Na Bob Vylan op Glastonbury: hoe gaan festivals om met activisme op het podium? ‘Wij laten ons niet forceren’

Het Britse muziekfestival Glastonbury toonde zich geschokt, hier hadden ze geen ruimte aan willen geven. Omroep BBC bood excuses aan voor het uitzenden van het bewuste fragment en verklaarde donderdag optredens met „een hoog risico” niet meer te zullen livestreamen. En premier Keir Starmer zei: „Er is geen excuus voor dit soort schokkende haatzaaiende uitlatingen.”

De controverse draait om punkband Bob Vylan, die het Glastonbury-publiek, dat massaal met Palestijnse vlaggen zwaaide, afgelopen weekend „Death to the IDF”, dood aan het Israëlische leger, liet scanderen.

Festivals en concertorganisatoren liggen in toenemende mate onder een vergrootglas. De buitenwereld spreekt hen aan op de statements die artiesten op ‘hun’ podia maken. Hoe gaan festivals daarmee om?

Op zichzelf is het niets nieuws dat bij popfestivals ruimte wordt geboden aan een waaier van meningen, vaak van de linkse kant van het politieke spectrum. Popfestivals zijn van oudsher het territorium van jongeren en hun progressieve activisme. Denk maar aan Woodstock in 1969: één lange bijeenkomst voor de tegenculturele hippiecommunity. Of neem het driedaagse Holland Festival in het Kralingse Bos in Rotterdam een jaar later, waar tienduizenden bezoekers het gedoogbeleid voor wiet en hash afdwongen tijdens optredens van Pink Floyd, Jefferson Airplane, The Byrds en Santana.

Zoom in

Die sfeer bleef altijd een beetje zo. In 1993 stampte Tom Morello met Rage Against the Machine het hoofdpodium van Pinkpop op met ‘Sendero Luminoso’ (Lichtend Pad) op zijn Telecaster geschreven, verwijzend naar de maoïstische guerillabeweging uit Peru. Een jaar later had hij ‘Arm the homeless’ als boodschap op zijn gitaar geschreven – een schrikbeeld van het establishment, maar op een popfestival viel zoiets in zeer goede aarde. En zo gaat het nog altijd. In 2017 kwam Morello terug naar Landgraaf met Prophets of Rage, waar hij een A4’tje met een boodschap voor de toen net verkozen Amerikaanse president had: ‘FUCK TRUMP’.

Ook Palestijnse vlaggen en keffiyeh’s (de bekende zwart-witgeblokte sjaals) die voor vrijheid van de Palestijnen worden gedragen, zijn nooit weggeweest van de popfestivals. Net als vorig jaar waren er bijvoorbeeld op Best Kept Secret in Noord-Brabant dit jaar weer veel van die vlaggen te zien: veel artiesten hadden ze op hun shirt of over de versterker gehangen. Ook liepen veel bezoekers in rode shirts, solidair met het rode-lijn-protest in Den Haag hetzelfde weekend.

Hezbollah-vlag

Toch lijkt met de ophef rond Palestijns activisme op Glastonbury een bepaalde grens te zijn gevonden. In aanloop van het festival was de aandacht vooral op de Ierse rappers van Kneecap gericht. Premier Starmer had vooraf schande gesproken van hun boeking, onder meer omdat ze vorig jaar met een Hezbollah-vlag zouden hebben gezwaaid. Die politieke druk maakte ze alleen maar populairder in Somerset (net als op Best Kept Secret twee weken eerder, waar ze naar het hoofdpodium werden gepromoveerd) waar ze voor een zee van groen, wit, rood en zwart stonden.

Maar uiteindelijk deed Bob Vylan een uurtje eerder met hun „Death to IDF” het meeste stof opwaaien. De Amerikaanse tour die de punkers hadden geboekt gaat niet door, hun visa zijn door de Amerikaanse overheid ingetrokken als reactie op hun Glastonbury-concert. Hun boekingskantoor United Talent Agency heeft ze laten vallen, en nu zijn ook concerten op het Radar festival in Manchester en Kave Fest in het Noord-Franse Gisors geschrapt – die laatste onder druk van de provincie en gemeente, die Bob Vylan niet willen verwelkomen.

