnse actiegroepen afgelopen voorjaar ook demonstraties in Amsterdam. Zowel op de Roeterseilandcampus als bij Oudemanhuispoort, twee locaties van de UvA, kwamen honderden demonstranten samen met de intentie om daar te overnachten. Ze zetten tenten op, brachten eten mee en wierpen barricades op om de politie tegen te houden. Op beide locaties gebruikte de politie geweld om de demonstranten uiteindelijk weg te krijgen.

‚Naar de grond gewerkt’

In één geval zou een politiemedewerker zijn uitgescholden voor „vuile kankerlijer”, waarna de agent de persoon „naar de grond werkte”. Dat had niet mogen gebeuren, stelt de politie. In het andere geval zou een agent van de Mobiele Eenheid (ME) meermaals een demonstrant hebben geslagen met de wapenstok terwijl die geen kant op kon en geen gevaar vormde. Ook dit vond niet „binnen het wettelijk kader” plaats, oordeelde de hulpofficier van justitie.

In totaal hebben 59 mensen klachten ingediend vanwege het politieoptreden bij de UvA-protesten. In meer dan de helft van de gevallen kwamen die van mensen die de demonstraties niet zelf hadden bijgewoond maar filmpjes hadden gezien. Met die klachten doet de politie niets. De overige klachten, van mensen die fysieke of emotionele schade zeggen te hebben opgelopen, leidden uiteindelijk tot vier aangiften, die het OM nog moet wegen.

De Amsterdamse politiechef Peter Holla schrijft in een brief naar de veiligheidsdriehoek dat hij het betreurt als mensen nog steeds last hebben van het politiegeweld. Hij vraagt ook om begrip voor de agenten. „Agenten zijn bekogeld met stenen en zwaar vuurwerk, werden met brandblussers in hun gezicht gespoten en werden zelfs aangevallen met ammonia.” Tien agenten zijn gewond geraakt, van wie één blijvende tinnitus heeft opgelopen.

Tv-recensie | Laat quizmarathondeelnemers af en toe even op hun rug liggen en naar de wolken kijken

admin
November 26, 2024
0

„Laat de mensen maar leven, als ze dat willen, en daarna doodgaan, ieder op zijn beurt”, schreef Wisława Szymborska in 2002. „Zij, de wolken, hebben met heel dat vreemde gedoe niets te maken.” De woorden van de Poolse dichteres stonden aan het eind van Even lucht (EO) in de wolken geschreven, als een wijsheid die de korte documentaire in perspectief moest plaatsen. De afgelopen twintig minuten waren gevuld geweest met beelden van mensen die op hun rug in de achtertuin, op een grasveld of naast een kippenhok lagen. Op verzoek van de documentairemakers namen ze daar de tijd om midden op de dag hun blik omhoog te keren. Met hun ogen op de wolken vertelden ze waar hun gedachten nu naartoe gingen.

Bij de jonge deelnemers richtten die gedachten zich vooral op de toekomst en alle angsten en verlangens die daarbij kwamen kijken, terwijl de oudere deelnemers veelal terugblikten op het verleden: soms tevreden, soms met spijt. De thema’s die de wolkenkijkers bezighielden varieerden van behapbaar en concreet tot beangstigend groot. Latrelaties en terminale ziektes, vliegvakanties en klimaatverandering. Ik kwam er niet over uit of ik dat troostrijk of juist beangstigend vond: het idee dat je die dromen en zorgen met zo veel mensen deelt. En dat het de wolken die aan je voorbijtrekken uiteindelijk worst zal wezen hoe veel van je dromen en nachtmerries werkelijkheid worden.

Omdat maandag me wat vroeg leek voor een existentiële crisis ruilde ik de wolken in voor SBS6 (in jargon noemen we dit ook wel een ‘vibe shift’). Daar is sinds vorige week iedere avond Lotto De Quizmarathon (Talpa) te zien – of, in de woorden van presentator Rob Kamphues: „Het grootste quizevenement uit de Nederlandse tv-geschiedenis”, bestaande uit „zo’n 32 uur lang alleen maar quizen, quizen en nog eens quizen, met een selectie van de meest fanatieke quizfanaten .” Die quizfanaten nemen de uitdaging ontroerend serieus en worden behandeld als ware artiesten. Niet alleen kunnen ze backstage gebruikmaken van „speciale faciliteiten”, waaronder een ijsbad, een hometrainer en een doos Trivial Pursuit; ze mochten van tevoren ook een rider (wensenlijst) inleveren met „etenswaar die goed is om supergefocust de 32 uur durende marathon door te komen.” Zo kan het dat ze tussen de quizrondes door met een verhit hoofd de coulissen inlopen terwijl ze dingen zeggen als: „Het is nu tijd voor de hummus.”

Spijtig is het wel dat de marathon is opgeknipt en uitgesmeerd over meerdere weken. Dat geeft je als kijker de gelegenheid om je avond na avond iets slechter te voelen over je groeiende ongeduld. Want geef toe: je kijkt niet voor de triviafeitjes. Je kijkt omdat je wil zien hoe lang het duurt voor de hummus uitwerkt en de eerste uitgeputte quizfanaat van de hometrainer dondert.

Slaaptekort

Misschien dat de bedenkers van het format voorvoelden dat veel kijkers om die reden pas bij de laatste afleveringen aanhaken, als het slaaptekort van de kandidaten het best zichtbaar wordt. Dat dat de reden is voor het extra drama-element dat ze hebben toegevoegd: de kandidaten delen zich steeds op in twee teams, en aan het eind van elke ronde stemt het verliezende team een van de eigen leden weg. Het weggestemde lid mag dan weer zelf een ander teamlid aanwijzen om het tegen op te nemen in een duel. Wie verliest, vertrekt.

Al dat gehannes met messen in ruggen leidde in aflevering één al tot betraande oogjes bij de weggestemde deelnemer. Zo’n deelnemer zou je eigenlijk ook even buiten op zijn rug moeten leggen, vind ik. Voor een beetje perspectief. „Laat de mensen maar quizzen, als ze dat willen”, zou je tegen hem moeten zeggen; „en daarna weggestemd worden, ieder op zijn beurt. Zij, de wolken, hebben met dat hele vreemde gedoe niets te maken.”