Ja, de wijk is mooi. Maar daar kopen de bewoners van Geitenkamp niks voor

Ze noemen het hier niet voor niets ‘de bult’. Buurtconciërge René Oudenhoven (63) loopt rustig een trap op, naar een hoger gelegen straat in de Arnhemse wijk Geitenkamp. Een van de grootste Nederlandse sociale woningbouwprojecten uit de jaren twintig is nu eenmaal gebouwd op stuwwallen. De hoogteverschillen tussen straten zijn groot. Je loopt hier altijd omhoog – of naar beneden.

Oudenhoven loopt de Dr. Bosstraat in. Als conciërge knapt hij klusjes op voor mensen die dat moeilijk afgaat. De bewoners van de Geitenkamp kennen hem. Hij klemt de oranje folders voor een Halloween-buurtviering onder zijn arm. „Hee!” schreeuwt een man op straat naar Oudenhoven. „Doe je ook mee? Hoef jij alvast geen masker op!”

Oudenhoven wijst naar de kleine arbeiderswoningen. Sommige hebben speciale gevels en fraaie overkappingen bij de voordeur. Sinds 2008 is de wijk een beschermd stadsgezicht.

En dat is nu precies het probleem.

Achter die mooie façade gaat een hoop achterstallig onderhoud schuil, veelal op het gebied van duurzaamheid. ‘Zomaar’ even wat zonnepanelen op een monumentaal pand leggen, is vaak lastig. Drie woningbouwcorporaties, Vivare, Volkshuisvesting Arnhem en Portaal, bezitten 80 procent van de huizen in de buurt. Als je het bewoners vraagt, is er – lichtelijk overdreven – sinds de bouw van de huizen niks meer aan gedaan. Maar: woningen met lage energielabels zijn geen zeldzaamheid.

‘De bult’ is een typische volkswijk, zeggen bewoners. Een wijk met problemen. Hier leeft 13 procent van de inwoners van een bijstandsuitkering, 10 procent van een arbeidsongeschiktheidsuitkering, 45 procent heeft volgens gemeentelijke cijfers een laag inkomen. Een gemiddeld huishouden heeft een inkomen van 27.000 euro bruto per jaar. Stijgende energiekosten zijn een probleem.

Oudenhoven stopt voor het huis van Mike Bakker (48) om zijn foldertjes af te geven. „Mike is enorm actief in de wijk”, zegt hij. Hij belt hem, en drie minuten later komt Bakker op zijn zwarte scooter aanrijden. Bakker klopt op zijn zakken in zijn enorme jas, op zoek naar een aansteker. Zijn broek zit onder de verfspetters. „Vrijwilligerswerk”, zegt hij.

Hij woont hier met zijn vriendin en kind en komt rond van een arbeidsongeschiktheidsuitkering. „Waar ik me nu vooral druk om maak, zijn de prijzen van het voedsel.” Van 100 euro per week, waarvan Bakker leeft, kun je dat bijna niet meer betalen. En de energiekosten? Zijn energiemaatschappij adviseerde hem onlangs zijn maandbedrag van 300 euro op te hogen naar 650 euro – meer dan zijn huur van 550 euro. Bakker hield het bedrag op 300 euro. „Ik ga dat soort kutgeintjes niet uithalen. Ik kán het ook niet betalen.” Bang dat zijn eindafrekening enorm hoog wordt, is hij niet. Mocht het toch gebeuren, „krijgen ze van mij een tientje in de maand”. Oudenhoven, naast hem: „De meeste mensen hopen dan op een aflossingsregeling.”

Domme vragen

De meeste mensen in Geitenkamp hebben al langer last van de energieprijzen. „Wat denk je zélf?”, zegt Arend Jordens (60). Met een groepje buren zit hij om een tafel in een muffige kelder van het multifunctioneel centrum, een enorm, monumentaal pand met donkerbruine bakstenen. Bewonersondersteuner Marjon Bussink (63) begeleidt de boel. Ze plannen net de volgende ‘eet mee’, een wijkmaaltijd waar iedereen mag aanschuiven. De prijs is verlaagd van 5 naar 4 euro. „Om het toch een beetje toegankelijk te houden voor de mensen”, zegt Jordens.