Er wordt veel druk op ons uitgeoefend om te besluiten Bob Vylan wel of juist niet te annuleren

Waar ze vooralsnog nog wél in de agenda staan is het Amsterdamse Paradiso, waar de band op 12 september in het voorprogramma van Gogol Bordello staat. „Er wordt veel druk op ons uitgeoefend om te besluiten hun concert wel of juist niet te annuleren”, zegt Geert van Itallie, directeur van Paradiso, „maar wij laten ons niet forceren.” Hij noemt de uitspraken van Bob Vylan op Glastonbury een „uitschieter”, waar de rechter in Engeland zich nu over gaat uitspreken. Een reden om ze zonder meer direct te annuleren is het niet: „Strikt juridisch kun je zeggen dat er termen zijn gebruikt die aanzetten tot haat of geweld. Nu hebben ze in een verklaring laten weten dat ze het niet zo letterlijk meenden, en zich niet richtten tegen een bepaalde bevolkingsgroep. Daar ben ik wel blij mee, net als met Kneecap die zeggen geen terreur te steunen. Wij kijken nu naar hoe Bob Vylan zich eerder hebben uitgelaten. Ik vind een eenmalige uitschieter wel iets anders dan een band met een structurele haat- of geweldsboodschap. Maar we onderzoeken dus nog of in het verleden vergelijkbare statements zijn gemaakt door de band.”

Heilig

De vrijheid van meningsuiting is bijna heilig voor Paradiso, waar begin september ook Kneecap twee avonden staat, zegt Van Itallie. „Maar er zijn wel grenzen aan wat je kunt zeggen.” De afweging om Bob Vylan wel of niet te laten komen is lastiger door de polarisatie in de samenleving, zegt Van Itallie. „Een groot deel van de bevolking denkt er zo over, dat er een genocide plaatsvindt en dat het leger op burgers schiet. Dan krijg je dit soort reacties als van deze band. Die heftigheid neemt toe, dat begrijp ik, en ook de harde woorden die daar nu over vallen. Aan de andere kant zie je dat Douwe Bob voor jodenhater wordt uitgemaakt, de gemoederen lopen hoog op.”

Ook bij Down The Rabbit Hole, dat komend weekend plaatsvindt in Beuningen, weten ze „dat dit onderwerp onder een vergrootglas ligt”, zegt woordvoerder Bente Bollmann. Maar „deze dingen”, verwijzend naar artiesten die zich uitspreken, „gebeuren gewoon”. Bollman: „Wij hebben als organisatie geen invloed op wat artiesten op onze podia doen, zolang het binnen de kaders van de wet is.” Bollmann ziet hoe festivals „altijd verbonden zijn geweest met politieke en maatschappelijke ontwikkelingen”. Dat komt niet alleen door artiesten. „Onze bezoekers zijn zelf heel sociaal en maatschappelijk bewust.”

Druk om voorzichtig te programmeren voelen ze bij Into The Great Wide Open, eind augustus op Vlieland, niet. „Wij willen juist een podium bieden aan activistische artiesten”, zegt Ferry Roseboom van dat festival. Hij ziet de discussie over Bob Vylan „bijna als een bliksemafleider. We maken ons daar druk om, terwijl we in eigen land bijna een wet aannemen die illegale mensen helpen strafbaar stelt.” Roseboom ziet „een glijdende schaal” en wil het festivalpubliek „prikkelen” met lezingen, onder meer van activist Jerry Afriyie. „De tijd van achterover leunen is voorbij.”

Delen

Mail de redactie

Sean ‘Diddy’ Combs werd woensdag in de rechtbank van New York deels vrijgesproken. De jury achtte Combs niet schuldig aan de relatief zware aanklacht van het leiden van een criminele organisatie (‘racketeering with conspiracy’), noch aan twee aanklachten met betrekking tot mensenhandel voor de seksindustrie. Wel zag de jury genoeg bewijs voor twee keer het vervoeren van mensen met het oog op prostitutie.

Meteen na het horen van het vonnis van de jury stortte Combs ter aarde, legde zijn handen op de stoel voor hem en begon met zijn hoofd naar beneden te bidden. De zaal barstte uit in een luid applaus, buiten de rechtszaal steeg gejuich op en de advocaten van Combs noemde de uitspraak een overwinning: „We are extremely happy”, zei Xavier Donaldson, een van de advocaten, tegen de BBC.

Rechter Arun Subramanian oordeelde wel dat Combs in voorlopige hechtenis blijft tot de bepaling van zijn straf op 3 oktober, ondanks het verzoek van de verdediging hem op borg vrij te laten. Combs zou een ‘modelgevangene zijn’ en een verantwoordelijke familieman. Daar ging Subramanian niet in mee, verwijzend naar Combs’ gewelddadige verleden en gebrek aan respect voor de rechtsstaat.

