N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
In Europa Caroline de Gruyter
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/07/gruyter-caroline-de-2019-01-b.png)
Volodymyr Zelensky werd als held binnengehaald in het Europees parlement, donderdag. Het was een ongelooflijk schouwspel. Iets wat je zelden ziet in Brussel. Parlementair medewerkers, stagiairs en keukenpersoneel stroomden over zes verdiepingen de galerijen op rondom de grote vide, om een glimp van de man op te vangen die helemaal beneden over de rode loper binnenkwam. Mensen klapten, juichten en riepen „Slava Ukraini”. Anderen posteerden zich in de gangen waar Zelensky later doorheen zou wandelen, op weg naar de plenaire zaal waar hij zijn speech zou houden. Tweemaal werd het Oekraïense volkslied gespeeld. Hij kreeg een Europese vlag. De zaal zat bom- en bomvol europarlementariërs.
Je kunt het eng vinden, gevaarlijk of pathetisch – aan sceptische geluiden of roddels over Europese leiders die elkaar achter de schermen aftroeven is in Brussel nooit gebrek. Maar hier gebeurde iets. Iets opmerkelijks: politiek drama verovert Brussel.
In het boek Ruling the Void: the Hollowing of Western Democracy (2013) schreef de Ierse politiek wetenschapper Peter Mair over de uitholling van de parlementaire democratie en over politici die als aparte kaste steeds vaker dingen doen en zeggen die het electoraat amper nog bereiken. Kiezers zien weinig echte debatten meer, voelen zich steeds minder vertegenwoordigd en haken af.
Dit speelt in de nationale politiek. Maar het politieke tekort was in zijn ogen nog erger op Europees niveau, omdat dit nog een paar trapjes verder weg is van kiezers. Wat daar gebeurt, is amper nog te begrijpen (tenzij insiders het uitleggen) en draagt bij tot de „depolitisering” van de Europese politiek. Voor Mair was de Europese politiek een doods schouwspel. Te veel technocratie, te veel debatten over zaken die kiezers koud laten, politici die niemand kent. En vooral: nul emoties of politiek drama.
Op de cover van Mairs boek staat een foto van de plenaire zaal van het Europees parlement, waarin je tussen tientallen genummerde lege stoelen welgeteld één parlementariër in keurig pak ziet zitten. Als je dan ziet hoe men voor Zelensky donderdag dezelfde tent afbrak nog voor hij één woord had gezegd, kun je constateren dat er door de oorlog in Oekraïne iets aan het veranderen is: het gaat in Europa niet om kromme bananen of chemische richtlijnen maar om ‘nooit meer oorlog’ – waar het in de jaren vijftig allemaal mee begon. Zelensky belichaamt dit. Daarom was hij het, die zoveel politiek drama naar Brussel bracht.
Uitgerekend John Major, de Britse oud-premier, bracht eerder deze week iets dergelijks onder woorden. Hij vertelde parlementariërs in Westminster dat Brexit, juist vanwege dit grotere geopolitieke verhaal, een „kolossale vergissing” was. Natuurlijk, zei hij, ergeren mensen zich aan technocratisch gedoe in de EU over die kromme bananen. Maar daar gaat het niet om. Waar het wel om gaat: er zijn drie machtsblokken in de wereld: Amerika, China en Europa. Europa krijgt enorme concurrentie van Amerika en China en wellicht militaire en veiligheidsproblemen met China. De toekomst van onze kinderen en kleinkinderen, zei Major, is beter ín een groot blok, dan erbuiten. Als het VK ruzie krijgt met China, en sancties afkondigt, trekt China zich daar niets van aan. Het zal keihard terugslaan. En de EU zal niets doen, want het VK is geen lid. „De toekomst is beter als we deel zijn van een groot blok dat ons helpt als we in de problemen zitten.”
Schuilen. Dekking zoeken bij elkaar om, zoals Zelensky zei, te zorgen dat de zonnige kanten van de menselijkheid het winnen van de donkere kanten. Daar gaat het om in Europa. Nog altijd. Zelfs de uitbreiding van de EU is geen technocratisch proces, maar het gevolg van politieke keuzes. Al die dingen maakte Zelensky duidelijk, alleen al door te komen. Geen wonder dat hij een snaar raakte.
