Dreun voor het Rijk: technische innovaties die stikstof moeten reduceren werken onvoldoende

Onderzoek Wageningen Universiteit Apparatuur die de stikstofuitstoot moet reduceren, werkt minder goed dan gedacht. Dat is een dreun voor het stikstofbeleid.

Met name over de stalvloeren die melkveehouders gebruiken zijn de WUR-onderzoekers zeer kritisch.
Met name over de stalvloeren die melkveehouders gebruiken zijn de WUR-onderzoekers zeer kritisch. Foto Arie Storm/ANP

De technische apparatuur in de stallen die de stikstofuitstoot van veehouders moet reduceren, werkt minder goed dan gedacht. Duizenden agrarische bedrijven stoten hierdoor meer stikstof uit dan toegestaan. Dit blijkt uit een nog niet gepubliceerde conceptversie van een onderzoek van de Wageningen Universiteit (WUR), uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

De uitkomsten van het onderzoek zijn een dreun voor het Rijk, dat onder meer door gebruik van dit soort apparatuur de stikstofuitstoot in 2030 wil halveren. Het kabinet heeft 1,2 miljard euro gereserveerd voor dit soort oplossingen binnen het totale ‘stikstoffonds’ van 24,3 miljard euro.

Met name over de stalvloeren die melkveehouders gebruiken zijn de onderzoekers zeer kritisch. Er is geen bewijs dat de apparatuur in de nieuwere stalvloeren beter werkt dan veel oudere apparatuur. Deze ‘emissiearme’ stalvloeren claimen dat er minder stikstof wordt uitgestoten door de mest sneller te scheiden van de urine, maar maken die belofte niet waar.

Bij pluimveehouders en varkensboeren verlagen de apparaten de uitstoot een kwart tot de helft minder dan geclaimd, schrijven de onderzoekers. In de helft van de gevallen doen de apparaten niet wat ze op papier beloven.

Voor de agrarische sector en minister Adema zijn de uitkomsten uiterst pijnlijk

De Wageningse onderzoekers keken naar de werking van circa veertig vrij nieuwe apparaten, zoals stalvloeren en mestbanden waarop de mest gedroogd wordt. Ze voerden hiervoor een uitgebreide analyse uit van de mestdata van duizenden boeren. Ze berekenden hoeveel stikstof uit de mest ‘ontsnapt’, terwijl de nieuwe apparatuur juist moeten voorkomen dat ammoniak wordt uitgestoten.

Adema was vaak positief

Voor zowel de agrarische sector als voor landbouwminister Piet Adema (CU) zijn de uitkomsten van het WUR-onderzoek uiterst pijnlijk. Beide hebben veel vertrouwen in innovaties in de landbouw. Landbouwbelangenorganisaties zoals LTO stellen steevast dat technische maatregelen de oplossing zijn voor de stikstofproblematiek. Gedwongen krimp van de veestapel zou dan niet nodig zijn.

Hoewel minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof, VVD) doorgaans kritisch is over technische oplossingen, omdat ze bang is dat die de uitstoot niet genoeg terugdringen, is Adema vaak positiever. De afgelopen tijd praatte de minister met boerenbelangenorganisaties, natuurverenigingen, supermarkten, banken en lagere overheden over de toekomst van de landbouw. Dat moet deze maand leiden tot een akkoord waarin de weg naar een duurzamere landbouw met (economisch) perspectief voor boeren is uitgestippeld. Dat technische maatregelen hierin nog een grote rol kunnen spelen, lijkt onzeker door het kritische rapport.

De apparaten slagen er volgens de onderzoekers niet in de stikstofbelasting fors terug te dringen doordat boeren de handleiding van het apparaat vaak niet nauwgezet volgen, omdat dit extra tijd of geld kost. Ook wordt er weinig gecontroleerd op het gebruik van de apparaten. In de nieuwe stallen van melkveehouders wordt de mest via spleten in een kelder geschoven. Als die verstoppen, mengen mest en urine toch en komt er meer stikstof vrij. Pluimveehouders zetten de ventilatoren die de mest moeten drogen soms niet aan, om kosten te besparen.

De conclusies van het Wageningse rapport zoemden de afgelopen tijd al rond in landbouwkringen, nadat de belangrijkste bevindingen gepresenteerd werden aan agrarische belangenorganisaties. Het zorgde voor onrust onder boeren met deze stalsystemen. Zij vrezen dat als ze significant meer stikstof uitstoten dan toegestaan, provincies hen kunnen dwingen minder dieren te houden, anders wordt hun vergunning ingetrokken.

Provincies zullen niet snel op eigen initiatief vergunningen intrekken, omdat ze zich hebben verzet tegen rechterlijke uitspraken hierover. Maar ze kunnen hiertoe gedwongen worden. Eerder dwong milieuorganisatie MOB, opgericht door Johan Vollenbroek, bij de rechter af dat inspecteurs van de provincie op het boerenerf de uitstoot moeten controleren. Vollenbroek overweegt nu naar aanleiding van het Wageningse onderzoek opnieuw controles via de rechter af te dwingen.

Minister Van der Wal „betreurt dat het conceptrapport circuleert” en wil niet reageren op de inhoud ervan. Ze wil eerst de Tweede Kamer informeren over de uitkomsten.

Hoe komt Nederland uit de stikstofcrisis? NRC legt je uit hoe we in deze crisis verzeild zijn geraakt, en houdt je op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.