N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data95794334-b3d7b9.jpg)
Foto Fabrice Coffrini / AFP
Het World Economic Forum was dit jaar vooral een Europees feestje. De Russen waren er niet. De Chinezen beginnen na de pandemie pas net weer te reizen. De VS stuurden een bescheiden politieke delegatie. Dus was er veel ruimte voor Europeanen.
Het afgelopen jaar is vaak beschreven hoe Poetins oorlog Europa verandert. De uitdaging smeedde de landen aaneen, de EU nam snel verstrekkende besluiten over sancties, over steun aan Oekraïne, over de financiering van wapens. In Davos presenteerde Europa zich dan ook opvallend zelfbewust.
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen belichaamt dat nieuwe zelfvertrouwen. In Davos riep ze investeerders op de EU te helpen bij het opbouwen van Oekraïne. „We hebben genoeg te doen.” Ze presenteerde een antwoord op het Amerikaans protectionisme in schone technologie en waarschuwde China, dat Europese bedrijven lokt met goedkope energie.
De Duitse minister voor Economie en Klimaat Robert Habeck (Groenen) bood excuses aan voor de Duitse naïviteit jegens Rusland. „Het was niet Europa dat afhankelijk was van Russisch gas. Het was Duitsland.” Europa, zei hij, „betaalt de prijs voor de Duitse afhankelijkheid van Russisch gas”. Een knieval van het machtigste land in de EU hoor je niet elke dag – al waren het Habecks voorgangers die de fout maakten.
Jean-Pierre Clamadieu, baas van het Franse energiebedrijf Engie, zei: „We moeten trots zijn op het Europees leiderschap.” De manier waarop Europa een serieuze energiecrisis wist af te wenden en Oekraïne steunt, verdient lof, zei hij.
De Finse premier Sanna Marin valt al maanden op met heldere taal over Oekraïne. In Davos zei ze: „We blijven achter Oekraïne staan. Of het nu vijf, tien of vijftien jaar duurt, we zullen Oekraïne steunen en dat zal nooit ophouden.” Europa kan twee dingen doen om de loop van de oorlog te beïnvloeden. Oekraïne met alle mogelijke middelen steunen en vastberadenheid uitstralen.
Ook buitenstaanders kijken positief naar de EU. Labour-leider Keir Starmer wil een economisch plan voor het VK dat is gebaseerd op een hechtere handelsrelatie met de EU, zei hij. Hij wil Brexit niet terugdraaien, maar wel barrières slechten.
Maia Sandu, de president van Moldavië, heeft een hele andere reden om de EU te omarmen. „Moldavië kan alleen als democratie overleven in de EU. We moeten realistisch zijn over de ontwikkeling van onze regio in de komende tien tot vijftien jaar. We hopen op een snelle overwinning voor Oekraïne, maar we zien Rusland niet snel een democratie worden. Dat betekent dat de uitdagingen in de regio blijven bestaan.”
Sandu herinnerde eraan dat Europa niet voor één maar voor twéé immense problemen staat. Oekraïne moet de oorlog winnen en aansluitend moet nagedacht worden over de relatie met Rusland. Met een Oekraïense overwinning is het Russische vraagstuk niet automatisch opgelost.
Henry Kissinger (99), de diplomaat-ster in ruste, zette per zoom nog eens zijn plan voor vrede uiteen dat hij eerder in The Spectator publiceerde. Kissinger hoopt dat Oekraïne erin zal slagen Rusland terug te drijven tot de grenzen van begin 2022. Dat zou een moment zijn om te onderhandelen over een staakt-het-vuren. Vervolgens kunnen gesprekken over vrede beginnen. In de nieuwe situatie wordt Oekraïne lid van de NAVO en krijgt Rusland op den duur de kans zich te ontwikkelen tot een lid van de internationale gemeenschap. Als je Rusland geen perspectief biedt, redeneert Kissinger, is de kans groot dat in het uitgestrekte land chaos uitbreekt. En dat wil je alleen al niet omdat er een enorm nucleair arsenaal ligt opgeslagen.
Je ziet de politieke logica, maar het valt niet mee je Rusland voor te stellen als gewaardeerd lid van de internationale gemeenschap in een week waarin in Dnipro een Russische raketaanval aan 44 Oekraïense burgers het leven kostte.
President Zelensky kreeg per videoverbinding de vraag of hij met Kissinger van mening is dat Rusland een plek in de wereldorde moet kunnen verdienen. Zelensky krabde theatraal zuchtend aan zijn voorhoofd. Rusland, zei hij, heeft „al een plek verdiend onder terroristen”. Rusland moet eerst maar eens de soevereiniteit van Oekraïne respecteren en de Russische bevolking moet de ogen openen en erkennen welke vergissing het land heeft begaan, aldus Zelensky.
De Europese catastrofe, weet je dan weer, is nog lang niet voorbij. De Europese Unie zal ook dit jaar weer boven zichzelf uit moeten stijgen.