Jordens is arbeidsongeschikt. Sinds Bussink hem een paar jaar geleden op bed vond toen hij niet op kwam dagen voor een buurtactiviteit, en hij daar al twee dagen met een hersenvliesontsteking bleek te liggen, werkt hij niet meer. „Ik krijg een uitkering van rond 900 euro. Mijn energierekening ging van 135 naar 322 euro per maand. Hoe gek kun je ’t hebben? Ik betaal mijn huur, gas en licht, en daarna is het de rest van de maand op een houtje bijten. Dan is het geld op.” En dan zet hij ’s avonds de tv aan en ziet hij verslaggevers mensen vragen wat zij van de gestegen energieprijzen vinden. „Dát”, zegt Jordens, „vind ik nou echt domme vragen.”

„Natuurlijk betaal ik het, wat moet ik anders?”, zegt hij. Hij krijgt, omdat hij een uitkering heeft, wel een tegemoetkoming. „Ik vind het dan weer gek dat ik daar geen recht op heb”, zegt Bert (74, wil niet met zijn achternaam in NRC) aan de andere kant van de tafel. Hij komt rond van zijn AOW en pensioen en betaalt nu 100 in plaats van 75 euro aan energiekosten per maand.

Als het over de staat van de huizen gaat, is iedereen het eens: die is slecht. „Wij zijn in mijn flat al járen bezig dubbel glas te krijgen”, zegt Bert. „Maar dat zou niet kunnen, dan zouden de muren instorten.” Jordens lacht hard. „Op mijn flat ligt een groot plat dak, ik vroeg de woningcorporatie: gooi daar zonnepanelen op. Maar dat kon niet.” Jordens: „Ik betaal me groen en geel aan de huur. Waarom kunnen corporaties dan niks regelen?” Het valt stil.

Hoe moet het verder?

„Ik spring nog net niet van de Rijnbrug af”, fulmineert Jordens. Marjon Bussink vertelt: „Veel mensen hier kijken niet verder dan een dag. Verder vooruitplannen, wat heeft dat voor zin? Het gaat erom dat je de dag door kunt komen.”

Eén keer doortrekken

Een verdieping hoger in hetzelfde gebouw zit dezelfde week een club Geitenkampse ouderen bij een koffie-uurtje. Er is cake. De meesten hebben geluk met hun vaste energiecontract. En toch is iedereen maar vast begonnen met energie besparen. „We zijn gewoon zo opgevoed”, zegt Riet Hofs (80), met paarse omslagdoek om. „Als de thuiszorg komt om me drie keer in de week te douchen, maak ik me kort nat. Dan moet de douche weer uit en sop ik me in. Dan pas mag hij weer aan.”

Ook Magda Boerboom (72) heeft een vast contract en betaalt 275 euro in de maand. Ans Larenman (75) naast haar had pech. Haar rekening steeg van 203 euro naar 586 euro. „Daar schrokken mijn man en ik wel van. We letten op”, zegt ze. „Zo van: ik moet naar de wc, jij ook? Hoef je maar één keer door te trekken.” Ze kookt water in een ketel voor de afwas. „Dan hoeft de geiser niet aan.”

Elders in het gebouw zit Mark Ormel (53), hoofdredacteur van de wijkkrant. Zijn leren jas kraakt als hij beweegt. „Ik douche me nu een paar keer per week in plaats van elke dag”, zegt hij. In november krijgen alle huishoudens een tegemoetkoming van 190 euro voor energie. Ormel: „Tot die tijd zet ik mijn verwarming niet aan. Het is soms koud, maar dan zeg ik tegen mezelf: kom op, je moet ertegen kunnen.”

Karin Salomons (51) woont in een kleine hoekwoning. Ook zij heeft de kachel niet aan. De deur van haar woning staat zelfs open. Ze zit in haar luie stoel en vouwt haar benen onder zich. „Ik heb het snel warm”, zegt Salomons. Daar heeft ze geluk mee.

Ja, de wijk is mooi. Maar daar koopt Salomons niks voor. Ze trekt een gezicht. „Ze hebben drie keer buitenmuren geïmpregneerd. Alles was lek.” Zestien jaar zeurde Salomons, zegt ze, voordat het dak werd gerepareerd. „De woningcorporatie wilde niet komen.” Dus schreef ze nog maar eens een brief. „Wij zijn mondig. Maar het vréét energie.”