Zoom in

Minder zwaar

Gezien zijn emotionele gedrag en de woorden van de verdediging kan het lijken alsof Diddy woensdag volledig werd vrijgesproken. Dat is niet zo. Hij wordt wel degelijk verantwoordelijk gehouden voor het feit dat hij sekswerkers liet invliegen om seks te hebben met zijn toenmalige vriendinnen Cassie Ventura en Jane (pseudoniem). Wel is het oordeel van de jury een stuk minder zwaar dan veel mensen hadden verwacht. Het had immers de grootste #MeToo-zaak ooit kunnen worden waarvoor Combs levenslang had kunnen krijgen, mits hij de zogeheten RICO-wet [Racketeer Influenced and Corrupt Organizations Act] zou hebben overtreden. Maar de poging aan te tonen dat Combs een criminele organisatie oprichtte, met medeplichtigen en handlangers, uitsluitend bedoeld om zijn seksuele verlangens te faciliteren, blijkt onvoldoende onderbouwd.

De veroordelingen die wel zijn uitgesproken, vallen onder de Mann Act, voor seksuele misdrijven. Zowel Jane als Cassie Ventura getuigde over seks met mannelijke escorts terwijl Combs toekeek, iets wat zij naar eigen zeggen herhaaldelijk weigerden maar toch moesten doormaken. Elk van die twee veroordelingen kan leiden tot tien jaar cel (en in totaal dus twintig). Het OM mikt echter op een straf van vier tot vijf jaar. De verdediging pleit voor 21 tot 27 maanden. Combs krijgt sowieso al tien maanden aftrek voor zijn voorarrest, aangezien hij al sinds september vorig jaar vastzit.

Tegenreactie

Hoewel Combs schuldig is bevonden aan het faciliteren van prostitutie, is de zaak nu niet meer te vergelijken met #MeToo-zaken van het kaliber Weinstein of Epstein. Sommige commentatoren in internationale media als The Guardian, plaatsen de uitspraak dan ook in de context van een bredere, maatschappelijke tegenreactie op #MeToo. Want ondanks het geweld dat de vrouwen in deze zaak hebben moeten doorstaan (wat Combs bekend heeft), kiest de jury toch de kant van de machtige man. Een neiging die zou passen bij de status quo van vóór #MeToo, waarin vrouwen die zich uitspreken tegen de mannen die hen misbruiken, worden misprezen – zowel publiekelijk als in de rechtszaal.

Neem de tekstberichten tussen Combs en slachtoffers Cassie en Jane, die een centrale rol speelden in het proces. Zo schreef Cassie in 2009 een bericht „Always ready to freak off lolol”. Volgens Combs’ verdediging zouden dergelijke berichten aantonen dat de vrouwen graag meededen aan de ‘freak-offs’ en dat de seks met derden consensueel was. Ook zouden de vrouwen op geld en faamuit zijn, en zich daarom met Combs inlaten. Het OM bracht daar tegenin dat de tekstberichten gestuurd waren uit angst, financiële afhankelijkheid en manipulatie: ‘geforceerde instemming’. Dat blijkt juridisch dus lastig hard te maken. De vrijspraak op mensenhandel en criminele samenzwering laat daarbij ook zien hoe hoog de juridische drempel in de Verenigde Staten ligt om structureel seksueel misbruik aan te tonen, zeker bij daders van statuur.

En dan is er nog het showbizzgehalte van de zaak. Volgens de BBC was de situatie voor de rechtbank de afgelopen weken een „absoluut circus”. Wekenlang stonden er drommen mensen: van activisten tot influencers en journalisten van allerlei soorten media. Er werd gevochten en geschreeuwd, vooral naar getuigen die de rechtbank verlieten. Op dinsdag vond er nog een heuse twerk-competitie plaats (wie het best met de billen kan schudden), en werden mensen ondergespoten met babyolie (waarmee Combs zijn seksfeesten vergemakkelijkte). Ook werden shirts verkocht met de tekst ‘A Freako is not a R.I.C.O.’ verwijzend naar de aanklacht en de freak-offs.

Ondanks dit soort opvallende steunbetuigingen is de kans dat Combs zich herstelt van de reputatieschade klein. Weinig mensen in showbizzland die nog met hem zullen willen samenwerken. Maar hoe klein die kans precies is, zal afhangen van de uiteindelijk strafmaat.

Delen

Mail de redactie