Salomons hoort wel het een ander over de gevolgen van de hoge energieprijzen. „Niet iedereen heeft er last van, maar ik hoorde van mensen die hun fiets of auto verkopen om hun rekening te kunnen betalen. Een ouder stel uit de buurt betaalt eerst netjes hun rekeningen en houdt nog 13 euro in de maand over.”

Wervingsacties

Een paar straten verderop staan borden van woningcorporatie Portaal op de stoep: houdt ruimte vrij voor een levering waardoor deze woning energiezuiniger wordt. Twee mannen sjouwen pakketten een huis in. Portaal heeft 333 woningen in Geitenkamp, het gros komt uit 1925. „Ongeveer de helft heeft nog energielabel E, F of G”, zegt een woordvoerder aan de telefoon.

Ze legt uit dat Portaal in 2028 voor de woningen hogere labels wil hebben. Is dat niet laat? „Het is geen onwil, maar geld”, zegt de woordvoerder. „We kijken landelijk waar de grootste problemen zijn, die plaatsen doen we als eerste. En als je een groot project doet, bijvoorbeeld als je elk huis in een straat wil isoleren, moet je 70 procent van de bewoners mee hebben. Dat kost heel veel tijd.” Dat zo’n 300 woningen van Portaal een monumentenstatus hebben, helpt niet. De woningbouwvereniging voert gesprekken met de gemeente om te zorgen dat bijvoorbeeld wél zonnepanelen op monumentale daken mogen worden gelegd.

„Omdat alles zo lang duurt, proberen we bewoners aan te moedigen zelf stappen te zetten”, zegt de woordvoerder. Via wervingsacties, brieven, een site en een ‘winkel’ in de wijk kunnen ze zich inschrijven voor bijvoorbeeld isolatie. Voor een huurverhoging van ongeveer 4 euro per maand hebben bewoners spouwmuurisolatie, voor 10 euro een ventilatiesysteem. Van bewoners in Geitenkamp die een brief kregen, maakte zo’n 40 procent gebruik van het aanbod.

In deze wijk kom je niet zomaar bij iemand binnen. „Hier is best veel wantrouwen, in het bijzonder tegenover instanties en de gemeente”, zegt Paul Ubbink. Hij is energiecoach bij een gemeentelijk project waarbij een coach (het liefst een paar keer) bij mensen thuiskomt en hun gratis tips geeft over energiebesparing. „Stap één is het vertrouwen winnen”, zegt hij.

Sinds september vorig jaar zijn er vanuit deze wijk 111 aanmeldingen geweest voor coaching – veruit het meeste van alle wijken in Arnhem.

Mike Bakker liet een coach binnen, vertelt hij voor zijn huis in de Dr. Bosstraat. Én hij werkte als een van de weinigen mee toen Portaal zijn woning tot energiezuinig voorbeeldhuis wilde maken. „Huisverbetering is altijd goed”, zegt hij. Hij snapt wel waarom anderen huiverig zijn. „Als er hier iemand aan de deur komt denkt iedereen: daar heb je er weer een.”

„Er zijn zo veel projecten hier”, zegt buurtconciërge René Oudenhoven, „je wordt er af en toe moe van.”

Bakkers dak werd geïsoleerd, hij kreeg een ventilatiesysteem en (nog niet aangesloten) zonnepanelen in een oranje dakpannen-kleur. „En ik heb gezegd: doe wat aan die voordeur, want het tocht hier.” Hij wijst op een nieuwe drempel; bij de buurvrouw kijk je bijna onder de deur door. Het heeft resultaat. „Iedereen op dit blok heeft de verwarming al aangehad. Behalve ik.” De vernieuwingen waren – naast geldgebrek – de tweede reden dat hij zijn voorschot niet wilde ophogen.

Bakker is best te spreken over zijn corporatie. „Het probleem is de gemeente”, zegt hij, doelend op de strenge regels voor monumenten. Bakker is ook gevraagd coach te worden, zegt hij. „Ik denk echt dat jij dat heel goed zou kunnen”, zegt Oudenhoven. Bakker denkt het zelf eigenlijk ook wel. „Ik ben recht voor zijn raap. En weet je wat het is, je moet er hier gewoon niet zo omheen draaien.”